Zarząd Związku Województw RP w swoim stanowisku poruszył kwestie finansowania ochrony zdrowia, przekierowania funduszy unijnych na walkę z koronawirusem oraz działań samorządów uzupełniających Tarczę antykryzysową.
Zarząd Związku Województw 20 marca przyjął jednogłośnie uchwałę dotyczącą walki z pandemią COVID-19 w Polsce. Jej bezpośrednimi adresatami są premier, ministrowie rozwoju, funduszy i polityki regionalnej oraz finansów.
Za kluczowe obszary aktywności władz publicznych w walce z pandemią samorządowcy uznali:
- wsparcie ochrony zdrowia poprzez m.in. doposażenie szpitali w niezbędny sprzęt oraz środki medyczne i wsparcie kadr medycznych,
- podejmowanie działań stabilizacyjnych i łagodzących skutki kryzysu wywołanego pandemią, dotykającego przedsiębiorstwa i ich pracowników, a skoncentrowanych przede wszystkim na zapewnieniu płynności finansowej firm oraz ochronie miejsc pracy.
"Województwa samorządowe odgrywają ważną rolę wspomagającą i uzupełniającą działania podejmowane przez Rząd RP i wspierane przez Unię Europejską w walce z pandemią i jej skutkami. Wykorzystują przy tym do maksimum swoje kompetencje i posiadane narzędzia" - głosi stanowisko Zarządu. "W zakresie wsparcia ochrony zdrowia, jako podmioty tworzące dla wojewódzkich szpitali - w związku z przewidywanym znaczącym wzrostem zachorowań - postanawiamy wspólnie walczyć z kryzysem wywołanym pandemią wirusa COVID-19. Tym bardziej, że wśród wskazanych przez Rząd RP jednoimiennych szpitali zakaźnych wiele jest regionalnych placówek".
Marszałkowie województw, jak podkreślają w związku z apelem WHO do władz krajów europejskich w stanie epidemicznym, o znaczne zwiększenie dostępności populacyjnej do tzw. szybkich testów COVID-19, liczą na wsparcie i przychylność w obszarze działań na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców regionów, w tym na:
- pomoc organizacyjno-techniczną ze strony rządu w zakupie aparatów do przeprowadzania badań molekularnych na obecność koronawirusa oraz zapewnienie zrównoważonego dostępu do nich w regionach poprzez ich optymalne rozmieszczenie terytorialne. Samorządowcy stwierdzają, że obecnie występują duże nierówności w dostępności do tego rodzaju aparatury diagnostycznej,
- dopuszczenie do krajowego, certyfikowanego systemu diagnostycznego, laboratoriów (m.in. w placówkach, dla których podmiotem tworzącym jest województwo) oraz placówek prywatnych "często już posiadających kompletne możliwości techniczne, osobowe i lokalowe", do przeprowadzania lokalnych badań na obecność koronawirusa,
- standaryzację wytycznych, parametrów ilościowych i jakościowych lub rekomendacji w odniesieniu do sposobu prowadzenia przesiewowych testów serologicznych na obecność przeciwciał w klasie IgM/Ig,
- określenie ścieżki postępowania w zakresie ewidencjonowania i grupowania oraz dywersyfikacji osób poddawanych testom przesiewowym z bezwzględnym udziałem inspekcji sanitarnej.
Jednocześnie marszałkowie zaapelowali o włączenie przez wojewodów do składów Wojewódzkich Zespołów Zarządzania Kryzysowego wszystkich przedstawicieli samorządów województw.
Samorządowcy podkreślają, że w roli instytucji zarządzających regionalnymi programami operacyjnymi podejmują działania, które pozwolą przekierować strumień środków europejskich tam, gdzie są one wobec pandemii COVID-19 najbardziej potrzebne. "Obecnie samorządy polskich województw przygotowują poszczególne rozwiązania, obejmujące głównie wsparcie służby zdrowia oraz regionalnej gospodarki" - podkreślają marszałkowie.
"Zarząd Związku Województw RP docenia podejmowane przez Rząd RP i Komisję Europejską wysiłki na rzecz walki z COVID-19 i skutkami pandemii. Bez prezentowanej przez polskie i europejskie władze elastyczności i gotowości do współpracy przy wdrażaniu w regionach działań ponadstandardowych, a niezbędnych w tych nadzwyczajnych okolicznościach, wiele z nich byłoby niemożliwych lub poważnie utrudnionych" - głosi stanowisko organizacji.
Marszałkowie podkreślają natomiast, iż wprowadzane na niwie krajowej i europejskiej rozwiązania powinny być "maksymalnie kompleksowe, a ich oddziaływanie zaplanowane w wymiarze długofalowym", bo proces neutralizowania jej negatywnego oddziaływania na życie gospodarcze i społeczne w Polsce i Unii Europejskiej może potrwać lata.
"Zarząd Związku Województw RP z uznaniem odnotowuje przygotowanie przez Komisję Europejską pakietu propozycji mających na celu złagodzenie społeczno-gospodarczych skutków pandemii w krajach członkowskich " - stwierdzają samorządowcy. Analizując proponowane zmiany w zakresie warunków realizacji programów operacyjnych polityki spójności, Zarząd Związku Województw RP postuluje pilne podjęcie lub kontynuowanie negocjacji z Komisją Europejską celem:
- wyłączenia z wymogu koncentracji tematycznej (ang. ring-fencing) oraz wydatków klimatycznych środków przenoszonych w programach operacyjnych na przeciwdziałanie pandemii COVID-19,
- przyznania instytucjom zarządzającym programami operacyjnymi większych uprawnień w samodzielnym dokonywaniu zmian programów, polegającym na zwiększaniu do 10 proc. alokacji każdej osi priorytetowej programu, a w przypadku osi realizującej Cel Tematyczny 9, obejmujący ochronę zdrowia, do 30 proc.
Marszałkowie uważają, że należy w dłuższej perspektywie przekonywać Komisję Europejską do przyjęcia rozwiązań idących zdecydowanie dalej niż obecne propozycje, a obejmujących:
- odejście od konieczności osiągnięcia wskaźników produktu/rezultatu w projektach i zniesienie konsekwencji finansowych za nieosiągnięcie wskaźników w sytuacji, gdy na warunki realizacji projektów wpłynęły skutki pandemii COVID-19,
- podniesienie poziomu współfinansowania ze środków UE we wszystkich regionach z 85 do 90 proc., co w warunkach kryzysu wywołanego pandemią COVID-19, złagodzi warunki realizacji projektów przez beneficjentów i zapewnienia niezbędnego wkładu krajowego,
- zliberalizowanie przepisów dotyczących fazowania inwestycji, zwłaszcza w warunkach konieczności utrzymania pełnego montażu finansowego w zakresie wkładu krajowego,
- usankcjonowanie – podejmowanych obecnie w ramach programów operacyjnych szybkich reakcje na pandemię COVID-19 – na etapie zamykania programów poprzez wprowadzenie mechanizmu 10-procentowej elastyczności i rezygnację z korekt netto nakładanych przez Komisję Europejską na programy operacyjne,
- zmiany w definicji nieprawidłowości, wyłączające spod niej wszelkie działania lub zaniechania beneficjentów wywołane wyłącznie pandemią COVID-19,
- wydłużeniu o 1 rok okresu kwalifikowalności wydatków w perspektywie 2014-2020 – do 31 grudnia 2024 roku,
- dopuszczenie możliwości dofinansowania w programach operacyjnych inwestycji zakończonych.
"W powyższym zakresie będziemy wspierać Rząd RP jak również będziemy podejmować działania lobbujące powyższe kwestie w Komisji Europejskiej" - głosi uchwała marszałków.
Zarząd Związku Województw RP "dostrzegając w rządowych propozycjach działań przeciwstawiających się pandemii COVID-19 i jej skutkom wiele ważnych, zasadnych i potrzebnych rozwiązań", oczekuje:
- przedstawienia szczegółów związanych z planowanym harmonogramem wejścia w życie elementów tarczy antykryzysowej, trybem prac legislacyjnym oraz horyzontem czasowym, dla którego zaprojektowana jest pomoc rządu,
- precyzyjnego określenia źródeł finansowania poszczególnych elementów tarczy antykryzysowej, zwłaszcza w określonej na 66 mld zł części obejmującej wydatki sektora publicznego z jasnym rozróżnieniem jakie działania finansowane będą przez rząd a jakie oczekiwane są od samorządów województw,
- zapewnienia rozwiązań pozwalających na utrzymanie odpowiedniej kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w warunkach pandemii COVID-19 i skutków nią wywołanych, które w przypadku samorządów województw będą oznaczać poważne obniżenie dochodów z tytułu CIT, a przez to zagrożenie dla świadczenia usług publicznych mieszkańcom regionów; systemowe rozwiązania rządowe mogłyby według samorządowców obejmować m.in. rekompensatę z tytułu utraconych dochodów, a także niewprowadzanie w przyszłości nowych obciążeń jednostek samorządu terytorialnego, na których sytuację finansową wpłynie – podobnie jak na sektor gospodarczy – negatywne oddziaływanie pandemii,
- czasowego wprowadzenia zmian w przepisach w zakresie finansów publicznych, niezbędnych dla sprawnego funkcjonowania samorządów terytorialnych w warunkach pandemii, a obejmujących m.in. przesunięcie terminów dla przygotowania sprawozdań finansowych, budżetowych i sprawozdań z operacji finansowych jednostek finansów publicznych, rozszerzenie kompetencji organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego o dokonywanie przeniesień pomiędzy działami klasyfikacji wydatków oraz udzielanie dotacji na rzecz podmiotów leczniczych, a w wyjątkowych okolicznościach – do dokonywania zmian budżetu oraz zaciągania zobowiązań jednoosobowo,
- stworzenia odpowiednich warunków dla jak najszybszego uruchomienia wsparcia na rzecz utrzymania płynności przedsiębiorstw, które może zostać udostępnione poprzez pozostające w dyspozycji województw środki z wkładów wniesionych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013 do instrumentów inżynierii finansowej i aktualnie zarządzanych (w większości przypadków) przez Regionalne Fundusze Rozwoju, polegających na zawieszeniu rygorów stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych przy dystrybucji wsparcia zwrotnego służącego przedsiębiorstwom.
Jednocześnie Zarząd Związku Województw RP deklaruje gotowość do prowadzenia działań komplementarnych względem poszczególnych elementów rządowej tarczy antykryzysowej, "tam, gdzie pozwalać będą na to kompetencje i narzędzia, pozostające w gestii Województw, tak jak dzieje się już m.in. w zakresie ochrony zdrowia".
Jak stwierdzają marszałkowie, województwa analizują propozycje zawarte w pierwszym filarze tarczy antykryzysowej, który ma chronić pracowników przed utratą pracy, w tym dotyczące finansowania przez państwo 40 proc. wynagrodzenia pracowników przedsiębiorstw. I w oparciu o środki regionalnych programów operacyjnych przygotowują komplementarne do rządu rozwiązania osłonowe, które mają wspomóc utrzymanie miejsc prac. Samorządowcy oczekują natomiast, że środki przekazywane przedsiębiorcom zostaną zwolnione z obowiązku uiszczanie składek na ubezpieczenie społeczne. "Apelujmy o dialog w tym zakresie celem zwiększenia efektywności wspólnych działań" - podkreślają marszałkowie.
Województwa przygotowują się, by we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego ułatwić dostęp do finansowania zwrotnego dla firm, zapewnianego w ramach regionalnych programów operacyjnych, ale jednocześnie intensywnie pracują m.in. nad uruchamianiem interwencyjnych programów wsparcia zwrotnego z wykorzystaniem środków własnych, alokowanych m.in. w Regionalnych Funduszach Rozwoju.
"Nadchodzące dni będą dla wszystkich instytucji publicznych tak rządowych jak i samorządowych okresem wielkiej próby. Głęboko wierzymy, że wszystkie nasze wspólne działania zmierzały będą do zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom wszystkich województw. Zarząd Związku Województw RP zwraca się z apelem do społeczności o samodyscyplinę oraz podejmowanie działań zgodnych z zasadą samorządności oraz solidarności. Deklaruje również współpracę w tym zakresie z Polskim Rządem oraz Komisją Europejską" - kończą swoje stanowisko marszałkowie.
Związek Województw RP zrzesza 16 województw. Zarząd składa się z prezesa, trzech wiceprezesów oraz trzech członków zarządu, wybranych przez Zgromadzenie ogólne spośród 64 delegatów.
jp/