Europejskie instytucje i organizacje samorządowe postanowiły przeprowadzić wspólną kampanię sprzeciwiającą się tendencjom osłabiającym finanse samorządu terytorialnego. Decyzję podjęto na konferencji z okazji 20 - lecia Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, która odbyła się 8 lipca w Lizbonie.

O konferencji poinformował Serwis Samorządowy PAP Andrzej Porawski, dyrektor Biura Związku Miast Polskich, który wspólnie z byłym wiceprezesem Związku Miast Polskich, dr Janem M. Czajkowskim, uczestniczył w spotkaniu.

Konferencja została zorganizowana przez: Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CLRAE), Komitet Regionów UE oraz Radę Gmin i Regionów Europy (CEMR), we współpracy ze Związkiem Gmin Portugalskich, który był gospodarzem spotkania.

Podczas spotkania zdecydowano, że należy położyć większy nacisk na monitoring art. 9 Karty, który mówi o finansach samorządu.

„Monitoring CLRAE w wielu krajach, dotyczy nieprzestrzegania art. 9 Karty, który zawiera gwarancje dla zasilania finansowego samorządów, umożliwiającego wykonywanie nałożonych na nie zadań. Okazuje się, że liczne rządy państw europejskich starają się „zaoszczędzić” na społecznościach lokalnych. W związku z tym europejskie instytucje i organizacje samorządowe postanowiły przeprowadzić w najbliższym czasie szeroką kampanię w tej sprawie” – poinformował Andrzej Porawski.

Podkreślił, że w państwach europejskich coraz bardziej widoczne są procesy centralizacyjne. Szczególnie widoczne jest to na przykładzie finansowania samorządów.

Spotkanie było także okazją do podsumowania 20. lat funkcjonowania Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, nazwanej w Polsce, na skutek błędnego tłmaczenia, Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego.

 „Karta stanowiła i stanowi wzorzec dla kształtowania ustrojów samorządowych. Szczególne znaczenie odegrała w Europie Środkowo –Wschodniej, gdzie społeczeństwa odbudowując demokrację po latach dominacji sowieckiej, brały Kartę za drogowskaz przy kształtowaniu ustroju samorządowego” – stwierdził Porawski.

Przedstawiciele 200 samorządów, z niemal wszystkich państw członkowskich Rady Europy, dyskutowali również o znaczeniu Karty i jej realizacji w poszczególnych krajach europejskich. „Poważniejsze uwagi dotyczące nieposzanowania zasady pomocniczości w państwach europejskich dotyczą obecnie jedynie Rosji i Mołdowy (Białoruś nie ratyfikowała karty)” – poinformował dyrektor Biura Związku Miast Polskich.

Zgłoszono również uwagi szczegółowe, dotyczące starych demokracji. Przykładowo, w Holandii burmistrzów nadal powołuje królowa. „I chociaż w każdym przypadku kieruje się ona wynikiem głosowania w radzie miasta (gminy), to jednak formalnie burmistrz w Holandii nie jest wybrany, lecz powołany” – podkreślił Porawski. „Pod wpływem nacisków ze strony Rady Europy Holandia przygotowuje obecnie zmianę tej odwiecznej tradycji, która niedługo będzie przedmiotem debaty i decyzji parlamentarnej” – dodał.

W Lizbonie zastanawiano się również, czy Karcie po 20 – latach funkcjonowania nie są potrzebne zmiany.

„Karta stanowi bardzo dobrze wyważony zbiór zasad generalnych, który okazał się możliwy do przyjęcia dla wszystkich państw europejskich, nie budząc kontrowersji politycznych (w przeciwieństwie do projektu Europejskiej Karty Samorządu Regionalnego, której proces ratyfikacji nie powiódł się). Z tego też względu nie ma obecnie zdecydowanych propozycji zmian w Karcie, która tak bardzo i jednoznacznie się sprawdziła i której przydatność nieustannie się potwierdza” - podsumował A. Porawski.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego jest to podpisana w 1985 roku konwencja Rady Europy, której Polska została sygnatariuszem 1 marca 1994 roku. Karta określa prawa i obowiązki samorządu oraz podstawy, na jakich winny być oparte relacje między nim a administracją państwową. W myśl Karty samorząd to „prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych, na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”. W preambule uznano społeczności lokalne za „jedną z zasadniczych podstaw ustroju demokratycznego”. Postanowienia Karty wiążą jedynie te kraje, które dokonały jej ratyfikacji. Obecnie Kartę ratyfikowało 46 państw. Do dziś proces ratyfikacji trwa we Francji, a Karty nie ratyfikowały: Andora, Monako i San Marino.

a.mikolajczyk@pap.pl