O tym, które instrumenty dłużne stosowane przez JST kwestionują RIO, decyduje nie ich nazwa, ale konstrukcja prawna umowy i jej charakter
O tym, które instrumenty dłużne stosowane przez samorządy kwestionują Regionalne Izby Obrachunkowe, decyduje nie ich nazwa, ale konstrukcja prawna umowy i jej charakter – wyjaśniała podczas czatu z czytelnikami samorzad.pap.pl mec. Anna Sobierajska z RIO w Krakowie.
Niestandardowym instrumentom dłużnym stosowanym przez samorządy poświęcony był pierwszy czat w ramach V edycji „Samorządowej Akademii Finansów”. Mec. Anna Sobierajska odpowiadała m.in. na pytania uczestników szkolenia realizowanego przez PAP we współpracy z NBP o możliwości korzystania i konsekwencje stosowania przez samorządy takich instrumentów jak faktoring, subrogacja czy leasing zwrotny.
Jeden z uczestników zapytał, czy są jakieś nowe wytyczne, które powodują, że izby obrachunkowe będą negatywnie oceniać możliwość korzystania z takich instrumentów przez samorządy.
Jak zaznaczyła mec. Sobierajska, sama nazwa zastosowanej przez jednostkę konstrukcji prawnej czy umowy nie świadczy jeszcze o jej charakterze. Podkreśliła, że decyduje o tym przede wszystkim treść umowy lub konstrukcji prawnej oraz stan faktyczny w sprawie.
„Zatem nie można z góry powiedzieć, że RIO kwestionują z założenia jakieś instrumenty dłużne stosowane przez jednostki. Kwestionują bowiem tylko te, które są niezgodne z przepisami prawa np. ustawy o finansach publicznych. Problemem jest zatem nie sam instrument, tylko stosowanie instrumentu, który przykładowo nazywany jest subrogacją, a w rzeczywistości nią nie jest”- wskazała ekspertka.
Uczestnicy dopytywali także m.in. o obligacje przychodowe, o zobowiązania z tytułu umów zawieranych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, a także kwestie związane z samorządowym indywidualnym wskaźnikiem zadłużenia.
Poniżej pełny zapis dyskusji online, która odbyła się 8 lutego 2017 r.
anonim: Gmina powierza własnej spółce (100 proc.) zadanie w zakresie budowy i eksploatacji mieszkań komunalnych. Spółka gminna na realizację zadania emituje obligacje, gdzie zabezpieczeniem jest hipoteka, polisa oraz cesja wierzytelności z rekompensaty gminy dla spółki z tytułu realizacji tego zadania. Czy powierzenie zadania i cesja stanowi obciążenie dla gminy jako zadłużenie i czy ewentualne wpłaty rekompensaty będą miały wpływ na wskaźniki spłat zadłużenia gminy?
Anna Sobierajska: Proszę o wyjaśnienie, co pytający rozumie przez pojęcie "rekompensata"? Czy "rekompensata" to przejęcie długu przez gminę czy też coś na kształt poręczenia?
anonim: A co w sytuacji, gdy oprócz powyższego zostanie dodatkowo podpisana umowa trójstronna pomiędzy gminą, spółką i bankiem, który dokona emisji obligacji, która dla banku będzie dodatkową gwarancji, że gmina nie wycofa się z tego zadania i w przypadku niespłacania zobowiązań przez spółkę rekompensata będzie należna bankowi od gminy.
Czy gmina może podpisać taką umowę nie obciążając swojego poziomu zadłużenia oraz wskaźników spłat, czy będzie ona raczej potraktowana jako poręczenie gminy i będzie wchodzić we wskaźniki spłat gminy?
Anna Sobierajska: W mojej ocenie przejęcie długu spłaca się wydatkami, a zatem nie będzie obciążało wskaźnika, ale stanowi dług. Natomiast poręczenie obciąża wskaźnik.
Adam2017: Dzień dobry Pani Mecenas! W pierwszym wykładzie opisane zostały instrumenty dłużne. Co może zrobić mieszkaniec, gdy gmina nie chce ujawnić zadłużenia, uznając, że wlicza się go do rozliczenia przy budżecie? Złożyć wniosek o informację publiczną do urzędu? Co zrobić, jeśli dług ma znamiona kredytu lub pożyczki, a nie jest wpisywany w budżet gminy?
Anna Sobierajska: Mieszkaniec zawsze może wystąpić do jednostki o udzielenie informacji publicznej w interesującym go zakresie w oparciu o przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jeżeli dług ma znamiona kredytu lub pożyczki, a nie jest wpisywany w budżet gminy (WPF) proponuje powiadomić o swoich wątpliwościach właściwą Regionalną Izbę obrachunkową, która zbada sprawę konkretnych uchwał/umów jednostki.
Anna39: Witam, czy przygotowując/realizując program naprawczy powiat może korzystać z takich instrumentów jak subrogacja czy sprzedaż zwrotna?
Anna Sobierajska: Zgodnie z art. 240a ust. 4 ustawy o finansach publicznych organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może uchwalić wieloletnią prognozę finansową oraz budżet jednostki, które nie zachowują relacji określonej w art. 242-244 w okresie realizacji programu postępowania naprawczego, który uzyskał pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej, przy czym niezachowanie relacji może dotyczyć jedynie spłat zobowiązań istniejących na dzień uchwalenia programu postępowania naprawczego.
W takiej sytuacji nie jest dopuszczalne zawieranie nowej umowy w postaci sprzedaży zwrotnej. Subrogacja w ścisłym rozumieniu Kodeksu cywilnego wydaje się za dopuszczalną.
graba: Dzień dobry, spółka X na podstawie umowy trójstronnej ze spółką Y i JST wnosi kapitał do spółki Y, z założeniem, że po minimum 3 latach JST wykupi od niej te udziały, czy powinniśmy taką operację zakwalifikować do długu? Dziękuję za odpowiedź
graba: spółka Y (to spółka ze 100 proc. wkładem JST)
Anna Sobierajska: Co do zasady zakup udziałów przez gminę w mojej opinii nie wchodzi do długu, niemniej jednak o końcowej kwalifikacji decydować będzie sama treść zawartej trójstronnej umowy.
730097: Jak należy przypisać w księgach organu odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek jako zobowiązanie przyszłych okresów, czy należy przypisać odsetki za cały okres spłaty i wówczas dokonywać aktualizacji raz do roku czy też na koniec spłaty, czy też odsetki przypisywać każdorazowo do roku budżetowego tj. na okres jednego roku?
Anna Sobierajska: Jest to zagadnienie księgowe. Uprzejmie proszę o zwrócenie się w przedmiotowej sprawie do właściwej miejscowo Regionalnej Izby Obrachunkowej.
Kinga: Witam, w różnych artykułach w czasopismach branżowych spotkałam się z interpretacją ze umowy zawierane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego nie są tytułem dłużnym zaliczanym do państwowego długu publicznego. Natomiast zgodnie z I wykładem przygotowanym przez Panią umowy PPP zaliczane są do tytułów dłużnych jako kredyty, pożyczki. Proszę o informację takiej interpretacji oraz podstawę prawną. Dziękuję.
Anna Sobierajska: Bardzo przepraszam, ale nie przypominam sobie, abym wygłosiła w swoim artykule tezę, iż umowy PPP są zaliczane do tytułów dłużnych jako kredyty i pożyczki. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, par 3 pkt 2: do długu wchodzą kredyty i pożyczki, przy czym do tej kategorii zalicza się również umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, które mają wpływ na poziom długu publicznego.
O klasyfikacji tych umów decydują zgodnie z art. 18a ustawy o partnerstwie publiczno- prywatnym zakres ryzyka przejętego przez partnera prywatnego:
Art. 18a. 1. Zobowiązania wynikające z umów o partnerstwie publiczno-prywatnym nie wpływają na poziom państwowego długu publicznego oraz deficyt sektora finansów publicznych w sytuacji, gdy partner prywatny ponosi większość ryzyka budowy oraz większość ryzyka dostępności lub ryzyka popytu - z uwzględnieniem wpływu na wymienione ryzyka czynników takich jak gwarancje i finansowanie przez partnera publicznego oraz alokacja aktywów po zakończeniu trwania umowy
2. (5) Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz po zasięgnięciu opinii Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego może określić, w drodze rozporządzenia, zakres poszczególnych rodzajów ryzyka oraz czynniki uwzględniane przy ich ocenie, mając na względzie zapewnienie przejrzystości poszczególnych rodzajów ryzyka.
urząd: Ja mam jeszcze pytanie o subrogację, skoro nie jest formalnie zakazana i w zasadzie nie wpływa na indywidualny wskaźnik zadłużenia, a jedynym przeciwwskazaniem jest czasem większe ryzyko, to może są jakieś metody na obniżenie takiego ryzyka? Co by pani doradziła?
Anna Sobierajska: W mojej ocenie nie jest to kwestia ryzyka, tylko charakteru zawieranych umów. Często umowy zawierane przez jednostki, a nazywane subrogacją stanowią w rzeczywistości kredyt czy pożyczkę. Zatem należy zwracać uwagę na charakter umowy, a nie na jej nazwę.
Andrew): Proszę powiedzieć, dlaczego właściwie RIO tak niechętnie podchodzą do korzystania przez gminy z faktoringu? Przecież to normalny instrument dłużny, który mają w normalnej ofercie banki. Często przecież to jedyna szansa na realizacje inwestycji.
Anna Sobierajska: Sam faktoring nie jest problematyczny z punktu widzenia Regionalnych Izb Obrachunkowych, jeżeli jest on w swojej postaci "czystym faktoringiem". Problem pojawia się gdy obok faktoringu jednostki zawierają z Bankiem porozumienie na mocy którego, bank zobowiązuje się do nie dochodzenia od dłużnika (jednostki) długu po terminach zapłaty wynikających z danych faktur, ustalając jednocześnie nowy termin spłaty długu i znacznie go wydłużając w zamian za co pobiera odsetki, dodatkowe prowizje i opłaty. Według mojej oceny jest to nowy kredyt a nie faktoring.
sist: Czy obligacja przychodowa jako najtańszy instrument dłużny, który nie wlicza się do 243 ufp, może być wykorzystywany jako wkład własny pod wszystkie inwestycje komunalne?
Anna Sobierajska: Art. 25 ust. 2 stanowi:
2. Uchwała o emisji obligacji przychodowych określa przedsięwzięcie, o którym mowa w art. 24 ust. 1, zwane dalej "przedsięwzięciem", sposób obliczenia przychodów z przedsięwzięcia oraz wskazuje, do jakiej części przychodów z przedsięwzięcia lub majątku przedsięwzięcia przysługuje obligatariuszom uprawnienie, o którym mowa w art. 24 ust. 1. Uchwała o emisji obligacji przychodowych może określać więcej niż jedno przedsięwzięcie.
3. Informacje określone w ust. 2 emitent obligacji przychodowych zamieszcza w warunkach emisji. W związku z tym co do zasady można sfinansować inwestycje z obligacji przychodowych, ale trzeba wskazać przedsięwzięcie które zapewnia wykup obligacji.
Wątpliwość budzi czy każda inwestycja będzie spełniała ten warunek.
Renata: Dzień dobry, proszę o szczerą odpowiedź, który z tych instrumentów jest szczególnie niemile widziany przez RIO: faktoring, subrogacja, sprzedaż zwrotna, leasing zwrotny? Czy są jakieś nowe wytyczne, które powodują że izby będą negatywnie oceniać możliwość korzystania z takich instrumentów?
Anna Sobierajska: Sama nazwa zastosowanej przez jednostkę konstrukcji prawnej/umowy nie świadczy jeszcze o jej charakterze. To treść umowy/konstrukcji prawnej oraz stan faktyczny w sprawie wskazują na jej charakter, a nie sama nazwa. Zatem nie można z góry powiedzieć że RIO kwestionują z założenia jakieś instrumenty dłużne stosowane przez jednostki.
Kwestionują bowiem tylko te, które są niezgodne z przepisami prawa np. ustawy o finansach publicznych. Problemem jest zatem nie sam instrument tylko stosowanie instrumentu, który przykładowo nazywany jest subrogacją, a w rzeczywistości nią nie jest.