Spółdzielczość wzmacnia rynek pracy, rozwija zieloną energetykę i odbudowuje lokalne więzi. Ambitne samorządy mogą stać się liderami zrównoważonej transformacji opartej o lokalne zasoby i potencjały. Program MBA Zarządzanie spółdzielniami przyszłości pozwala wykorzystać potencjał tej innowacji społecznej. Coraz częściej właśnie spółdzielczość okazuje się idealnym narzędziem, by włączyć szeroką grupę interesariuszy w lokalny rozwój. Czy w Polsce uda nam się wykorzystać jej siłę?
Samorządy często walczą ze sobą, by przyciągnąć największych inwestorów, jednak ta droga często uzależnia nasze społeczności od zewnętrznych podmiotów i skutkuje drenażem zysków z inwestycji poza gminę. Dlatego eksperci zaczynają rozumieć stabilny rozwój lokalny jako taki, który buduje na lokalnych potencjałach – tych naturalnych, infrastrukturalnych i ludzkich. Wyzwaniem nie jest jednak samo zidentyfikowanie lokalnych zasobów, a stworzenie odpowiednich warunków, aby mieszkańcy mogli je wykorzystać i zaangażować się w rozwój społeczności. Konieczni są liderzy i liderki tej zmiany – w biznesie, organizacjach społecznych i samorządach.
„W ostatnich latach eksperci obserwują w Europie wzrost zainteresowania spółdzielczością w odpowiedzi na wyzwania rozwoju miast, energetyki i ekologii. Na zagranicznych uczelniach pojawia się już adekwatna do tego zainteresowania oferta, której potrzebowaliśmy też w Polsce” – mówi Rafał Krenz, dyrektor Centrum Badań Społeczności i Polityk Lokalnych Collegium Civitas.
Przykłady skutecznego wykorzystania spółdzielni na rzecz strategicznego rozwoju miasta mnożą się od lat. Spółdzielnie energetyczne, demokratyczne platformy cyfrowe czy nowoczesne spółdzielnie pracy opiekuńczej to modele stojące za tym dzisiejszym boomem na kooperatyzm. Spółdzielnie rozwojowe pomagają angażować zasoby mieszkańców: oszczędności, pracę i wiedzę, które włączane są dzięki demokratycznemu modelowi opartemu o wspólną własność. Co więcej, odbudowują one lokalne więzi i zaufanie, które w sytuacjach kryzysowych – jak wybuch pandemii czy wojny – okazują się podstawowymi budulcami zapewniającymi odporność.
„Biznes zbyt często ucieka od zaangażowania społecznego, a działacze społeczni od modeli biznesowych. Możemy jednak nauczyć się od pionierów godzić te elementy zmiany i aplikować hybrydowe myślenie do projektowania nowoczesnych spółdzielni odpowiadających na złożoność współczesności” – tłumaczy ekonomista Jan Zygmuntowski z Polskiej Sieci Ekonomii i dyrektor programowy CoopTech Hub.
Przykładem stworzenia warunków dla takiej transformacji jest projekt energetyczny w brytyjskim Plymouth. W 2013 roku rada miasta zainicjowała stworzenie zarządzanej przez społeczność organizacji, aby wytwarzać zieloną energię dla miasta, podnosić efektywność energetyczną oraz obniżać rachunki. Samorząd zapewnił pożyczkę na finansowanie inicjatywy, a także wsparcie w przygotowaniu biznesplanu i rekrutacji założycieli spośród mieszkańców i lokalnych organizacji. Mieszkańcy natomiast mogli wnieść wkład finansowy, inwestując już od niewielkiej kwoty.
Plymouth Energy Community zaczęła od zakładania instalacji fotowoltaicznych na dachach szkół i miejskich budynków, dzięki współpraca z lokalnymi władzami. Potem, jako PEC Renewables zbudowała farmy fotowoltaiczne na opuszczonych terenach, prowadzi termomodernizacje i doradztwo energetycznego dla mieszkańców. Jako spółdzielnia, organizacja jest własnością swoich członków: klientów, pracowników i mieszkańców miasta. Co roku udziałowcy – czyli mieszkańcy – otrzymują dywidendę w wysokości 6 proc. inwestycji, a część zysku spółdzielni służy projektom pro bono na rzecz walki z ubóstwem energetycznym.
Centrum restartu spółdzielczości CoopTech Hub stworzyło wraz z nagradzaną uczelnią Collegium Civitas innowacyjny program, podczas którego osoby związane z lokalnymi samorządami będą mogły nauczyć się projektować modele spółdzielczych transformacji. Studia MBA Zarządzanie spółdzielniami przyszłości poprowadzą eksperci oraz praktycy nowoczesnej spółdzielczości. Uczestnicy wyniosą z programu nie tylko wiedzę i konieczne umiejętności, ale też gotową do wdrożenia strategię dla swojej społeczności.
Aby z programu mogły skorzystać osoby z różnych regionów Polski, zajęcia prowadzone są w formie online. Dwa razy w semestrze odbędą się też stacjonarne zjazdy w Warszawie, umożliwiające uczestnikom budowę sieci wymiany doświadczeń. Program zakłada również wyjazdy studyjne do pionierskich miejscowości w Polsce stawiających na spółdzielcze strategie, takich jak Sejny czy Dąbrowa Górnicza. Więcej informacji znaleźć można na stronie programu.