PAP: Na jakim etapie jest obecnie proces zatwierdzania Umowy Partnerstwa z Komisją Europejską?

Grzegorz Puda: Projekt Umowy Partnerstwa (UP) został przyjęty przez Radę Ministrów 30 listopada 2021 r., a następnie oficjalnie przekazany do Komisji Europejskiej 15 grudnia 2021 r. Zgodnie z rozporządzeniem unijnym, regulującym realizację polityki spójności, Komisja Europejska ma cztery miesiące na wydanie decyzji zatwierdzającej. Równolegle przekazywane są do KE projekty programów na lata 2021-2027. Już kilka projektów, w tym największy pod względem alokacji Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko, zostało formalnie przekazanych do Komisji, a kolejne będą sukcesywnie przesyłane w najbliższej przyszłości.

Oficjalne przekazanie Umowy Partnerstwa do KE rozpoczęło formalny proces negocjacji. Mamy zaplanowane spotkania tematyczne i horyzontalne z KE do końca marca br. Tak więc mamy nadzieję, że w II kwartale negocjacje UP się zakończą. W przypadku programów harmonogram negocjacji z KE jest uzależniony od daty ich oficjalnego przekazania do KE. Zgodnie z regulacjami unijnymi, programy powinny być przekazane do KE w trzy miesiące od oficjalnego przesłania Umowy Partnerstwa, tj. do 15 marca br.

W obecnej chwili Grecja, jako jedyne państwo UE zakończyła proces negocjacji UP i otrzymała akceptację Komisji Europejskiej. Pozostałe kraje znajdują się w podobnym punkcie, co Polska.

PAP: Czy przyjęcie ustawy wdrożeniowej przez Radę Ministrów będzie miało wpływ na uruchomienie środków z funduszy UE na lata 2021-2027? Kiedy MFiPR przewiduje zakończenie procesu legislacyjnego w Polsce, czy możliwe są zmiany w projekcie ustawy wdrożeniowej i jakie? Kiedy ruszą pierwsze wypłaty dla beneficjentów?

GP: Przyjęcie przez rząd projektu ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 otwiera możliwość skierowania do prac parlamentarnych tej kompleksowej regulacji, obejmującej pełne spektrum zagadnień związanych z zarządzaniem i wdrażaniem zadań finansowanych ze środków europejskich w kolejnej perspektywie finansowej, i to zarówno w odniesieniu do programów w ramach polityki spójności UE (dotychczas znanych jako programy operacyjne) jak i w odniesieniu do Krajowego Planu Odbudowy, realizowanego w ramach unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF).

Projekt na etapie prac rządowych został uzgodniony z ministrami, czego wyrazem jest jego przyjęcie przez RM. Był on również przedstawiony do zaopiniowania kluczowym interesariuszom, tj. m.in. Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, marszałkom województw, jak również podmiotom takim jak Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Ponadto odbyło się wysłuchanie publiczne w sprawie przedmiotowego projektu ustawy. W miarę możliwości staraliśmy się sprostać podnoszonym przez poszczególne podmioty uwagom.

Na chwilę obecną nie przewidujemy więc potrzeby istotnych zmian w projektowanej ustawie na dalszych etapach procesu legislacyjnego. Liczymy, że proces legislacyjny zakończy się w pierwszym kwartale br.

Po przyjęciu powyższej ustawy Polska będzie posiadała skuteczne i elastyczne narzędzia prawne umożliwiające budowę systemu instytucjonalnego związanego z wdrażaniem środków UE, tak aby przysługująca Polsce alokacja mogła być sprawnie dystrybuowana na poziom beneficjentów, czyli tam gdzie środki są najbardziej potrzebne (m.in. do samorządów, przedsiębiorców, organizacji społecznych).

Celem jest oczywiście pełne wykorzystanie alokacji środków w ramach Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027 wynoszącej ponad 76 mld euro oraz skuteczna realizacja KPO, w którym Polska może skorzystać do połowy 2026 r. w sumie z ponad 35 mld euro pochodzących z RRF. Przewidujemy, że pierwsze konkursy w ramach polityki spójności będą ogłaszane w II połowie 2022 r.

PAP: Jak w tej chwili wygląda kwestia odliczenia kar zasądzonych przez TSUE od budżetu UE, o ile ten budżet może być zmniejszony i co to oznacza dla beneficjentów?

GP: Należy podkreślić, że niezależnie od ostatecznych rozstrzygnięć i podejmowanych środków prawnych, beneficjenci programów operacyjnych nie będą poszkodowani, ponieważ przekazanie środków przez Komisję Europejską odbywa się na zasadzie refundacji, tzn. strona polska występuje do Komisji o środki dopiero po zrealizowaniu i sfinansowaniu danego projektu.

Na przykładzie potrącenia w POWER – 100 proc. wydatków w złożonym do KE wniosku o płatność zostało zcertyfikowane, czyli uznane za poniesione prawidłowo. I od tej kwoty KE odejmuje nam część kary w związku ze sprawą o Turów. Nie ma to jednak związku z samym wnioskiem o płatność, a wynika z przyczyn pozaprogramowych. Ta redukcja nie może być więc bezpośrednio ani pośrednio obciążająca dla projektów i beneficjentów.

PAP: Co obecnie się dzieje z KPO, czy możliwe jest odstąpienie Polski od udziału w Europejskim Funduszu Odbudowy?

GP: Udział Polski w Europejskim Funduszu Odbudowy jest elementem ustaleń zawartych na szczycie Rady Europejskiej w Brukseli pod koniec 2021 r. Ustalenia te dotyczą całej puli funduszy europejskich dla Polski w nowej perspektywie finansowej 2021-2027.

Komisja Europejska nie podjęła decyzji o odrzuceniu Krajowego Planu Odbudowy lub zawieszeniu środków. Nie otrzymaliśmy oficjalnych komunikatów z Komisji Europejskiej nt. wstrzymania pieniędzy z Funduszu Odbudowy. Krajowy Plan Odbudowy złożyliśmy 3 maja 2021 r. Od tego czasu trwał intensywny dialog z Komisją Europejską. Prace merytoryczne nad Krajowym Planem Odbudowy przebiegały wzorowo. 12 lipca zakończyliśmy operacyjną część rozmów z Komisją Europejską. Pakiet reform i inwestycji zaproponowanych w Krajowym Planie Odbudowy został bardzo dobrze oceniony. Komisja Europejska nie miała żadnych zastrzeżeń.

Każda rozmowa z Komisją Europejską przybliża nas do kompromisu w sprawie zatwierdzenia polskiego Krajowego Planu Odbudowy. Rząd zadeklarował gotowość przeprowadzenia reform w wymiarze sprawiedliwości. Projekt przedstawił Prezydent RP. Oczekujemy porozumienia na poziomie europejskim, zatwierdzenia Krajowego Planu Odbudowy, a następnie zostanie przeprowadzona reforma sądownictwa, co jest elementem zapowiadanego programu.

Należy podkreślić, że w ramach KPO Polsce należne są przede wszystkim środki o charakterze bezzwrotnym (23,85 mld euro), co oznacza, że jakiekolwiek rozważania dotyczące "wyjścia z KPO" oznaczają bezpośrednie i wymierne straty dla Polski. Polska od kilku perspektyw finansowych skutecznie wdraża środki unijne, polskie instytucje posiadają w tym zakresie istotne doświadczenie i potencjał i należy wyrazić przekonanie, że tak będzie również w kolejnym okresie programowania. Poza tym realizacja KPO oznacza wdrożenie prawie 50 reform, które wraz z planowanymi inwestycjami mają poprawić skuteczność polityk publicznych i wzmocnić odporność krajowej gospodarki.

PAP: Na jakim etapie jest proces przenoszenia zadań związanych z realizacją zadań dotyczących CPK z resortu infrastruktury do ministerstwa funduszy? Jaki jest powód tych zmian? Czy wraz z przejściem do ministerstwa funduszy pełnomocnika rządu ds. CPK razem z nim zostaną również przeniesione podmioty, nad którymi nadzór obecnie sprawuje w MI jak np. lotniska, PAŻP?

GP: Stosowna ustawa obejmująca przeniesienie zadań związanych z realizacją CPK do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej jest obecnie procedowana przez Radę Ministrów, i niezwłocznie po jej przyjęciu przez rząd zostanie skierowana do dalszych prac na etapie parlamentarnym. Rozwiązanie to ma na celu maksymalne wykorzystanie potencjału rozwojowego inwestycji związanych z CPK oraz narzędzi, którymi dysponuje Pełnomocnik Rządu ds. CPK, w wymiarze nie tylko infrastrukturalnym, ale również terytorialnym, przestrzennym oraz społeczno-gospodarczym. Ostateczny kształt przedmiotowych rozwiązań, w tym kwestie związane z nadzorem nad lotniskami oraz PAŻP, będzie w najbliższym czasie przedmiotem rozstrzygnięć Rady Ministrów.

aop/ ewes/ mmu/ kic/