Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że nadwyżka operacyjna netto określa możliwość realizacji nowych przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym. Im większa nadwyżka tym większa zdolność kredytowa jst
Do oceny zdolności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego, a tym samym oceny jej kondycji finansowej, wykorzystywana jest tzw. nadwyżka operacyjna. Zespół ds. Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego przyjął na ostatnim posiedzeniu informację na temat nadwyżki operacyjnej w jst w latach 2003-2005.
Dokument „Nadwyżka operacyjna w jst w latach 2003-2005” został przez zespół przyjęty do wiadomości z uwagą o uzupełnienie jej o podział części dotyczącej nadwyżki operacyjnej na kategorie gmin. Opracowanie to zostało przygotowane na podstawie danych ze sprawozdań rocznych z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 2003-2005.
Najczęściej ocena sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego dokonywana jest w oparciu o realizację dochodów i wydatków ogółem. Jednak banki, czy instytucje ratingowe częściej wykorzystują do tego tzw. nadwyżkę operacyjną.
Jak wyjaśnia w swoim opracowaniu Ministerstwo Finansów, obliczenie nadwyżki operacyjnej wymaga podziału budżetu jednostki samorządu terytorialnego na 3 części, obejmujące kolejno: działalność operacyjną, działalność inwestycyjno–kapitałową i działalność finansową.
Część inwestycyjno–kapitałowa obejmuje: wpływy (dotacje i środki na inwestycje uzyskiwane z budżetu państwa i z innych źródeł, dochody z majątku, prywatyzację majątku) oraz wypływy (wydatki majątkowe, czyli wszystkie paragrafy wydatków majątkowych zgodnie z załącznikiem nr 4 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 września 2004 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych).
Z kolei część finansowa w ramach wpływów obejmuje: emisję obligacji, zaciągnięte kredyty i pożyczki, nadwyżkę z lat ubiegłych, sprzedaż papierów wartościowych, spłatę udzielonych pożyczek, odsetki z lokat i udzielonych pożyczek oraz inne źródła. Wypływy w części finansowej to: wykup obligacji, spłata zaciągniętych kredytów i pożyczek, obsługa zadłużenia, wykup papierów wartościowych, lokaty w bankach, udzielone z budżetu pożyczki oraz inne cele (pozycja D26 w sprawozdaniu NDS).
Część operacyjna natomiast obejmuje wszystkie dochody i wydatki nie zaliczone do części inwestycyjno–kapitałowej i finansowej, czyli w ramach wpływów dochody bieżące, a w ramach wypływów wydatki bieżące. Do dochodów bieżących zaliczono głównie dochody z tytułów takich jak: udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, udziały w podatku dochodowym od osób prawnych, podatki i opłaty lokalne, dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań bieżących, subwencja ogólna.
Natomiast wydatki bieżące są to wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostki, takie jak m. in.: wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń, zakup materiałów i usług, świadczenia społeczne.
Różnica między dochodami a wydatkami bieżącymi określona jest jako wynik operacyjny, który w przypadku osiągania wartości dodatnich stanowi nadwyżkę operacyjną brutto. Jeżeli wynik jest ujemny, mamy do czynienia z deficytem operacyjnym brutto.
O czym te wyniki świadczą? Otóż wynik budżetu operacyjnego wskazuje czy jednostka samorządu terytorialnego jest w stanie pokryć bieżące wydatki z bieżących wpływów.
Pozwala to ocenić potencjalną zdolność i możliwości jednostki samorządu terytorialnego do spłaty zobowiązań oraz do finansowania wydatków o charakterze inwestycyjnym. Wartość nadwyżki operacyjnej brutto świadczy o tym, jaka byłaby możliwość zaciągnięcia nowych zobowiązań bez konieczności spłacania tych już zaciągniętych – wyjaśnia resort.
Jednak, jak podkreślono w dokumencie, do oceny faktycznej zdolności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego niezbędne jest pomniejszenie wyniku operacyjnego o realizowane wydatki na obsługę zadłużenia i spłaty rat kapitałowych. I tak skorygowana wartość wyniku operacyjnego stanowi nadwyżkę operacyjną netto (odpowiednio deficyt operacyjny netto w przypadku osiągania wartości ujemnych). Co może oznaczać osiągnięcie przez jednostkę deficytu operacyjnego netto? Może oznaczać, że obsługa zadłużenia odbywa się kosztem sprzedaży majątku jednostki lub poprzez zaciąganie nowych zobowiązań. „Może to być spowodowane nadmiernym wzrostem zadłużenia wraz z kosztami jego obsługi przy relatywnie niższym wzroście nadwyżki operacyjnej netto” – czytamy w dokumencie.
Ministerstwo wyjaśnia też, iż im wyższa jest wartość nadwyżki operacyjnej netto tym większa jest możliwość realizacji przez jednostkę samorządu terytorialnego nowych przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym. „Finansowanie nowych inwestycji ze źródeł zewnętrznych pozwala natomiast na realizację wydatków znacznie przekraczających wartość nadwyżki operacyjnej netto, która powinna być wyższa od kwoty obsługi zadłużenia i spłat rat kapitałowych wynikających z zaciągnięcia tych dodatkowych zobowiązań. Spełnienie tego warunku pozwala na zrealizowanie zaplanowanej inwestycji bez utraty w przyszłości płynności finansowej” – napisano w informacji.
(doc [nadw2003-05])
Anna Stradowska
a.stradowska@pap.pl