Gminy popełniają błędy w uchwałach o opłatach za przedszkola. Tylko w ciągu ostatnich dwóch miesięcy wojewodowie uchylili zapisy kilkudziesięciu z nich. Publikujemy przegląd najczęstszych potknięć.

Do końca sierpnia samorządy mają czas na podjęcie uchwał w sprawie opłat za przedszkola, dostosowujących je do przepisów nowelizacji ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z nią gminy będą mogły od 1 września pobierać opłaty za świadczenia udzielane przez przedszkola publiczne w czasie przekraczającym wymiar co najmniej pięciu godzin (wcześniej było to kwestionowane przez wojewodów i sądy administracyjne).

Samorządy się spieszą, a wojewodowie unieważniają uchwały. Przeanalizowaliśmy blisko 30 rozstrzygnięć nadzorczych z sześciu województw.

Opłata z dołu

Błędne jest określanie w uchwale, że opłata będzie pobierana za przedszkole „z góry".

„Jedną z cech konstytutywnych opłaty publicznej jest jej ekwiwalentność. Zatem powinna być ponoszona za realnie spełnione świadczenie ze strony podmiotu publicznego, a nie za świadczenie, które ma dopiero nastąpić" - czytamy w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewody śląskiego.

Z kolei wojewoda dolnośląski podkreśla przy tym, że takie uszczegółowienie zasad płatności jest przekroczeniem uprawnień przez samorząd, bo reguluje je umowa cywilnoprawna zawierana pomiędzy rodzicami a dyrektorem przedszkola.

„Tym samym to strony ww. umowy będą kształtowały jej treść, stanowiły odnośnie obowiązków każdej ze stron umowy, w tym również będą ustalały termin wnoszenia opłat za świadczenia udzielane przez przedszkole oraz decydowały o tym czy opłata ta będzie uiszczana z góry czy z dołu" - wskazuje wojewoda dolnośląski.

Zwrot opłaty i jej różnicowanie

Rada Miejska Białegostoku ustaliła, że opłata nie podlega zwrotowi w przypadku nieobecności dziecka w przedszkolu za wyjątkiem nieobecności spowodowanej leczeniem sanatoryjnym oraz szpitalnym.

„Stanowi to wprost naruszenie zasady ekwiwalentności, jak również sugeruje o stałym charakterze [opłaty - red.], czyli uniezależnionym od faktycznego korzystania z poszczególnych usług" - wskazuje wojewoda podlaski.

Podobne rozwiązanie zakwestionował również wojewoda zachodniopomorski m.in. w przypadku Szczecina. Według organu nadzoru niezgodny z zapisami ustawy o systemie oświaty był również inny ustęp szczecińskiej uchwały, który różnicuje wysokość opłat za godziny pobytu dziecka w przedszkolu poza obowiązkowym dla gminy, bezpłatnym czasem 5 godzin dziennie.

„Deklaracja składana przez rodziców (opiekunów prawnych) nie może stanowić kryterium różnicującego wysokość opłaty za godzinę korzystania ze świadczeń, które zgodnie z wolą Rady są tożsame w całym okresie poza godzinami od 9 do 14" - czytamy w rozstrzygnięciu nadzorczym.

Wojewoda zachodniopomorski podkreśla, że samo deklarowanie czasu pobytu dziecka poza godzinami 9-14 - jako takie nie budzi zastrzeżeń prawnych, albowiem - w ocenie organu nadzoru - służy chociażby celom organizacyjnym. Jednakże, już przypisanie owej deklaracji rangi kryterium różnicującego wartość opłaty za godzinę pobytu dziecka w przedszkolu, nie zasługuje na aprobatę.

„Rodzice powinni ponosić opłaty za rzeczywiście udzielone świadczenia" - czytamy z kolei w rozstrzygnięciu, dotyczącym uchwały rady miejskiej w Węgorzynie. 

„Dodatkowe opłaty w przypadku przekroczenia czasu pobytu dziecka w przedszkolu ponad zadeklarowany w umowie, [ustalają - red.] zdaniem organu nadzoru, sankcje karne dla rodziców dzieci korzystających ze świadczeń w tych placówkach" - argumentuje wojewoda unieważnienie części uchwały rady miejskiej w Koźminie Wielkopolskim.

Konkrety

„Rada gminy w postanowieniach uchwały powinna ustalić opłaty za konkretne, indywidualnie wskazane świadczenia przekraczające podstawę programową" - uważa wojewoda wielkopolski.

Jak wskazuje, w świetle obowiązującego prawa „odpłatności podlega nie sam pobyt dziecka w przedszkolu, ale oferowane przez tego rodzaju placówkę świadczenia wykraczające poza podstawę programową". Z tego powodu unieważnione zostały uchwały rad m.in. Sieroszewic, Raszkowa czy Baranowa.

Na podobnym stanowisku stoi wojewoda podlaski. „Opłata ustalona przez Radę Miejską w Stawiskach [...] powinna wskazywać konkretne kwoty za konkretne świadczenia Miejskiego Przedszkola w Stawiskach, bowiem nie każde dziecko będzie korzystało ze wszystkich świadczeń, a jednocześnie zgodnie z postanowieniami przedmiotowej uchwały będzie musiało ponosić taką samą odpłatność" - pisze w jednym z rozstrzygnięć.

Uwaga na słowa

Wojewodowie w rozstrzygnięciach nadzorczych podkreślają też, że gminne uchwały powinny w pełni realizować delegację ustawową.

„Ustalając odpłatność tylko za świadczenia, które przekraczają zakres podstawy programowej wychowania przedszkolnego, Rada nie ustaliła czasu, w którym przedszkole zapewnia bezpłatne wychowanie i opiekę" - wskazuje wojewoda śląski w stosunku do uchwały rady gminy Bojszowy.

Opłata za wyżywienie

Potknięcia zdarzają się też w kwestii ustalania opłat za posiłki. Gminy muszą pamiętać, że rada „nie jest upoważniona do sporządzania w formie uchwały wytycznych dla dyrektorów przedszkoli w zakresie ustalania wysokości opłat za posiłki w stołówkach przedszkolnych, zasad ich wnoszenia ani też warunków korzystania z posiłków" - pisze wojewoda zachodniopomorski. I podkreśla: „współdziałanie w tym przedmiocie oddane zostało do kompetencji organu wykonawczego gminy."

Wejście w życie uchwały

„Uchwały w przedmiocie odpłatności za świadczenia udzielane przez przedszkola publiczne należą do kategorii aktów prawa miejscowego, i w związku z tym wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich opublikowania w wojewódzkim dzienniku urzędowym" - przypomina w specjalnym komunikacie wojewoda zachodniopomorski.

/aba/