"Rzecznikowi zasygnalizowano konstytucyjny aspekt nieuzasadnionego różnicowania sytuacji prawnej nauczycieli ze względu na tryb ich zatrudnienia, tj. umowy o pracę lub mianowania. Wskazuje to na potrzebę zmiany przepisów Karty Nauczyciela w celu dochowania zasady równości w ochronie przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy. w przypadku przywrócenia do pracy przez sąd" - głosi stanowisko RPO.

Rzecznik wskazuje, że status zawodowy nauczycieli jest zróżnicowany. Oprócz zatrudnionych na umowę o pracę, najliczniejszą grupą są nauczyciele mianowani i dyplomowani. Przy czym nauczyciele mianowani są - w ocenie RPO - w gorszym położeniu w zakresie ochrony przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy - w przypadku przywrócenia przez sąd do pracy.

RPO zwraca uwagę, że zgodnie z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy.

"Ustawodawca posłużył się regulacją otwartą, odwołującą się do przepisów Kodeksu pracy, bez uszczegółowienia, o jakie normy prawne chodzi. Wydawać zatem by się mogło, że nauczyciele są objęci zakazem wypowiedzenia stosunku pracy w ochronnym wieku przedemerytalnym, w przypadku wypowiedzenia stosunku pracy lub jego rozwiązania bez wypowiedzenia, i przywrócenia do pracy przez sąd pracy oraz jej podjęcia, nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy. Zgodnie bowiem z Kp, jeżeli umowę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 Kp., wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy" - czytamy w stanowisku Rzecznika.

"Zrodził się zatem problem, czy nauczyciel w ochronnym wieku przedemerytalnym – i zarazem nie jest objęty z tego tytułu ochroną przed wypowiedzeniem stosunku pracy, a to wyłącznie dlatego, że podstawą jego zatrudnienia nie jest umowa o pracę - może dochodzić wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez zatrudnienia po przywróceniu go do pracy na podstawie art. 57 § 2 Kodeksu pracy. Prawo takie przysługuje bowiem nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę" - docieka RPO.

Rzecznik przywołuje wyrok Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2012 r., w którym sąd przyjął, że art. 39 Kp wprost stanowi, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Wynikający z tego zakaz wypowiedzenia umowy odnosi się do stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę, nie dotyczy natomiast wypowiadania stosunków pracy opartych na innych podstawach.

"Art. 39 Kp nie ma zakresu wykraczającego poza umowę o pracę. Do stosunków pracy z mianowania, regulowanych przepisami szczególnymi pragmatyk służbowych, Kp stosuje się wyłącznie w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami szczególnymi. To, że Karta nie zawiera wyraźnego wyłączenia stosowania art. 39 Kp do stosunków pracy mianowanych nauczycieli, nie może być uznane jako dorozumiane włączenie tego przepisu" - podkreśla Rzecznik. 

Ponadto w zakresach dotyczących bytu i trwałości stosunków pracy z mianowania szczegółowa materia pragmatyk służbowych ma charakter zupełny i wyczerpujący. Regulacja sposobów i trybu nawiązania, zmiany lub rozwiązania stosunku pracy mianowanego nauczyciela jest w Karcie wyczerpująca i zupełna. Prowadzi to do uznania, iż art. 39 Kp, który reguluje wyłącznie zakaz wypowiadania umów o pracę, do szczególnej regulacji statusu nauczycieli mianowanych nie został włączony. 

"Oznacza to, że art. 39 Kp nie znajduje w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych. Takie też stanowisko zajął SN w postanowieniach z 19 listopada 2013 r., I PK 155/13 i 12 stycznia 2016 r., II PK 145/15" - podkreśla Rzecznik.

W związku z przyjęciem w Karcie pełnego uregulowania trybu rozwiązywania stosunków pracy z nauczycielami mianowanymi, w sytuacji przywrócenia do pracy, nie przysługuje im wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez zatrudnienia.

"Ma zatem miejsce nieuzasadnione zróżnicowanie statusu prawnego nauczycieli zatrudnionych w ramach umowy o pracę i mianowania. Tych ostatnich stawia to w gorszym położeniu. Istnieje w związku z tym problem nierównego traktowania nauczycieli w zakresie ochrony przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy przez sąd  - w zależności od podstawy nawiązania stosunku pracy" - alarmuje RPO.

W związku z tym, zastępca RPO Stanisław Trociuk poprosił minister edukacji Barbarę Nowacką o "rozważenie potrzeby podjęcia działań legislacyjnych, mających na celu zmianę przepisów Karty Nauczyciela w kierunku zrównania uprawnień nauczycieli mianowanych z uprawnieniami nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę".

js/