Do 15 listopada samorządy powinny przedłożyć RIO projekty budżetów na przyszły rok. Za niedochowanie terminu nie ma sankcji, ale Izby będą reagować - podkreśla prezes RIO w Krakowie Mirosław Legutko.

Elementami, które Izby szczególnie prześwietlą, są deficyt i realistyczność dochodów, w tym zwłaszcza ze sprzedaży mienia.

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych jednostki samorządu terytorialnego (czyli organ wykonawczy jednostki: wójt, burmistrz, zarząd powiatu bądź zarząd województwa) mają przygotować projekt budżetu do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Projekt jest przedkładany radzie do uchwalenia oraz Regionalnej Izbie Obrachunkowej do zaopiniowania.

Z danych RIO wynika, że ustawowego terminu przedłożenia regionalnym izbom obrachunkowym projektów uchwał budżetowych na 2017 r. nie dochowało aż 19 proc. samorządów. Rok wcześniej takich jednostek było nieco ponad 14 proc.

Szef RIO w Krakowie przypomniał, że za niedochowanie terminu przepisy nie przewidują sankcji. „Nie jest tak, że RIO nic nie robi, jeśli projekt nie wpłynie w wyznaczonym terminie" - zaznaczył.

Jak podkreślił, w pierwszej kolejności Izby kontaktują się z daną jednostką drogą nieformalną, pytając o powody niezłożenia projektu. „Jeśli widzimy, że jest to wynikiem np. awarii sprzętu i projekt zostanie dosłany w ciągu kilku dni, to kończy się jedynie na drobnej uwadze w opinii o projekcie budżetu. Należy zwrócić uwagę, że jeżeli Izba nie dostanie projektu na czas, to może oznaczać, że również rada nie otrzymała go w terminie, a więc ograniczono jej czas na uchwalenie budżetu" - wyjaśnił Legutko.

Dodał, że jeśli projekt uchwały nie wpłynie w dłuższym terminie, to Izba występuje pisemnie o wyjaśniania, „ale faktycznie nie jesteśmy w stanie nic z tym więcej zrobić i czekamy". 

Szef krakowskiej RIO powiedział, że jedyne co może spotkać gminę dotyczy sytuacji nieuchwalenia budżetu do końca stycznia roku budżetowego. „Wtedy uchwalenie budżetu przechodzi do kompetencji Kolegium RIO" - zaznaczył Legutko.

Dowolna ilość zmian w budżecie

Prezes Izby nie spodziewa się jednak, żeby w związku z okresem wyborczym i zmianami władz w niektórych gminach nastąpiły większe opóźnienia w przekazywaniu projektów budżetów do RIO. „Samorządy raczej dochowują tego terminu i nie ma tu znaczenia, czy w danej gminie nastąpiła zmiana władz. Ewentualne przekroczenie terminu wynika częściej ze złej organizacji pracy w urzędzie - ocenił Legutko.

Przyznał jednak, że w jednostkach, gdzie nastąpiła zmiana wójta lub burmistrza, często zdarza się, że projekt budżetu zaopiniowany przez RIO znacząco różni się od wersji uchwalonej przez radę.

Wskazał przy tym, że przepisy nie przewidują ograniczeń co do ilości zmian wprowadzonych w projekcie uchwały budżetowej. „Rada ma takie uprawnienia, że w przedłożonym przez organ wykonawczy projekcie może zmienić praktycznie wszystko z wyjątkiem deficytu. Przy zmianie deficytu musi mieć bowiem zgodę organu wykonawczego. Poza tym wszystkie wielkości radni mogą zmieniać" - wyjaśnił szef krakowskiej RIO.

Kluczowy deficyt i realistyczność dochodów

Zapytany o elementy budżetów, które RIO szczególnie analizują w procedurze opiniowania Legutko wskazał deficyt i realistyczność dochodów.

„Projekt budżetu ocenia się łącznie z projektem wieloletniej prognozy finansowej. Tym co łączy oba dokumenty jest kwestia deficytu budżetowego. Jeśli bowiem występuje nadwyżka to tylko łatwiej taki budżet opiniować. Deficyt zazwyczaj łączy się ze zwiększeniem długu i tutaj jest konieczna analiza długu zaplanowanego w WPF" - wyjaśnił prezes RIO w Krakowie.

Dodał, że Izby patrzą także na to, czy dochody nagle nie robią się przesadnie duże. „Jeżeli pojawiają się np. dochody ze sprzedaży mienia to często dopytujemy gminy co to za mienie i jak te dochody wpływają na wskaźnik z art. 243 ustawy o finansów publicznych, czyli przestrzeganie limitu zadłużenia.

Sprawdzamy też, czy mamy zabezpieczone wydatki na zadania bieżące, zwracamy tu m.in. uwagę jak kształtują się wielkości wynagrodzeń. Patrzymy też na wydatki, które najbardziej interesują radnych, czyli wydatki inwestycyjne. Przy czym tutaj oceniamy jedynie, czy mieszczą się one w zakresie zadań jednostki" - powiedział Legutko.    

Przeważają opinie pozytywne

W ubiegłym roku oceniając przedłożone projekty budżetów składy orzekające RIO wydały 2 971 opinii, z tego 2 158 opinii pozytywnych, 786 opinii pozytywnych z uwagami i 27 opinii negatywnych.

Z danych wynika, że w porównaniu z rokiem 2016 zwiększyła się liczba opinii pozytywnych, natomiast zmniejszyła się liczba opinii pozytywnych z uwagami i negatywnych. W stosunku do roku wcześniejszego liczba opinii negatywnych zmniejszyła się z 28 do 27.

W szczególnych przypadkach uchwała budżetowa do 31 stycznia

Zgodnie z art. 239 ustawy o finansach publicznych organ stanowiący JST podejmuje uchwałę budżetową przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnych przypadkach nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego.

Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu JST.

Ze statystyk RIO wynika, że z ogólnej liczby uchwalonych budżetów 89,8 proc. JST uchwaliło budżety na 2017 r. do 31 grudnia 2016 r. (w 2016 r. - 83,2 proc.). Z kolei do 31 stycznia 2017 r. budżety uchwaliło 9,8 proc. jednostek (w 2016 r. - 16,4 proc.), a 0,3 proc. budżetów (tj. dla 9 JST) ustaliły regionalne izby obrachunkowe (w 2016 r. - 0,3 proc., tj. 10 JST).

Marcin Przybylski