Krajowa Rada RIO przeanalizowała jak na przestrzeni ostatnich czterech lat kształtowały się dochody i wydatki z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w gminach. 

Dochody

Z zestawienia KRRIO wynika, że na przestrzeni lat 2017–2020 dochody z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi wszystkich JST i związków międzygminnych rokrocznie wzrastały – z 5 mld w roku 2017 do 8,8 mld w roku 2020, przy czym największy rokroczny wzrost tych dochodów nastąpił w 2020 r. (o 38,6%). 

Realizacja dochodów w poszczególnych grupach JST kształtowała się podobnie. W 2020 r. w gminach i miastach na prawach powiatu uzyskujących dochody z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi rok 2020 był rokiem najwyższego wzrostu zrealizowanych dochodów – w gminach wykonanie wzrosło 41,2% a w miastach na prawach powiatu o 41,3%.

Nieco inaczej kształtowała się realizacja powyższych dochodów w związkach międzygminnych. W latach 2018 i 2019 odnotowano ich wzrost odpowiednio o 6,7% i 18,1%, po czym w roku 2020 wykonanie dochodów z tego tytułu było wyższe o 17,0%.

Wydatki

W tym samym okresie systematycznie rosły także wydatki samorządów i związków międzygminnych na gospodarkę odpadami. Jeszcze w 2017 r. wynosiły one 5,45 mld zł, a już w 2020 r. niemal się podwoiły sięgając 10,2 mld zł. Podobnie jak w przypadku dochodów, największy wzrost wydatków związanych z systemem gospodarowania odpadami, zanotowano w roku 2020, tj. o 35,9% w stosunku do wykonanych w roku 2019, przy dynamice wzrostu w tym przedziale czasowym o 11,6 punktu procentowego.

Największy procentowo wzrost tych wydatków w stosunku do roku 2019 nastąpił w gminach (o 42,6%), nieco mniejszy w miastach na prawach powiatu (o 30,2%). W związkach międzygminnych w 2020 r. również nastąpił wzrost wydatków na gospodarowanie odpadami komunalnymi (o 22,7%) w porównaniu z rokiem poprzednim, przy jednoczesnej dynamice wzrostu tej wartości o 14,9 punktu procentowego. 

Gospodarka odpadami na minusie

Autorzy analizy zwrócili uwagę, że tak ukształtowany poziom dochodów i wydatków w poszczególnych latach spowodował, że finansowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w każdym omawianym roku w przypadku gmin i miast na prawach powiatu realizujących zadanie zamknęło się per saldo deficytem. 

W związkach międzygminnych w latach 2017–2018 i w 2020 r. także zanotowano wartości ujemne, a jedynie rok 2019 zamknął się nadwyżką dochodów nad wydatkami w systemie na poziomie 11,37 mln zł.

W opracowaniu wskazano, że łączna kwota zebranych w 2017 r. przez wszystkie podmioty realizujące zadanie nie wystarczyła na pokrycie wydatków w ramach systemu w wysokości 458,6 mln zł, w 2018 r. – 765 mln zł, w 2019 r. deficyt wzrósł do kwoty 1,15 mld zł, by w 2020 r. osiągnąć poziom 1,39 mld zł.

Autorzy opracowania wskazali, że system ten nie bilansował się przede wszystkim w gminach wiejskich i miastach na prawach powiatu.

W 2017 r. 1 057 gmin wiejskich (tj. 77,2% gmin tego rodzaju) wypracowało ujemny wynik finasowania systemu, a dodatni w 313 (22,8%). Natomiast w roku 2020 deficyt wystąpił w 1 103 gminach wiejskich (79,3%), zaś nadwyżka w 287 gminach tego rodzaju (20,7%).

W miastach na prawach powiatu sytuacja wyglądała podobnie. Na 63 JST tego rodzaju w latach 2017 i 2020 – 33,3% wypracowało nadwyżkę w finansowaniu systemu, natomiast w latach 2018 i 2019 odpowiednio 19% i 23,8%.

Rosną zaległości z tytułu opłaty śmieciowej

KR RIO zwróciła też uwagę na problem dochodzenia należności z tytułu opłat za śmieci. Z opracowania wynika, że w latach 2017–2020 z roku na rok systematycznie narastały zaległości (należności przeterminowane) z tego tytułu. 

W 2017 r. w kwotach globalnych zaległości przekroczyły 436,3 mln zł, a w roku 2020 osiągnęły poziom 727,4 mln zł.


mp/