Rolowanie długu, czy finansowanie deficytu ze środków ZFŚS lub subwencji oświatowej – tak m.in. samorządy ratują się przed utratą płynności finansowej.

Krajowa Rada RIO skontrolowała samorządy z przestrzegania ustawowych limitów zadłużenia.

KR RIO przedstawiła wyniki kontroli przeprowadzonej w 90 JST (w tym w 10 województwach, 14 powiatach i 66 gminach) w zakresie przestrzegania ustawowych limitów zadłużenia.

Wynika z nich, że samorządy mają coraz większe trudności ze spełnieniem ustawowych limitów zadłużenia i z zachowaniem płynności finansowej. W efekcie część gmin podejmuje niegospodarne decyzje (wieloletnia karencja w spłacie kredytu), czy wręcz łamie przepisy.

O skali problemów JST ma świadczyć m.in. liczba negatywnych opinii RIO do projektowanych wieloletnich prognoz finansowych - na koniec 2013 r. izby wydały ich łącznie 64. Przyczyną najczęściej było niespełnienie relacji określonej w art. 243 ust.1 ustawy o finansach publicznych.

W 30 przypadkach kolegia izb rozważały istnienie przesłanek do zastosowania procedury naprawczej, pozwalającej – przy spełnieniu określonych warunków – na uchwalenie budżetu i WPF mimo niespełnienia zasad wynikających z art. 242-243 ufp.

Według KR RIO największy wpływ na wzrost poziomu zadłużenia JST (zwłaszcza w latach 2008-2011) miała absorpcja unijnych funduszy z perspektywy finansowej 2007-2013.

RIO zwróciła jednak uwagę, że skala pozyskiwanych środków prowadziła często do sytuacji, w której jednostki samorządowe zdobywały się w przeciągu dwóch, trzech lat na wysiłek inwestycyjny, który – mając na względzie ich potencjał ekonomiczny i finansowy – powinien być rozłożony na okres dwu lub trzykrotnie dłuższy.

Kontrola pokazała także niekorzystne zjawiska, których nasilenie się może mieć istotnie negatywny wpływ na finanse samorządu terytorialnego w przyszłości.

Zdaniem KR RIO odejście przez ustawodawcę od limitowania kwoty długu i uzależnienie możliwości uchwalenia budżetu od zachowania wskaźnika spłaty zobowiązań skutkuje przenoszeniem istotnych kwot obciążeń na kolejne lata („rolowanie długu”), co zwiększa jednak koszty obsługi długu, a to wpływa na poziom nadwyżki operacyjnej (koszty obsługi zwiększają pulę wydatków bieżących).

Na taki krok zdecydowała się m.in. gmina Zbójna, która w 2013 r. zaciągnęła kredyt konsolidacyjny na ponad 4 mln zł na okres 10 lat z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

W efekcie wyraźnie zmniejszyły się obciążenia budżetu w kolejnych latach, ale łączny koszt obsługi nowego kredytu wzrósł o prawie 1,7 mln zł.

Jako niepokojące zjawisko raport wskazuje także finansowanie deficytu, czy też ewentualnych rozchodów danego roku, w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami.

Chodzi np. o wykorzystywanie jako „krótkotrwałej pożyczki” środków otrzymywanych przez JST w grudniu danego roku stanowiących dochody roku kolejnego (np. część oświatowa subwencji ogólnej), a także środków gromadzonych na wyodrębnionych rachunkach, których JST nie są dysponentem (np. zabezpieczenie należytego wykonania umów w sprawie zamówień publicznych).

Na przykład miasto Siedlce zdecydowało się sfinansować deficyt w 2011 r. wykorzystując ponad 450 tys. zł otrzymane w ramach subwencji oświatowej na 2012 rok. Jak wynika z kontroli RIO, operacja ta nie została uwzględniona w ewidencji księgowej i sprawozdawczości.

Według KR RIO symptomami problemów związanych z płynnością finansową jest także występowanie zobowiązań wymagalnych, zapłata odsetek karnych z tytułu nieterminowych płatności zobowiązań, czy też nierzetelne prognozowanie wartości finansowych na kolejne lata (w przypadku kontroli RIO – lata 2014-2015).

Zdaniem przedstawicieli izb kolejna perspektywa finansowa UE ponownie zaktualizuje w najbliższym czasie zagadnienia długu samorządu terytorialnego i mechanizmów go ograniczających.

mp/Serwis Samorządowy PAP