Już 1 października 2016 r. wejdzie w życie tzw. ustawa o centralizacji rozliczeń VAT  w samorządach. Nowe przepisy regulują też kwestie zwrotu VAT od projektów współfinansowanych ze środków UE.

W Dzienniku Ustaw z dnia 13 września 2016 r. pod pozycją 1454 opublikowano Ustawę z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 października 2016 r.

Zmiany zainicjował wyrok TSUE oraz uchwała NSA

Projektowana ustawa została opracowana w związku z rozstrzygnięciem zawartym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów, dotyczącym zmiany sposobu rozliczania VAT przez samorządy i utworzone przez nie jednostki organizacyjne.

Zgodnie z wyrokiem TSUE art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE należy interpretować w ten sposób, że podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w tym przepisie.

Zdaniem TSUE jednostki te nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z działalnością gospodarczą powierzoną im w imieniu i na rachunek gminy oraz nie odpowiadają za szkody spowodowane tą działalnością (odpowiedzialność tą ponosi wyłącznie gmina), ponieważ nie dysponują własnym majątkiem, nie osiągają własnych dochodów i nie ponoszą kosztów dotyczących takiej działalności.

W konsekwencji zapadłego wyroku samorządowe jednostki budżetowe nie posiadają odrębności podatkowej na gruncie przepisów o VAT, zatem wszelkie czynności przez nie dokonywane powinny być rozliczane przez jednostkę samorządu terytorialnego, która je utworzyła.

Ponadto w dniu 26 października 2015 r. NSA podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 4/15), zgodnie z którą „W świetle art. 15 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur zakupowych związanych z realizacją inwestycji, które zostały następnie przekazane do gminnego zakładu budżetowego, który realizuje powierzone mu zadania własne tej gminy, jeżeli te inwestycje są wykorzystywane do sprzedaży opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.".

NSA wskazał, że gminne zakłady budżetowe nie mogą być uznane za odrębnego od gminy podatnika VAT gdyż nie spełniają one warunku samodzielności. W związku z podjętą uchwałą gminne zakłady budżetowe objęte zostaną obowiązkowym „scentralizowaniem" rozliczeń w podatku VAT w samorządach.

Istota nowych przepisów

Nowe przepisy porządkują sytuacje przejściowe związane z obowiązkową od 1 stycznia 2017 r. centralizacją rozliczeń oraz regulują zasady korygowania rozliczeń w okresach przed tą datą.

Najważniejszym rozwiązaniem zawartym w nowej ustawie jest obowiązkowe „scentralizowanie" w samorządach wszystkich jednostek i zakładów budżetowych najpóźniej od 1 stycznia 2017 r.

Nowa ustawa zakłada także brak konieczności wystawiania faktur korygujących oraz możliwość dalszego ewidencjonowania obrotu przy pomocy kas, których fiskalizacji dokonały jednostki organizacyjne, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2018 r.

Nowe przepisy przewidują także sukcesję praw i obowiązków jednostki samorządu terytorialnego, która z dniem podjęcia wspólnego rozliczania wstępuje we wszystkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki swojej jednostki organizacyjnej.

Ponadto ustawa ma zagwarantować samorządom brak konieczności zwrotu środków w przypadku korzystania przez nie z programów finansowanych ze środków europejskich w takim zakresie w jakim wskutek wyroku TSUE nastąpiła zmiana kwalifikowalności wydatku związanego z zakupem towarów i usług pod warunkiem, że nie dokonano obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Z kolei brak obowiązku zwrotu środków europejskich pozwoli na brak konieczności zwrotu kwot podatku naliczonego, objętego finansowaniem tymi środkami, z budżetu państwa.

Brak konieczności zwrotu tych środków przez samorządy nie zwalnia jednak Polski z konieczności ich zwrotu do Komisji Europejskiej, zwrot ten jednak nastąpi bez obciążania beneficjentów jego kosztami.

mp/Serwis Samorządowy PAP