Wprowadzenie Centralnego Rejestru Wyborców, kary finansowe dla urzędników wyborczych rezygnujących tuż przed wyborami, uregulowanie kwestii prowadzenia tzw. „prekampanii wyborczej" - to niektóre z propozycji zmian w Kodeksie wyborczym zaproponowane przez PKW.

Państwowa Komisja Wyborcza skierowała w piątek do Prezydenta RP, Premiera oraz Marszałków Sejmu i Senatu informację o realizacji przepisów Kodeksu wyborczego oraz propozycje ich zmiany.

Jak podkreśliła PKW, wynikają one z doświadczeń zgromadzonych w toku przygotowań i przeprowadzenia wyborów organów jednostek samorządu terytorialnego w dniach 21 października 2018 r. i 4 listopada 2018 r. Według PKW „pewne rozwiązania, po dokonaniu licznych nowelizacji Kodeksu wyborczego, budziły wątpliwości i rodziły problemy podczas przeprowadzenia wyborów".

Centralny Rejestr Wyborców

Zdaniem PKW należy rozważyć wprowadzenie Centralnego Rejestru Wyborców, który ułatwi właściwe wykonywanie zadań związanych z dopisywaniem się do spisu wyborców osób przebywających w dniu głosowania poza miejscem stałego zamieszkania.

Obecnie rejestr wyborców prowadzony jest przez poszczególne gminy jako zadanie zlecone. Gminy przekazują sobie informacje o miejscu zamieszkania wyborców. PKW zwróciła jednak uwagę, że często zdarza się, że informacje te docierają z opóźnieniem, występują także, szczególnie w ostatnich dniach przed wyborami, trudności w przekazywaniu tych informacji, co może prowadzić do nieprawidłowego sporządzenia spisu wyborców.

Zdaniem PKW wprowadzenie Centralnego Rejestru Wyborców ułatwiłoby też weryfikację kandydatów zgłaszanych w poszczególnych wyborach i ułatwiłoby weryfikację kandydatów na członków obwodowych komisji wyborców, bowiem kandydatem może być osoba zamieszkująca na obszarze województwa. Tymczasem gminy prowadzące rejestr wyborców posiadają jedynie informacje o kandydatach na członków komisji wyborczych z obszaru swojej właściwości terytorialnej.

W obecnym stanie prawnym muszą zatem występować z zapytaniem do innych gmin na terenie województwa o sprawdzenie, czy kandydat na członka obwodowej komisji wyborczej ujęty jest we właściwym rejestrze wyborców. Jest to istotne ze względu na krótkie terminy powołania obwodowych komisji wyborczych, a co za tym idzie, konieczność niezwłocznej weryfikacji zgłoszonych kandydatów.

Przepis na prekampanię

Według PKW rozważenia wymaga też uregulowanie kwestii tzw. „prekampanii wyborczej", czyli prowadzenia kampanii przed ogłoszeniem postanowienia o zarządzeniu

wyborów. Komisja zwróciła uwagę, że zjawisko to miało bardzo szeroki zasięg przed ostatnimi wyborami samorządowymi, kiedy to kampania wyborcza rozpoczęła się blisko rok przed zarządzeniem wyborów. „Działania takie są niezgodne z przepisami Kodeksu wyborczego, brak jednak przepisów umożliwiających ich wyeliminowanie" - zaznaczyła PKW

Dwie komisje, dużo problemów

PKW zwróciła uwagę m.in. na problemy z przekazywaniem dokumentów pomiędzy obwodową komisją wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie, a obwodową komisją wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie. Jak zauważa PKW, duża część komisji nie przeliczyła otrzymanych przed rozpoczęciem głosowania kart do głosowania, co powodowało późniejszą niemożność prawidłowego ustalenia wyników głosowania. Występowały także trudności w porozumieniu się pomiędzy członkami poszczególnych komisji, które wynikały m. in. z konfliktów charakterologicznych, co również utrudniało prawidłowe sporządzenie protokołu przekazania.

W tej sytuacji, zdaniem PKW należałoby „rozważyć  czy pozostawić przepisy przewidujące wykonywanie zadań przez dwie obwodowe komisje wyborcze, tj. do spraw przeprowadzenia głosowania w obwodzie i ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie, lub, ze względu na zakres zadań, pozostawić przepisy przewidujące wykonywanie zadań przez dwie obwodowe komisje wyborcze jedynie w wyborach samorządowych, z wyłączeniem wyborów przeprowadzanych w toku kadencji.

„W przypadku przeprowadzania wyborów przez dwie obwodowe komisje wyborcze należy dodać przepis, zgodnie z którym obie obwodowe komisje wyborcze ustalałyby razem również liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania" - wskazała PKW.

Zadania dla urzędnika wyborczego  

Zdaniem PKW zmiany wymagają przepisy dotyczące urzędników wyborczych, gdyż w niektórych gminach występowały problemy związane z ich naborem. Dlatego Komisja zaproponowała zmianę przepisów dotyczących rygorów określonych w art. 19lb § 1 i 2 Kodeksu wyborczego, tj. umożliwienie wykonywanie funkcji urzędnika wyborczego w gminie, na obszarze której ma miejsce zatrudnienia, z wyłączeniem zatrudnienia w urzędzie gminy, w którym pełni funkcję urzędnika wyborczego oraz w jednostkach organizacyjnych tej gminy.

PKW zwróciła też uwagę, że wątpliwości budziła też kwestia podziału zadań pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego i urzędnikami wyborczymi. Chodziło m.in. o niezrozumienie przez część gmin zadań urzędników wyborczych i obowiązku zapewnienia przez gminy ich obsługi (czynności wykonawcze). „Wątpliwości te, jak się wydaje, wynikają z niewłaściwego zrozumienia roli jaką ustawodawca przypisał urzędnikom wyborczym, wynikającego z opinii przedstawianych przez publicystów, a nie z przepisów Kodeksu wyborczego" - zaznaczyła PKW.

Komisja przypomniała, że ustawodawca nie wyposażył urzędników wyborczych w żadne narzędzia wykonawcze, które miałyby umożliwić wykonywanie rzekomo przypisanych im zadań. Zdaniem PKW precyzyjne określenie zadań wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego pozwoli w przyszłości uniknąć sporów kompetencyjnych pomiędzy tymi jednostkami, a urzędnikami wyborczymi.

Kary za rezygnację przed wyborami

PKW proponuje też wprowadzenie konsekwencji dla urzędników wyborczych, którzy rezygnują z funkcji po przeszkoleniu i w okresie bezpośrednio poprzedzającym wybory. W ocenie Komisji nieuzasadniona rezygnacja powinna skutkować zwrotem otrzymanego wynagrodzenia, np. za ostatni miesiąc, za który urzędnik otrzymał wynagrodzenie.

Różnicowanie składów terytorialnych komisji wyborczych

Według PKW konieczna jest również zmiana przepisów umożliwiająca powoływanie terytorialnych komisji wyborczych w zróżnicowanym składzie (tj. w zależności od liczby mieszkańców danej jednostki).

W obecnym stanie prawnym komisje te powołane musiały być w pełnym składzie (9 osób, a w przypadku wojewódzkiej i powiatowej komisji wyborczej oraz miejskiej komisji wyborczej w mieście na prawach powiatu w składzie 10 osób). Zdaniem PKW miejska komisja wyborcza powołana w składzie 10 osób jest niewystarczająca dla prawidłowego wykonania wszystkich czynności dla dużego miasta (np. Warszawa - 1 652 725 mieszkańców, Wrocław - 582 353, mieszkańców Poznań - 482 063 mieszkańców). Komisja zwraca uwagę, że powoływanie gminnych komisji wyborczych w małych jednostkach w pełnym składzie (9 osób) nie zawsze było uzasadnione, gdyż inny jest zakres zadań gminnej komisji wyborczej w małej gminie (Krynica Morska - 1 363 mieszkańców), a inny w dużym mieście, które nie jest miastem na prawach powiatu (Inowrocław - 68 487).

W obecnym stanie prawnym skład liczbowy terytorialnej komisji wyborczy w tych jednostkach musiał być takim sam, tj. 9 osób.

PKW uważa, że należy umożliwić zgłaszanie kandydatów na członków terytorialnych komisji wyborczych bezpośrednio wyborcom. Umożliwi to sprawne uzupełnianie składów tych komisji, w przypadku niewystarczającej liczby zgłoszeń kandydatów dokonanych przez komitety wyborcze.

W ocenie PKW możliwe powinno być także powoływanie składów terytorialnych komisji wyborczych w określonym przedziale liczbowym, tj. ze wskazaniem minimalnej i maksymalnej liczby jej członków. W związku z tym liczba członków terytorialnej komisji wyborczej, w szczególności gminnych (miejskich), powinna być uzależniona od liczby mieszkańców danej jednostki.


mp/