Klastry to coraz bardziej popularny mechanizm służący wspomaganiu przedsiębiorczości w poszczególnych regionach. Dzięki niemu przedsiębiorcy zamiast indywidualnej walki o klienta mogą wzmocnić swoją konkurencyjność poprzez wspólne działanie
Co to jest klaster ?
Klastry to coraz bardziej popularny mechanizm służący wspomaganiu przedsiębiorczości w poszczególnych regionach. Dzięki niemu przedsiębiorcy zamiast indywidualnej walki o klienta mogą wzmocnić swoją konkurencyjność poprzez wspólne działanie. Co więcej, takie działanie pozwala uzyskać znaczące dofinansowanie pochodzące z funduszy strukturalnych.
Na przestrzeni kilku ostatnich lat od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej uległa zwiększeniu liczba pojęć i terminów, których znaczenie dla większości przedsiębiorców jest obce. Do takich pojęć zalicza się właśnie klaster.
Klaster według M.E. Portera (twórcy oryginalnej definicji klastra) to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również współpracujących.
Polityka rozwoju oparta na klastrach
Jakkolwiek skupiska działalności gospodarczej nie są zjawiskiem nowym to problematyka klastrów jest szerzej dyskutowana w Polsce dopiero od kilku lat. To zainteresowanie doprowadziło również do podjęcia przez różne zespoły badawcze prób analizy funkcjonowania potencjalnych klastrów na rynku polskim. W ograniczonym zakresie kwestia klastrów była również poruszana podczas prac dotyczących regionalnych strategii innowacji dla poszczególnych województw. W ramach niektórych strategii zostały zdefiniowane istniejące bądź potencjalne klastry, a niemal we wszystkich wskazano na potrzebę wspierania ich rozwoju i stąd późniejsze odniesienia w projektach unijnych programów operacyjnych. Już w 2002 r., w ramach projektu badawczego zleconego przez Komitet Badań Naukowych,
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową rozpoczął badania będące wstępem do analizy potencjału i szans rozwoju struktur klastrowych w polskiej gospodarce. Analiza zidentyfikowanych skupisk pozwoliła na wysunięcie kilku wniosków. Po pierwsze, branże zaliczane do wysokotechnologicznych wykazują tendencję do koncentracji w pobliżu wielkich aglomeracji (Warszawa, Kraków, Trójmiasto, Łódź, Katowice). Wynika to przede wszystkim z dostępności na tych terenach kapitału intelektualnego, niezbędnego w tego rodzaju działalności (silnych ośrodków naukowych i badawczych). Po drugie, skłonność do koncentracji występuje również w branżach tradycyjnych, w których jednak inne są przyczyny takiej koncentracji. Istotnym czynnikiem wydaje się być dostęp do rynku zbytu, rozumianego bądź jako aglomeracja (np. w branży spożywczej czy budowlanej), bądź jako koncentracji przemysłowej (np. branża tworzyw sztucznych); w niektórych branżach wciąż istotny jest dostęp do surowców. Duże znaczenie dla rozwoju branży w określonej lokalizacji mają wieloletnie tradycje wykonywania danego rodzaju działalności (np. przemysł meblowy w regionie Swarzędza czy skórzany w Radomiu).
Zasadniczym celem polityki opartej na klastrach powinno być trwałe podniesienie poziomu konkurencyjności lokalnej, regionalnej i narodowej gospodarki, a realizowane w ramach niej działania powinny skupiać się na wzmacnianiu pozycji konkurencyjnej klastra poprzez ukierunkowanie rozwoju oraz wzrost specjalizacji kooperujących przedsiębiorstw i instytucji dla osiągnięcia korzyści, podziału pracy oraz efektywnej kreacji w skali lokalnej wyspecjalizowanych czynników produkcji.
Zachodniopomorski Klaster Chemiczny
Region Zachodniopomorski to jeden z bardziej dynamicznych regionów Polski, gdzie funkcjonuje dobrze rozwinięty przemysł chemiczny. Liczba firm w sektorze zlokalizowanych na tym terenie przekracza 350, a ponadto około 250 kooperuje z nimi. Tym samym od stycznia 2006 roku rozpoczęły się prace związane z utworzeniem Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego. Konferencje, spotkania i rozmowy pomiędzy Politechniką Szczecińską a przedsiębiorcami z branży chemicznej naszego regionu zaowocowały podpisaniem listu intencyjnego przez te jednostki, w celu uwiarygodnienia działań związanych z utworzeniem klastra. Działania powyższe były finansowane ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, czyli programu zarządzanego przez Urząd Marszałkowski, co w sposób naturalny uzasadnia silne zaangażowanie Pana Marszałka w powstanie klastra w naszym regionie.
Do najważniejszych czynników decydujących o powstaniu i rozwoju konkurencyjnego klastra w danym regionie zalicza się przede wszystkim współpracę między podmiotami należącymi do klastra oraz międzynarodową konkurencyjność tych przedsiębiorstw. W celu rozwoju konkurencyjnego klastra chemicznego w regionie zachodniopomorskim konieczne jest stymulowanie współpracy pomiędzy różnymi partnerami, tj. przedsiębiorstwami, jednostkami B+R, samorządem i innymi instytucjami otoczenia biznesu. Jest to wręcz wymóg bezwzględny, który ma na celu poprawę innowacyjności produktów z sektora chemicznego.
Jak wykazano w „Strategii Rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego” sporządzonej przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową (w ramach projektu „Tworzenie regionalnego Systemu Innowacji” realizowanego przez Politechnikę Szczecińską w ramach Działania 2.6 Regionalnej Strategii Innowacyjnej i Transferu Wiedzy programu ZPORR dofinansowywanego z EFS), branżę chemiczną w regionie zachodniopomorskim dotykają następujące problemy:
• niska innowacyjność produktów,
• trudności z finansowaniem nowych inwestycji,
• problemy z dostawami surowców,
• kiepski wizerunek branży,
• brak wsparcia ze strony administracji samorządowej.
Problemy te wynikają z rozdrobnienia branży oraz braku współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, ale również pomiędzy sferą badawczo - rozwojową a administracją. Brak współpracy wpływa często na nieskuteczny przepływ informacji a tym samym na niepełne wykorzystanie szans i możliwości poprawy konkurencji przedsiębiorstw. Tutaj właśnie wręcz idealnym rozwiązaniem wydaje się być inicjatywa klastra. Pozwoliłaby ona na zmniejszenie kosztów działalności oraz umożliwienie podejmowania działań, które byłyby niemożliwe do zrealizowania przez pojedyncze przedsiębiorstwo.
Strategia Rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego wymienia następujące cele strategiczne:
1. poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw dzięki współpracy, wymianie wiedzy i doświadczeń oraz lobbingu w kwestiach ważnych dla branży chemicznej w regionie;
2. rozwijanie innowacyjnych produktów o wyższej wartości dodanej;
3. poprawa skuteczności pozyskiwania finansowania dla realizacji inwestycji;
4. zapewnienie odpowiednich warunków instytucjonalno – administracyjnych dla rozwoju przedsiębiorstw branży chemicznej w regionie zachodniopomorskim;
5. rozpowszechnienie w świadomości społecznej wizerunku branży chemicznej jako innowacyjnej, ekologicznej, dostarczającej wielu niezbędnych produktów używanych w życiu codziennym;
6. zapewnienie bazy zasobów ludzkich o odpowiednich kwalifikacjach dla branży chemicznej.
Należy równocześnie podkreślić, że inicjatywa klastrowa powinna dążyć nie tylko do zrealizowania określonych działań, ale także stworzenia stałej platformy porozumiewania się, która ułatwiałaby reagowanie na zmieniające się w czasie problemy i wyzwania.
Jaka dalsza koncepcja funkcjonowania Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego?
Marszałek województwa zachodniopomorskiego, który objął oficjalny patronat nad utworzonym Zachodniopomorskim Klastrem Chemicznym – Zielona Chemia i jest jednocześnie stroną w porozumieniu zawartym pomiędzy zainteresowanymi firmami i Politechniką Szczecińską, wykorzystując dostępne fundusze w ramach RPO zapewni finansowanie działań realizowanych przez animatora Klastra. Animatorem będzie podmiot wybrany w drodze konkursu, który przedstawi najlepszą koncepcję funkcjonowania Klastra, obejmującą m.in.:
• okres funkcjonowania,
• strukturę i zakres finansowania,
• kwotę budżetu,
• propozycje szkoleń i konferencji,
• zakres prac badawczych finansowanych przez Klaster,
• sposób finansowania prac badawczych;
• dostępność do innych źródeł finansowania prac badawczych oraz inwestycji.
Zwycięzca konkursu, którym w założeniu będzie podmiot komercyjny, obejmie rolę tzw. animatora klastra, który stymuluje aktywność jego uczestników. Wyłonienie animatora, budowa kapitału zaufania między uczestnikami oraz wybór formy współpracy są jednymi z najważniejszych zadań, z którymi musi się zmierzyć powstająca inicjatywa klastrowa.
Animator klastra będzie skupiał wokół siebie najważniejszych uczestników inicjatywy klastrowej, czyli Politechnikę Szczecińską (wraz z jej ewentualnymi podwykonawcami) oraz firmy z branży chemicznej. Rolą animatora będzie również pozyskiwanie finansowania dodatkowego, które będzie można otrzymać z funduszy unijnych, zarówno ze źródeł regionalnych (RPO), jak i ogólnokrajowych (np. Innowacyjna Gospodarka), co prezentuje poniższy schemat.
Korzyści finansowe dla uczestników Klastra
Wstępne założenia odnośnie Klastra „Zielona Chemia” przewidują jego funkcjonowanie na okres trzech najbliższych lat. Co będzie dalej zależy w głównej mierze od uczestników Klastra oraz od realizacji jego misji i celów strategicznych. Zakłada się iż w tym okresie zostanie przeprowadzonych około 40 projektów badawczych, których wynikiem będzie realizacja 9 patentów. W wyniku tego 16 firm, spośród aktywnych członków Klastra, wdroży nowe technologie w swoich procesach produkcyjnych, przetwórczych itp. Finansowanie na wdrażanie nowo powstałych technologii możliwe będzie do pozyskania z 3 źródeł (wcześniej już wspomnianych):
• Regionalny Program Operacyjny – oś 1,
• Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,
• Inicjatywa Technologiczna.
Skutkiem wszelakich działań związanych z inicjatywą Klastra „Zielona Chemia” będzie 8% poprawa rentowności branży chemicznej w skali regionu, co zaoowocuje większymi zyskami dla firm uczestniczących w Klastrze. Kolejną wymierną korzyścią z funkcjonowania Klastra będzie zwiększenie o kwotę około 116 mln zł poziomu nakładów na badania i rozwój w województwie zachodniopomorskim. Wszystkie te czynniki przyczynią się do utworzenie nowych miejsc pracy w naszym regionie, głownie dla absolwentów kierunków chemicznych.
A jak może wyglądać najbliższa przyszłość Klastra? Jako że większa część programów unijnych nie została jeszcze uruchomiona, tym samym pozyskanie funduszy dodatkowych w chwili obecnej jest niewykonalne. Można jednak wykorzystać Inicjatywę Technologiczną (planowany jest II nabór wniosków w ramach tego projektu w czerwcu br.) na pozyskanie środków finansowych na niektóre badania z branży chemicznej prowadzone przez Politechnikę Szczecińską, które następnie mogą zostać wprowadzone w procesach produkcyjnych firm uczestniczących w inicjatywie Klastra Chemicznego.
Źródło: http://www.um-zachodniopomorskie.pl/index.php?wiad=3441