Budżety obywatelskie to nie jedyna forma, umożliwiająca współkształtowanie miast przez ich mieszkańców, która w ostatnich latach zyskała w Polsce na popularności. Kolejnym demokratycznym mechanizmem, umożliwiającym wypracowywanie i podejmowanie decyzji przez członków danej społeczności miejskiej jest panel obywatelski. W panelu bierze udział zwykle wylosowana i reprezentatywna grupa mieszkanek i mieszkańców, która w pierwszej kolejności zapoznaje się z tematem panelu m.in. poprzez spotkania z ekspertami, a następnie próbuje wypracować zbiór możliwych rozwiązań (rekomendacji i postulatów), który na końcu poddawany jest pod głosowanie.

Rozwiązania zwycięskie stają się wiążące, co oznacza, że urząd miasta powinien je zrealizować. 

Choć panele obywatelskie są dość trudne do zorganizowania i przeprowadzenia – wymagają kilkukrotnego spotkania całej wylosowanej grupy panelistek i panelistów – to jednak od kilku lat są coraz częściej wykorzystywanym mechanizmem włączającym mieszkanki i mieszkańców w procesy współdecydowania o ich miastach.

Jednym z miast prekursorów był Gdańsk, w którym w 2016 roku zorganizowano panel obywatelski na temat przygotowania miasta na wystąpienie ulewnych opadów deszczu. Forma na tyle się przyjęła, że w następnym roku, kolejna wylosowana grupa niespełna sześćdziesięciu gdańszczan, rozmawiała na temat rozwiązań, mających na celu poprawić jakość powietrza w mieście. W 2018 roku przeprowadzono kolejny gdański panel obywatelski, którego tematem, tym razem było szukanie możliwości wspierania aktywności obywatelskiej mieszkanek i mieszkańców Gdańska.    
   
W ślad za stolicą województwa pomorskiego dość szybko poszły kolejne polskie miasta, w 2018 roku zorganizowano panel obywatelski w Lublinie, którego zadaniem było wypracowanie rozwiązań, mających na celu poprawę jakości powietrza w mieście.

W 2020 roku przeprowadzono I Łódzki Panel Obywatelski, którego tematem przewodnim była zieleń w mieście. W tym samym roku w Stolicy zrealizowano Warszawski Panel Klimatyczny, a we Wrocławiu mieszkanki i mieszkańcy dyskutowali nad usprawnieniem sposobów poruszania się po mieście, aby tym samym poprawić jakość życia w mieście i ochronić klimat.

Z kolei w 2021 roku do grona miast organizujących panele obywatelskie dołączył Poznań – jego mieszkanki i mieszkańcy również zastanawiali się nad przygotowaniem rekomendacji i sugestii dla władz miasta, których wdrożenie przyczyniłoby się do adaptacji miasta do zmian klimatu.

O rosnącej popularności tej formy demokracji może świadczyć również fakt, że w 2022 roku Fundacja Stocznia zorganizowała pierwszy ogólnopolski panel obywatelski na temat ubóstwa energetycznego. W panelu wzięło udział około 80 osób z całej Polski, wypracowali oni 60 rekomendacji dla przeciwdziałania problemowi ubóstwa energetycznego. 

Warto zauważyć, że z pobieżnego przeglądu realizowanych w polskich miastach paneli obywatelskich wynika, że są one podejmowane głównie w odniesieniu do problemu zmiany klimatu. Istota tego problemu sprawia, że również w ramach planowanego II Łódzkiego Panelu Obywatelskiego ta kwestia ma być głównym przedmiotem dyskusji.

Zaplanowano, że celem łódzkiego panelu będzie wypracowanie rekomendacji odpowiadających na pytanie: „W jaki sposób zredukować szkodliwą emisję gazów cieplarnianych na terenie Łodzi o 55% do 2030 roku?”.

Panel zostanie przeprowadzony wiosną 2023 roku przez zespół Fundacji Uniwersytetu Łódzkiego, we współpracy z wydziałami UŁ i łódzkimi organizacjami pozarządowymi. Przy udziale ekspertów i ekspertek, interesariuszy i interesariuszek, a przede wszystkim 60 panelistów i panelistek – mieszkańców i mieszkanek Łodzi, zostaną wypracowane rekomendacje dla władz Łodzi, których wprowadzenie przyczyni się do redukcji szkodliwej emisji, a tym samym do poprawy jakości powietrza.

Aktualnie trwa nabór do grona Panelistów (do 14.02.2023 r.) oraz Ekspertów i Interesariuszy (do 05.02. 2023 r.). Otwarty nabór prowadzi Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.

Więcej informacji o II Łódzkim Panelu Obywatelskim na stronie II ŁÓDZKI PANEL OBYWATELSKI - Urząd Miasta Łodzi (lodz.pl)
Dr Kamil Brzeziński, adiunkt, Katedra Metod i Technik Badań Społecznych, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki