Artur Zimny

Autor jest asystentem w Instytucie Ekonomicznym PWSZ w Koninie


1. Wprowadzenie

Stosunkowo niska rentowność gminnych przedsięwzięć inwestycyjnych sprawia, że w celu ich sfinansowania władze lokalne stają przed koniecznością pozyskiwania środków ze źródeł bezzwrotnych lub o możliwie najniższym koszcie kapitału. Dlatego też, za szczególnie korzystne formy finansowania inwestycji uznawane są przez samorządowców kredyty preferencyjne, umarzalne pożyczki oraz dotacje /przypis 1 - przypisy umieszczone są pod tekstem/. Z reguły charakteryzują się one niższym kosztem pozyskania, a więc oprocentowaniem kształtującym się poniżej aktualnej rynkowej stopy procentowej oraz innymi udogodnieniami, chociażby w postaci mniejszych formalności i zabezpieczeń wymaganych do ich uzyskania, dłuższego okresu spłaty i okresu karencji, a także umorzenia części długu. Różnią się jednak od kredytów i pożyczek zaciąganych na zasadach komercyjnych tym, że muszą być przeznaczone na inwestycje o ściśle określonym celu – najczęściej związanym z ochroną środowiska, rozwojem wsi, budownictwem mieszkaniowym itp.

Środki finansowe ze źródeł bezzwrotnych lub częściowo zwrotnych, bo o nich mowa oferowane są zarówno przez krajowe fundusze celowe, jak i fundusze Unii Europejskiej oraz inne instytucje międzynarodowe. Ich rola w finansowaniu gminnych przedsięwzięć inwestycyjnych zmieniała się z biegiem lat. W latach 90. wsparcia dla realizowanych inwestycji poszukiwano przede wszystkim w funduszach krajowych. Obecnie natomiast wzrasta znaczenie funduszy unijnych, przy jednoczesnej zmianie funkcji środków ze źródeł krajowych, które coraz częściej pełnią rolę uzupełniającą, umożliwiając wniesienie wkładu własnego. Środki z UE napływały do Polski najpierw w postaci funduszy przedakcesyjnych, a obecnie są dostępne w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Budzą one duże zainteresowanie ze strony polskich samorządów /przypis 2/ i są niejako impulsem do wydawania pieniędzy na rozwój lokalnej infrastruktury /przypis 3/.

W dalszej części opracowania poszczególne fundusze zostały omówione z punktu widzenia ich wkładu w finansowanie inwestycji gminnych. Ponadto autor przedstawił kilka informacji na temat prefinansowania, czyli udzielania wsparcia budżetowego gminom realizującym inwestycje współfinansowane ze środków unijnych.

2. Fundusze przedakcesyjne

Pomoc finansowa udzielana Polsce i 16 innym krajom w ramach funduszy przedakcesyjnych przeznaczona była na ich przygotowanie do członkostwa we Wspólnocie i/lub wspieranie procesu transformacji politycznej i gospodarczej. Do najważniejszych funduszy przedakcesyjnych należały Phare, ISPA i SAPARD, a ich rola w finansowaniu gminnych przedsięwzięć inwestycyjnych z roku na rok wzrastała.

2.1. Phare
Utworzony w roku 1989 fundusz początkowo był nakierowany na doraźne wsparcie w postaci szkoleń i doradztwa /przypis 4/. Dopiero od roku 1998 głównym jego zadaniem stało się udzielanie pomocy finansowej na inwestycje /przypis 5/. Spośród szerokiego zakresu działalności finansowanej w ramach Phare kilka programów było mniejszym lub większym stopniu związanych ze wspieraniem gminnych inwestycji infrastrukturalnych. Swym zasięgiem obejmowały one zazwyczaj wybrane regiony kraju.

Z pomocy programu Phare STRUDER (Program Strukturalnego Rozwoju Wybranych Regionów) korzystały samorządy województw dotkniętych restrukturyzacją gospodarki /przypis 6/. Jeden z komponentów tego programu pod nazwą „małe projekty infrastrukturalne” pozwolił w latach 1994-1997 na dofinansowanie 188 inwestycji gminnych na łączną kwotę 18,4 mln euro. Wśród przedsięwzięć, które uzyskały wsparcie dominowały te związane z uzbrojeniem terenu (111 projektów). W ich rezultacie powstało 115 km sieci wodociągowych i 130 km kanalizacyjnych, 93,5 km sieci energetycznych, 115 km teletechnicznych, 51 km sieci gazowych oraz 11 ujęć wody i 9 oczyszczalni ścieków. Drugim najważniejszym kierunkiem inwestowania był transport (38 projektów), co przyczyniło się do powstania 57 km dróg gminnych oraz 68 tys. m2 parkingów /przypis 7/.

Programem, którego celem było przeciwdziałanie pogłębianiu się dysproporcji rozwojowych między poszczególnymi regionami kraju był realizowany w latach 1996-1999 program Phare RAPID (Program Rozwoju Infrastruktury na Terenach Wiejskich) /przypis 8/. Jego wsparcie w wysokości 12,79 mln euro pozwoliło na zrealizowanie 163 inwestycji w 150 gminach. Ponad połowa środków została wykorzystana na budowę infrastruktury sieciowej (315 km sieci wodociągowej i 212 km kanalizacyjnej, 18 km sieci energetycznych, 46 km teletechnicznych i 35,5 km sieci gazowych), 10% na inwestycje proekologiczne (24 oczyszczalnie ścieków i 1 składowisko odpadów), a 27% na inwestycje drogowe (136 km dróg gminnych oraz 32 tys. m2 parkingów) /przypis 9/.

Kontynuacją przedstawionych wyżej programów był program Phare STRUDER 2. W jego ramach na realizację 86 małych projektów infrastrukturalnych oraz projektów na rzecz ochrony środowiska przeznaczono w latach 1998-2000 około 4,87 mln euro. Ponad połowę środków wykorzystano na budowę infrastruktury sieciowej, 20% na przedsięwzięcia proekologiczne, a 11% na inwestycje drogowe /przypis 10/.

Z kolei około 11,5 mln euro trafiło w latach 1999-2000 do gmin z terenu Polski południowo-wschodniej w związku z realizacją programu Phare INRED (Zintegrowany Rozwój Regionalny). Środki te przeznaczono na 152 inwestycje w zakresie infrastruktury technicznej. Najwięcej projektów dotyczyło budowy kanalizacji (72), kanalizacji z oczyszczalnią ścieków (10) lub oczyszczalni ścieków (9) oraz budowy wodociągów (38) /przypis 11/.

Od roku 1994 wybrany gminy mogły korzystać z programu Phare CBC (Program Współpracy Przygranicznej) /przypis 12/. Każdego roku budżet programu kształtował się w granicach od 40 do 60 mln euro, z czego około 25% zasilało przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska, a 5% kierowano na budowę kanalizacji, gazyfikację oraz telekomunikację /przypis 13/.

Zniszczenia powstałe w wyniku powodzi, która nawiedziła Polskę w roku 1997 spowodowały, że podjęto decyzję o przeznaczeniu 64,6 mln euro na ich odbudowę. Środki te pochodziły z programu Phare ODBUDOWA, a przeznaczone były na naprawę uszkodzonych dróg gminnych, mostów, sieci kanalizacyjnych, na remonty szkół i ośrodków zdrowia /przypis 14/. Z kolei skutki powodzi z roku 2001 były usuwane dzięki środkom z programu Phare ODBUDOWA 2001. Kwotę w wysokości 24,4 mln euro przeznaczono na 210 projektów, z których 67% dotyczyło odbudowy infrastruktury gminnej /przypis 15/.

Przedstawione wyżej programy to tylko niektóre źródła dotowania gminnych projektów inwestycyjnych z funduszu Phare. Należałoby również wspomnieć chociażby o programie Phare LSIF (Program Dużych Projektów Infrastrukturalnych), z którego korzystały duże miasta oraz o jednym z największych programów, czyli Phare ESC (Program Spójności Społecznej i Gospodarczej). Projekty zgłaszane w ramach tych programów były jednak nakierowane na osiąganie efektów w skali ogólnokrajowej lub regionalnej, a inwestycje w infrastrukturę gminną, choć uzyskały znaczące wsparcie finansowe, wspomagane były tylko w takim zakresie, w jakim były one integralną częścią większych projektów.

2.2. ISPA
Funkcjonujący od roku 2000 fundusz przeznaczony był na finansowanie dużych inwestycji w zakresie transportu i ochrony środowiska. Samorządy gminne korzystały jednak ze wsparcia tylko w drugiej z wymienionych dziedzin /przypis 16/. W dodatku, możliwość dofinansowania inwestycji o minimalnej wartość 5 mln euro powodowała, że praktycznie tylko największe miasta mogły ubiegać się o środki z tego funduszu. Od momentu uruchomienia funduszu ISPA do zakończenia jego działalności (z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej /przypis 17/) sfinansowanych zostało 48 przedsięwzięć związanych z dostarczaniem wody pitnej, oczyszczaniem ścieków, poprawą jakości powietrza i utylizacją odpadów. Łączna kwota wsparcia wyniosła 1,29 mld euro tj. prawie 60% wartości zrealizowanych inwestycji /przypis 18/.

2.3. SAPARD
Trzeci instrument unijnej pomocy finansowej, również dostępny od roku 2000 /przypis 19/, koncentrował się na inwestycjach, których celem było wspieranie szeroko rozumianego procesu przekształceń strukturalnych na wsi. Gminy wiejskie i miejsko-wiejskie korzystały z pomocy finansowej funduszu w ramach działania 3 „Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich”. Środki z SAPARD-u pokrywały do 75% kosztów inwestycji /przypis 20/, a maksymalna kwota dofinansowania wahała się w granicach od 420 tys. zł do 1,7 ml zł, w zależności od rodzaju przedsięwzięcia (schematu). Do końca roku 2004 zawarte zostały 4.493 umowy z gminami na kwotę 2.022,9 mln zł /przypis 21/. Najwięcej z nich, bo aż 48% umów dotyczyło budowy dróg gminnych i powiatowych – schemat 3.4 (łączna wartość umów wynosiła 684,57 mln zł, a średnia kwota dofinansowania była równa 321,8 tys. zł) oraz inwestycji w zakresie kanalizacji i oczyszczalni ścieków – schemat 3.2, tj. 29% umów, których łączna wartość kształtowała się na poziomie 968 mln zł (średnie dofinansowanie było równe 752 tys. zł). Nieco rzadziej zabiegano o dofinansowanie przedsięwzięć mających na celu budowę wodociągów – schemat 3.1 (22% umów o wartości 344,55 mln zł i średnim dofinansowaniu w granicach 351 tys. zł). Najmniejszą popularnością wśród gmin cieszyły się natomiast projekty w dziedzinie gospodarki odpadami (schemat 3.3) i zaopatrzenia w energię (schemat 3.5) /przypis 22/.

Podsumowując funkcjonowanie funduszu SAPARD w Polsce należy podkreślić, że w rzeczywistości z jego dobrodziejstw w największym zakresie skorzystały nie gminy ubogie, ze słabo rozwiniętą infrastrukturą, lecz te, które wykazały się największą aktywnością w składaniu wniosków i były jednocześnie w stanie sfinansować inwestycje z własnych środków, by później otrzymać zwrot części poniesionych kosztów /przypis 23/.

3. Fundusze akcesyjne
Z chwilą wejścia do UE jej najuboższe kraje członkowskie, w tym Polska, zaczęły ubiegać się o pomoc z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Kohezji) na stopniową likwidację opóźnień w rozwoju społeczno-gospodarczym poszczególnych regionów. Łączną kwotę wsparcia z tych funduszy dla przedsięwzięć inwestycyjnych realizowanych przez polskie gminy trudno jednak dokładnie określić. Środki przeznaczane na rozwój gminnej infrastruktury są bowiem dostępne w ramach kilku programów – w niektórych odgrywają one kluczową rolę, w innych natomiast marginalną.

3.1. Fundusz Spójności /przypis 24/ 
Wartość PKB na mieszkańca nie przekraczająca 90% średniej dla wszystkich państw członkowskich UE sprawia, że Polska jest obecnie jednym z beneficjentów pomocy udzielanej w ramach Funduszu Spójności. Podobnie, jak jego „przedakcesyjny poprzednik”, czyli fundusz ISPA koncentruje się on na finansowaniu działań w dziedzinie transportu i ochrony środowiska. Jednak z uwagi na specyfikę wspieranych projektów transportowych władze lokalne mogą ubiegać się o pomoc tylko w drugiej z wymienionych dziedzin /przypis 25/, na którą w latach 2004-2006 przeznaczono 1.866,7 mln euro /przypis 26/. Zgodnie z założeniami wykorzystania Funduszu samorządy i przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej mogą otrzymać łącznie 1.331,4 mln euro na inwestycje w zakresie poprawy jakości wód powierzchniowych oraz polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, 364,7 mln euro na racjonalizację gospodarki odpadami i ochronę powierzchni ziemi oraz 127,5 mln euro na ochronę powietrza /przypis 27/.

3.2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego /przypis 28/
Likwidowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE jest podstawowym zadaniem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), którego pomoc – podobnie, jak w przypadku pozostałych funduszy strukturalnych – kierowana jest do regionów, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75% średniej unijnej. Środki z tego funduszu są dostępne dla polskich samorządów przede wszystkim w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Spośród czterech priorytetów programu dwa, a mianowicie priorytet I „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów” oraz priorytet III „Rozwój lokalny” wiążą się ze wspieraniem inwestycji gminnych.

W ramach pierwszego z wymienionych priorytetów szczególne znacznie dla władz lokalnych inwestujących w infrastrukturę techniczną ma działanie 1.1 „Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego” oraz działanie 1.2 „Infrastruktura ochrony środowiska”, na które przeznaczonych zostanie w latach 2004-2006 łącznie 1.069,64 mln euro z ERDF. Wraz ze środkami publicznymi i prywatnymi pozwoli to na sfinansowanie przedsięwzięć o wartości 1.426,19 mln euro. Już do końca roku 2004, a więc w ciągu zaledwie kilku miesięcy od uruchomienia programu ZPORR, w ramach wspomnianych działań złożono 593 wnioski o dofinansowanie projektów w wysokości 5.533,8 mln zł /przypis 29/. Należy jednak podkreślić, że zarówno w działaniu 1.1, jak i 1.2 wspierane będą inwestycje mające decydujące znaczenie dla perspektyw rozwojowych całego regionu, czyli te realizowane w największych miastach.

Rozwój i poprawa lokalnej infrastruktury technicznej obszarów zagrożonych marginalizacją jest natomiast podstawowym celem priorytetu III „Rozwój lokalny”. Chodzi tutaj w szczególności o działania 3.1 „Obszary wiejskie” i 3.2 „Obszary podlegające restrukturyzacji”, z których samorządy gminne w latach 2004-2006 mogą liczyć na 469 mln euro, m.in. na inwestycje z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych oraz lokalnej infrastruktury drogowej. Dzięki uzupełnieniu tego źródła środkami publicznymi i prywatnymi sfinansowane zostaną przedsięwzięcia o łącznej wartości 625,35 mln euro. Do końca roku 2004 w ramach tych dwóch działań złożonych zostało 2.729 wniosków o dofinansowanie projektów na łączną kwotę 5.370,5 mln zł /przypis 30/.

3.3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej /przypis 31/ 
Głównym zadaniem Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji (EAGGF) jest wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganie rozwoju obszarów wiejskich. Polskie samorządy mogą korzystać ze środków tego funduszu dostępnych w ramach priorytetu II „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich” Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich. Szczególne znaczenie z punktu widzenia zamierzeń inwestycyjnych gmin wiejskich i miejsko-wiejskich ma działanie 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. Ze środków w wysokości 90 mln euro sfinansowanych zostanie bowiem około 1,2 tys. projektów, co wraz ze środkami publicznymi umożliwi zrealizowanie przedsięwzięć o wartości 112,5 mln euro /przypis 32/.

4. Prefinansowanie
Absorpcja środków unijnych wymaga ze strony samorządów nie tylko znacznego zaangażowania organizacyjnego, ale niewątpliwie również finansowego. Ponadto, z uwagi na prawne ograniczenia dotyczące możliwości zadłużania się gminy są zmuszone do poszukiwania alternatywnych źródeł finansowania inwestycji /przypis 33/. W związku z tym, w celu zapewnienia efektywnej absorpcji unijnej pomocy, w roku 2004 wprowadzono możliwość udzielania przez budżet państwa (za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego) pożyczek na finansowanie zadań realizowanych z udziałem środków z funduszy strukturalnych, które określane są mianem prefinansowania /przypis 34/. Pożyczki te mają charakter kredytu pomostowego, który pokrywa koszty realizacji inwestycji do czasu otrzymania zwrotu nakładów z UE. Jego kwota nie może być wyższa niż unijny wkład w realizację projektu, a spłata następuje w momencie dokonania refundacji poniesionych kosztów /przypis 35/. W roku 2004 BGK zawarł z jednostkami sektora finansów publicznych 95 umów o udzielenie pożyczki na łączną kwotę 383,1 mln zł, z czego najwięcej dotyczyło prefinansowania projektów w ramach priorytetu III „Rozwój lokalny” ZPORR /przypis 36/. Natomiast w roku 2005 budżet państwa przeznaczył na ten cel ponad 2,5 mld zł, przy czym 1,2 mld zł zarezerwowanych zostało na wsparcie projektów dofianansowanych ze ZPORR /przypis 37/.

Poruszając problem wsparcia budżetowego dla gmin realizujących inwestycje współfinansowane ze środków unijnych warto również wspomnieć o dwóch wzajemnie uzupełniających się instytucjach: Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych oraz Funduszu Poręczeń Unijnych, które zostały powołane w roku 2004, w oparciu o odpowiednie ustawy /przypis 38/. Obydwa działają przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Pierwszy z nich zajmuje się udzielaniem samorządom gminnym preferencyjnych kredytów na pokrycie kosztów przygotowania projektów przewidzianych do finansowania z funduszy akcesyjnych. Ma to na celu zwiększenie możliwości inwestycyjnych gmin, dla których pierwszą przeszkodą w uzyskaniu dofinansowania są spore koszty opracowania studium wykonalności inwestycji, analizy kosztów i korzyści, dokumentacji projektowej oraz niezbędnych ekspertyz. Kredyty z FRIK są oprocentowane w wysokości 0,5 stopy redyskonta weksli, a ich kwota nie może przekraczać 80% kosztów projektu i 500 tys. zł. W roku 2004 Fundusz został zasilony z budżetu państwa kwotą 15 mln zł /przypis 39/. Z kolei Fundusz Poręczeń Unijnych udziela władzom lokalnym gwarancji i poręczeń spłaty kredytów lub wykonania zobowiązań z tytułu emisji obligacji, jeżeli są one przeznaczone na inwestycje wspierane środkami UE. Maksymalna kwota gwarancji lub poręczenia nie może przekraczać 5 mln euro, a zabezpieczenie obejmuje do 60% kwoty kredytu (emisji obligacji) zaciąganego na sfinansowanie wkładu własnego oraz do 80% zaciąganego na sfinansowanie nakładów podlegających refundacji /przypis 40/. Na koniec roku 2004 Fundusz dysponował kapitałem umożliwiającym udzielenie poręczeń do kwoty 900 mln zł /przypis 41/.

5. Podsumowanie
Z dotychczasowych obserwacji wynika, że rola funduszy unijnych w finansowaniu inwestycji gminnych systematycznie wzrasta. W roku 2002 bowiem, dzięki nim sfinansowanych zostało 4% wydatków inwestycyjnych w miastach na prawach powiatu, 1,8% w gminach miejsko-wiejskich oraz 1,5% w gminach wiejskich. Rok później natomiast wskaźniki te ukształtowały się odpowiednio na poziomie: 4,5%, 5,8% i 15% /przypis 42/. Niemniej jednak należy pamiętać, że środki unijne są jednym z wielu źródeł finansowania przedsięwzięć realizowanych przez władze lokalne – źródeł, które coraz częściej są ze sobą łączone. Ograniczoność środków budżetowych oraz coraz większa konkurencja o środki pozabudżetowe sprawia bowiem, że gminy stają przed koniecznością stosowania coraz bardziej skomplikowanej architektury finansowania, która z jednej strony pozwala zwiększyć prawdopodobieństwo uruchomienia inwestycji, z drugiej natomiast umożliwia na odpowiednie rozłożenie ryzyka związanego z poszczególnymi źródłami /przypis 43/.


Literatura:

ARiMR – dokonania i zamierzenia pod red. W. Pomajdy, Wydawnictwo ARiMR, Warszawa 2004

Badanie efektów realizacji programu pomocowego Unii Europejskiej Phare STRUDER w części dotyczącej małych projektów infrastrukturalnych, BM Consulting Group, Warszawa, grudzień 2000

Budżet pożyczy, Unia odda, „Gazeta Prawna” nr 12 z dnia 18 stycznia 2005 r.

Co to jest Phare?, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Warszawa 2000

Ewaluacja końcowa programu pomocowego Unii Europejskiej Phare RAPID, BM Consulting Group, Warszawa, grudzień 2001

Ewaluacja końcowa programu pomocowego Unii Europejskiej Phare STRUDER 2, Indygo Sp. o.o., Warszawa, grudzień 2002

Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, „Inwestycje Komunalne” 2004, nr 1

Grosse T.G.: Ocena wpływu programu SAPARD na realizowanie wybranych polityk państwa, „Finanse Komunalne” 2005, nr 3

Gumul S.: Czy niska stopa zwrotu uniemożliwia sfinansowanie inwestycji?, „Inwestycje Komunalne” 2004, nr 9

Jeleń I.: Prefinansowanie to narzędzie finansowania inwestycji, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2005, nr 4.

Miemiec W., Lis M.: Zasady wykorzystywania środków przedakcesyjnych i akcesyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce, „Finanse Komunalne” 2003, nr 11

Miliard z SAPARDU, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 25 stycznia 2005 r.

Młynarczyk A.: Zasady finansowania jednostek samorządu terytorialnego z programów Unii Europejskiej Phare II, SAPARD, ISPA, „Finanse Komunalne” 2002, nr 1

Niedźwiecki M.: Dla rozwoju lokalnego, „Nowe Życie Gospodarcze” 2000

Phare ODBUDOWA 2001, http://www.parp.gov.pl/odbudowa/ekran_gl.php

Phare w Polsce, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania, http://www.pomerania.org.pl

Pomoc przedakcesyjna, Serwis Europejski PAP, http://euro.pap.com.pl

Poręczy do 900 mln zł, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 28 grudnia 2004 r.

Projekty za 20 miliardów, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 31 stycznia 2005 r.

Skowron G.: Phare INRED po małopolsku, „Dziennik Polski” z dnia 21 lutego 2001 r.

Strategia wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, grudzień 2003

Suprynowicz A.: Refinansowanie – źródło finansowania, „Samorząd Europejski” 2005, nr 5

Swianiewicz P.: Co to znaczy bezpieczne zadłużenie jednostki samorządowej?, „Finanse Komunalne” 2005, nr 1-2

Szymanderski J.: Program Rozwoju Inwestycji Komunalnych – wsparcie w wykorzystaniu unijnych funduszy, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2004, nr 6

Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych, Dz.U. z 2003 r., Nr 223, poz. 2218

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o Funduszu Poręczeń Unijnych, Dz.U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1262

Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, wrzesień 2004

Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, marzec 2005

Walenciak I.: Będzie łatwiej o kredyt, „Rzeczpospolita” nr 92 z dnia 19 kwietnia 2004 r.

Winder I.: W poszukiwaniu nowych źródeł finansowania rozwoju lokalnego, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2005, nr 9

Wyciągnijmy wnioski, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 27 stycznia 2005 r.

Wzrost nakładów na inwestycje, „Gazeta Prawna” nr 9 z dnia 13 stycznia 2005 r.

Zabrakło pieniędzy, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 17 sierpnia 2004 r.

Przypisy:

1 I. Winder: W poszukiwaniu nowych źródeł finansowania rozwoju lokalnego, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2005, nr 9.
2 Fakt, że większość składanych wniosków o dofinansowanie dotyczy inwestycji w sferze infrastruktury technicznej rodzi nawet obawę o pojawienie się problemu przeinwestowania,
czyli sytuacji, że powstałe w następstwie inwestycji urządzenia infrastrukturalne będą w przyszłości stanowiły znaczne obciążenie dla budżetów niektórych gmin. Por.: Wyciągnijmy wnioski, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad.pap.com.pl, 27 stycznia 2005 r.
3 Por.: Wzrost nakładów na inwestycje, „Gazeta Prawna” nr 9 z 13 stycznia 2005 r.
4 Pierwotnie nazwa programu była taka sama, ale zmianie uległa pisownia skrótu z PHARE na Phare.
5 Według wytycznych tzw. Nowej Orientacji Phare, 70% środków zostało skierowanych na cele inwestycyjne w państwach ubiegających się o członkostwo w UE. Zob.: Co to jest Phare?, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Warszawa 2000, s. 6.
6 Należały do nich byłe województwa: katowickie, łódzkie, rzeszowskie, olsztyńskie, suwalskie i wałbrzyskie.
7 Zob. szerzej: Badanie efektów realizacji programu pomocowego Unii Europejskiej Phare STRUDER w części dotyczącej małych projektów infrastrukturalnych, BM Consulting Group, Warszawa, grudzień 2000, ss. 10–17.
8 Zasięg terytorialny programu obejmował następujące byłe województwa: łódzkie, katowickie, wałbrzyskie, rzeszowskie, suwalskie, olsztyńskie, piotrkowskie, sieradzkie, krośnieńskie i nowosądeckie.
9 Zob. szerzej: Ewaluacja końcowa programu pomocowego Unii Europejskiej Phare RAPID, BM Consulting Group, Warszawa, grudzień 2001, ss. 18–19, 61.
10 Z pomocy programu skorzystały samorządy następujących byłych województw: łódzkiego, katowickiego, wałbrzyskiego, rzeszowskiego, suwalskiego, olsztyńskiego, piotrkowskiego,
sieradzkiego, krośnieńskiego, nowosądeckiego, koszalińskiego, elbląskiego, łomżyńskiego i zamojskiego. Zob. szerzej: Ewaluacja końcowa programu pomocowego Unii Europejskiej Phare STRUDER 2, Indygo Sp. z o.o., Warszawa, grudzień 2002, s. 5; M. Niedźwiecki: Dla rozwoju lokalnego, „Nowe Życie Gospodarcze” 2000, nr 45, s. 27.
11 Program był realizowany w trzech województwach: małopolskim, świętokrzyskim i podkarpackim. Zob.: G. Skowron: Phare INRED po małopolsku, „Dziennik Polski” z 21 lutego 2001 r.
12 Należały do nich gminy zlokalizowane w rejonie granicy polsko-niemieckiej, polsko-czeskiej, polsko-słowackiej, w rejonie Morza Bałtyckiego oraz na obszarach euroregionów.
13 Phare w Polsce, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania, http://www.pomerania.org. pl
14 Pomocą objęto gminy byłych województw: bielskiego, katowickiego i opolskiego.
15 Program obejmował swoim zasięgiem województwa: małopolskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Zob. szerzej: Phare ODBUDOWA 2001, http://www.parp.gov.pl/odbudowa/
ekran_gl.php
16 Inwestycje transportowe dotyczyły bowiem budowy sieci drogowej i kolejowej o transeuropejskim znaczeniu, a beneficjentami pomocy były Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych oraz PKP.
17 Po przystąpieniu Polski do UE funkcje i zobowiązania płatnicze funduszu ISPA przejął Fundusz Spójności.
18 Zob.: Pomoc przedakcesyjna, Serwis Europejski PAP, http://euro. pap. com. pl
19 Przyjmowanie wniosków o dotacje z funduszu rozpoczęło się jednak dopiero 17 lipca 2002 roku, po uzyskaniu przez ARiMR akredytacji Komisji Europejskiej do pełnienia funkcji agencji płatniczej SAPARD.
20 A. Młynarczyk: Zasady finansowania jednostek samorządu terytorialnego z programów Unii Europejskiej Phare II, SAPARD, ISPA, „Finanse Komunalne” 2002, nr 1, s. 9.
21 Dostępne limity środków zostały tym samym wykorzystane w 103,4%. Zob. szerzej: ARiMR – dokonania i zamierzenia, pod red. W. Pomajdy, Wydawnictwo ARiMR, Warszawa 2004, s. 62; Miliard z SAPARDU, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad. pap. com. pl, 25 stycznia 2005 r.
22 Na podstawie 64 zawartych umów otrzymano na te cele ogółem 25,71 mln zł. Zob.: Zabrakło pieniędzy, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad. pap.com.pl, 17 sierpnia 2004 r.
23 W rezultacie z pomocy funduszu najwięcej skorzystały gminy z najbogatszych regionów – mazowieckiego i wielkopolskiego. Por.: T.G. Grosse: Ocena wpływu programu SAPARD na realizowanie wybranych polityk państwa, „Finanse Komunalne” 2005, nr 3, s. 9.
24 Prezentowane informacje liczbowe na temat wsparcia z Funduszu Spójności zostały zaczerpnięte z opracowania „Strategia wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004–2006”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, grudzień 2003.
25 Podobnie jak w ramach funduszu ISPA wspierane są wyłącznie inwestycje transportowe o transeuropejskim znaczeniu, tj. budowa autostrad, dróg ekspresowych oraz modernizacja linii kolejowych.
26 Dzięki uzupełnieniu tego źródła środkami krajowymi sfinansowane zostaną przedsięwzięcia o łącznej wartości 2600,7 mln euro.
27 Pozwoli to tym samym na udzielenie wsparcia około 60 projektom z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, 16 projektom z zakresu gospodarki odpadami oraz trzem projektom z zakresu ochrony powietrza.
28 Prezentowane informacje liczbowe na temat wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zostały zaczerpnięte z opracowania „Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004–2006”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, marzec 2005. W opracowaniu tym przedstawione zostały również planowane efekty udzielonego wsparcia.
29 Projekty za 20 miliardów, Serwis Samorządowy PAP, http//samorzad.pap.com.pl, 31 stycznia 2005 r.
30 Tamże.
31 Prezentowane informacje liczbowe na temat wsparcia z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej zostały zaczerpnięte z opracowania „Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, wrzesień 2004.
32 Warto ponadto wspomnieć, że rozwój infrastruktury technicznej obszarów wiejskich finansowany będzie również w ramach działania 2.6. „Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem”. Przewiduje się, że dzięki kwocie 28,5 mln euro z EAGGF i 12,21 mln euro z budżetu państwa sfinansowanych zostanie około 12 tys. projektów. Ich beneficjentami nie są jednak gminy,
lecz osoby fizyczne lub prawne prowadzące działalność rolniczą.
33 Por.: W. Miemiec, M. Lis: Zasady wykorzystywania środków przedakcesyjnych i akcesyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce, „Finanse Komunalne” 2003, nr 11, s. 13.
34 Stało się to możliwe dzięki nowelizacji ustawy o finansach publicznych z 17 października 2003 r. (DzU z 2004 r. nr 189, poz. 1851).
35 Oprocentowanie pożyczek oparte jest na stawce bazowej równej stopie procentowej 52-tygodniowych bonów skarbowych i waha się w granicach od 0,25 do 0,75 tej stawki, w zależności od statusu prawnego jednostki samorządu terytorialnego oraz od priorytetu i działania, w ramach którego realizowany jest projekt. Zob.: A. Suprynowicz: Refinansowanie – źródło finansowania, „Samorząd Europejski”
2005, nr 5, ss. 23–24.
36 Budżet pożyczy, Unia odda, „Gazeta Prawna” nr 12 z 18 stycznia 2005 r.
37 I. Jeleń: Prefinansowanie to narzędzie finansowania inwestycji, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2005, nr 4.
38 Ustawa z 12 grudnia 2003 r. o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych (DzU z 2003 r. nr 223, poz. 2218); ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o Funduszu Poręczeń Unijnych (DzU z 2004 r. nr 121, poz. 1262).
39 Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, „Inwestycje Komunalne” 2004, nr 1, s. 22; J. Szymanderski: Program Rozwoju Inwestycji Komunalnych – wsparcie w wykorzystaniu unijnych funduszy, „Gazeta Samorządu i Administracji” 2004, nr 6, s. 29.
40 Koszty poręczenia wynoszą od 0,5% do 1,5% kwoty objętej poręczeniem, a koszty gwarancji od 1% do 2% kwoty objętej gwarancją, w zależności od okresu ich trwania. Zob.: I. Walenciak: Będzie łatwiej o kredyt, „Rzeczpospolita” nr 92 z 19 kwietnia 2004 r.
41 Poręczy do 900 mln zł, Serwis Samorządowy PAP, http://samorzad. pap. com. pl, 28 grudnia 2004 r.
42 Zob.: P. Swianiewicz: Co to znaczy bezpieczne zadłużenie jednostki samorządowej?, „Finanse Komunalne” 2005, nr 1–2, s. 8.
43 S. Gumul: Czy niska stopa zwrotu uniemożliwia sfinansowanie inwestycji?, „Inwestycje Komunalne” 2004, nr 9, s. 25.

kkż/