Przedstawiciele samorządów zwracają uwagę, że w okres wysokiej inflacji i rosnących wraz z nią kosztów wykonywania zadań publicznych jednostki samorządu terytorialnego weszły poważnie osłabione finansowo.

„Efektem zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych z lat 2019-2022, zmniejszających obciążenia podatkowe obywateli, jest ubytek bieżących dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego z PIT o bezprecedensowej skali” – czytamy we wspólnym dokumencie ZMP i UMP.

Samorządowcy podkreślają, że w obecnej sytuacji konieczne jest natychmiastowe uruchomienie zaproponowanego przez nich pakietu ustaw ratunkowych.

„Jeśli nic się nie zmieni w krajowym prawie, nieuniknione będą kolejne podwyżki: biletów komunikacji, opłat za śmieci, mieszkania. Każdy z nas zostanie obciążony wydatkami spowodowanymi polityką centralnie zarządzanego państwa. Dlatego konieczne jest natychmiastowe uzdrowienie finansów samorządowych w naszym kraju” – czytamy w dokumencie.

Przekazany przez samorządowców do Senatu plan sanacji finansów samorządowych został podzielony na dwie części. Pierwsza ma na celu odbudowę systemu zasilania finansowego JST, natomiast drugą stanowi pakiet działań doraźnych nazwany samorządową tarczą antyinflacyjną.

Aby zrekompensować ubytki w dochodach JST spowodowane zmianami w podatku PIT i uzupełnić rosnącą lukę w finansowaniu oświaty ZMP i UMP proponują podwyższenie procentowych udziałów JST we wpływach z PIT dla gmin o 38,05 pkt. proc. (z 38,34 do 76,39 proc.), dla powiatów o 10,17 pkt. proc. (z 10,25 do 20,42 proc.) oraz dla województw o 1,59 pkt. proc. (z 1,60 do 3,19 proc.).

Drugie z proponowanych rozwiązań zakłada wprowadzenie mechanizmu indeksacji części oświatowej subwencji ogólnej, poprzez określenie jej wysokości na 3 proc. PKB, co wystarczyłoby do pełnego sfinansowania zadań oświatowych w każdym z kolejnych lat budżetowych.

Z kolei zgłoszona przez samorządowców propozycje pakietu działań doraźnych miałaby się składać z siedmiu punktów tworzących „samorządową tarczę antyinflacyjną”.

Dwa pierwsze postulaty ZMP i UMP dotyczą obniżenia stawki VAT na usługi transportu publicznego oraz na usługi dotyczące gospodarki odpadami – w obu przypadkach z 8 proc. do zera.

Samorządowcy apelują również o „sfinansowanie ze środków budżetu państwa wzrostu kosztów funkcjonowania komunikacji publicznej (zeroemisyjnej) w zakresie wzrostu cen energii elektrycznej w związku ze wzrostem cen praw do emisji CO2, które w całości trafiają do budżetu państwa”.

Kolejnym punktem samorządowej tarczy antyinflacyjnej miałoby być „urealnienie kwot referencyjnych na 2022 r. zapisanych w nowelizacji ustawy o dochodach JST - łączne podniesienie ich sumy o 10 mld zł - w istocie chodzi o ochronę środków, które są współwłasnością mieszkańców i służą finansowaniu ich zbiorowych potrzeb (szkoły i przedszkola, tramwaje i autobusy, utrzymanie dróg etc.)”.

ZMP i UMP proponują również zmianę metody podziału subwencji rozwojowej (rekompensującej ubytki dochodów z PIT) na wprost proporcjonalną do utraty dochodów w danym roku budżetowym (tj. wprost proporcjonalną do wysokości udziału danej JST we wpływach z PIT), co ma pozwolić na zrekompensowanie samorządom utraty dochodów spowodowanej zmianami w konstrukcji PIT i zmniejszenia się wpływów podatkowych.

Samorządowcy apelują też o zwaloryzowanie kwoty subwencji oświatowej JST na 2022 rok o wskaźnik bieżącej inflacji według odczytu dotyczącego stanu na koniec czerwca 2022 r. tj. o 15,6 proc. (czyli o ok. 8,3 mld zł). Podkreślają, że „doprowadziłoby to do zmniejszenia niedoboru środków przekazywanych przez rząd na zabezpieczenie działalności szkół. Waloryzacja wysokości subwencji odpowiadająca poziomowi inflacji nie zapewni wprawdzie pełnego finansowania zadań oświatowych subwencją, pozwoli jednak oddalić groźbę braku pieniędzy na te wydatki”.

Ostatnim punktem proponowanej samorządowej tarczy antyinflacyjnej jest finansowanie ze środków budżetu państwa wzrostu kosztów funkcjonowania ciepłownictwa komunalnego w zakresie wzrostu cen paliw i surowców energetycznych oraz w związku ze wzrostem cen praw do emisji CO2.

Zdaniem samorządowców z ZMP i UMP „odrzucenie proponowanych rozwiązań sprawi, że długofalowe skutki kryzysu odczuwalne będą nie tylko dla mieszkańców, ale również i dla instytucji, które w założeniu mają mieszkańcom służyć. W obliczu systematycznego ograniczania dochodów samorządów na realizowanie usług podstawowych dla mieszkańców po prostu nie będzie pieniędzy”.

mam/