Adam Bartosiewicz

Adam Bartosiewicz jest konsultantem prawnym w dziedzinie prawa finansowego.

Uwagi wstępne

1 kwietnia 2006 roku weszła w życie ustawa z 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (DzU nr 52, poz. 379, dalej: ustawa). Na jej mocy rolnicy (producenci rolni) uzyskali możliwość otrzymania zwrotu części akcyzy zawartej w cenie oleju napędowego, kupowanego do celów rolniczych (produkcji rolnej).

Prawo wspólnotowe wymaga, aby krajowe środki implementujące zawierały odniesienie do danego aktu wspólnotowego, który wdrażają /przypis 1 - przypisy zamieszczone są pod tekstem/. Odsyłacz zawarty w przedmiotowej ustawie wskazuje, że wdraża ona przepisy dyrektywy Rady 2003/96/WE z 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (Dz. Urz. UE L 283 z 31.10.2003, s. 51; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 9, t. 1, s. 405).

Z preambuły do niniejszej dyrektywy wynika, że możliwość stosowania zróżnicowanych krajowych stawek podatkowych względem tego samego produktu powinna być dopuszczalna w niektórych okolicznościach lub na określonych warunkach, pod warunkiem przestrzegania wspólnotowych minimalnych poziomów opodatkowania oraz zasad rynku wewnętrznego i konkurencji. Z kolei art. 6 dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie mogą przyznawać zwolnienia lub obniżki w poziomach opodatkowania przewidzianych niniejszą dyrektywą albo:
a) bezpośrednio,
b) przez zróżnicowaną stawkę lub
c) przez refundowanie całości lub części kwoty opodatkowania.

Polski ustawodawca wybrał właśnie ten ostatni sposób. Określonym podmiotom przyznano bowiem prawo do występowania o zwrot części zapłaconej akcyzy. W ten sposób zaś ma miejsce faktyczne zróżnicowanie stawki akcyzy, gdyż dla oleju napędowego wykorzystywanego do celów produkcji rolnej jest ona obniżona (poprzez przyznanie refundacji części kwoty opodatkowania).

Producent rolny

Najbardziej istotnym pojęciem w ustawie jest pojęcie producenta rolnego. Z przepisów art. 3 ust. 1 ustawy wynika bowiem, że zwrot akcyzy przysługuje właśnie producentowi rolnemu. Należy zauważyć, że zwrot akcyzy przysługuje od określonej powierzchni gruntów rolnych. W odniesieniu właśnie do tych gruntów - będących w jego władaniu - producentowi rolnemu przysługuje zwrot części akcyzy. W związku z tym należałoby mówić o statusie producenta rolnego względem określonych gruntów rolnych.

Zgodnie z przepisami art. 3 ust. 2-4 ustawy, za producenta rolnego uważa się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, będącą posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym. W przypadku gdy grunty gospodarstwa rolnego stanowią przedmiot posiadania samoistnego i posiadania zależnego, zwrot podatku przysługuje posiadaczowi zależnemu. W przypadku gdy grunty gospodarstwa rolnego stanowią przedmiot współposiadania, zwrot podatku przysługuje temu współposiadaczowi, w stosunku do którego pozostali współposiadacze wyrazili pisemną zgodę. Pisemna zgoda nie dotyczy współmałżonków.

Producentem rolnym jest więc podmiot, który posiada grunty rolne. Istnieje jednak warunek, aby grunty te tworzyły gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym. Oznacza to przede wszystkim, że łączna powierzchnia posiadanych gruntów powinna przekraczać 1 ha (fizyczny) bądź 1 ha przeliczeniowy.

Przykład:
Osoba fizyczna ma w swoim posiadaniu działkę gruntu, klasyfikowanego jako użytki rolne, o powierzchni 0,7 ha (0,84 ha przeliczeniowego). Grunty te nie stanowią gospodarstwa rolnego. W związku z tym osoba ta nie ma statusu producenta rolnego. Nie przysługuje jej zwrot akcyzy (nawet gdyby na gruntach tych prowadziła produkcję rolną, warzywniczą, sadowniczą).

Podmiot, będący producentem rolnym w odniesieniu do określonych gruntów, nie musi być jednak podatnikiem podatku rolnego od tych gruntów. Częstą sytuacją jest, że grunty znajdują się w dzierżawie czy też użytkowaniu. Wówczas jest dwóch posiadaczy tych gruntów - posiadacz samoistny (z reguły właściciel) oraz posiadacz zależny (który włada gruntem na podstawie określonego stosunku prawnego, jaki łączy go z posiadaczem samoistnym gruntu, np. dzierżawca). Zwrot akcyzy związany jest z prowadzeniem produkcji rolnej na danych gruntach (co prowadzi do zużywania paliwa rolniczego). W związku z tym ustawa przyjmuje, że do zwrotu uprawniony jest posiadacz zależny. To zwykle on prowadzi bowiem produkcję rolną na dzierżawionych gruntach. Producentem rolnym będzie więc zawsze posiadacz zależny.

Przykład:
Działka gruntu 176/2 jest własnością osoby fizycznej X. Została ona wydzierżawiona na czas nieokreślony spółce Y. W odniesieniu do tej działki gruntu status producenta rolnego ma właśnie spółka Y. To jej przysługuje możliwość uzyskania zwrotu akcyzy. Osoba fizyczna X nie ma prawa do zwrotu akcyzy w odniesieniu do tych gruntów.

W przepisach zawarto jeszcze szczególną regulację dotyczącą współposiadania. Otóż wtedy zwrot akcyzy przysługuje tylko jednemu podmiotowi (jednemu ze współposiadaczy). Pozostali współposiadacze danego gruntu powinni pisemnie wskazać osobę uprawnioną do zwrotu akcyzy, wyrażając zgodę na to, aby właśnie ona otrzymała zwrot.

Przykład:
Grunty orne o powierzchni 6,8702 ha są współwłasnością osób fizycznych-rodzeństwa (brat i siostra). Gospodarstwo rolne prowadzi brat, i to on jest podatnikiem podatku rolnego od tych gruntów. Rodzeństwo uzgodniło, że to właśnie brat wystąpi o zwrot akcyzy. Aby to zrobić, powinien mieć pisemne oświadczenie siostry, że jest osobą uprawnioną do otrzymania zwrotu akcyzy. Należy jednak zauważyć, że rodzeństwo mogłoby ustalić, że to właśnie siostra jest uprawniona do zwrotu akcyzy. Wówczas - niezależnie od tego, że nie jest ona podatnikiem podatku rolnego - przysługiwałby jej zwrot akcyzy (byłaby uznawana za producenta rolnego).

Powyższa zasada nie dotyczy jednak małżonków. W przypadku małżonków, jeśli wspólnie posiadają grunt rolny, nie jest zatem konieczna pisemna zgoda drugiego małżonka, aby pierwszy z nich wystąpił i otrzymał zwrot akcyzy. Wyjątek ten dotyczy także małżonków pozostających w separacji, lecz nie dotyczy małżonków rozwiedzionych.

Należy jeszcze wskazać, że zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług (VAT) w przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne VAT-R /przypis 2/. To właśnie na tę osobę będą wystawiane faktury VAT (na nabycie oleju napędowego). Co do zasady, to właśnie ta osoba powinna być upoważniona przez współposiadaczy do wystąpienia o zwrot podatku. Prawo do zwrotu musi być bowiem udokumentowane fakturami. Powinny być one wystawione właśnie na podmiot, który dochodzi zwrotu podatku.

Powstaje problem, co z przypadkami zwrotu, gdy dane grunty rolne znajdują się w posiadaniu spółek osobowych. Przepisy ustawy wskazują co prawda, że za producentów rolnych mogą być uznane jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jednakże powstaje problem, czy dotyczy to spółek osobowych. Wydaje się, że można przyznać prawo do występowania o zwrot podatku osobowym spółkom handlowym (jawnym, komandytowym, komandytowo-akcyjnym /przypis 3/). One mogą bowiem nabywać prawa, a w tym i prawo do zwrotu akcyzy.

Więcej wątpliwości dotyczy spółek cywilnych. Otóż nie mają one zdolności prawnej na gruncie prawa cywilnego. Nie znaczy to wszakże, że nie mogą nabywać praw podmiotowych o charakterze publicznoprawnym. Na gruncie podatków pośrednich spółki cywilne niewątpliwie mają podmiotowość prawną /przypis 4/. W związku z tym należy również uznać, że posiadanie gruntu rolnego przez spółkę cywilną jest posiadaniem przez jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, nie jest zaś posiadaniem przez wspólników - osoby fizyczne. Nie bez znaczenia jest również to, że zwrot jest dokonywany na podstawie faktur VAT. Te zaś będą wskazywać jako nabywców spółki cywilne, a nie osoby fizyczne - wspólników. Gdyby przyjąć, że do zwrotu uprawniony jest wskazany wspólnik spółki, nie można byłoby odzyskać części akcyzy. Faktury wskazywałyby inną osobę niż uprawnioną do zwrotu.

W związku z tym w takich przypadkach do uzyskania zwrotu uprawniona będzie spółka cywilna jako taka, a nie jej wspólnicy - osoby fizyczne.

Wskazywałem już, że określony podmiot uznawany jest za producenta rolnego w odniesieniu do danych gruntów. Z dalszych przepisów ustawy wynika jeszcze jeden warunek statusu „producenta rolnego” w odniesieniu do tychże gruntów. Otóż producentem rolnym jest się w odniesieniu do:
1) gruntów gospodarstw rolnych, na których nie zaprzestano produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o podatku rolnym (produkcja musi być tam prowadzona);

Przykład:
Podmiot posiada łącznie ponad 18 ha ziemi rolnej. Część z tych gruntów, o powierzchni 2,5 ha została czasowo wyłączona z produkcji rolnej, w związku z czym nie podlega podatkowi rolnemu. W odniesieniu do tych gruntów podmiotowi nie przysługuje status producenta rolnego.

2) gruntów niezajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż rolnicza w rozumieniu przepisów o podatku rolnym - jeśli więc na danym gruncie rolnym prowadzona jest działalność gospodarcza inna niż rolnicza, choćby była ona nawet związana z rolnictwem (np. sprzedaż materiałów dla rolnictwa, naprawa maszyn rolniczych itd.), to w odniesieniu do takiego gruntu podmiot nie jest producentem rolnym.

Przykład:
Podmiot posiada łącznie około 10 ha gruntów rolnych. Na jednej z działek zbudowane są magazyny, w których przechowuje on przeznaczone do odsprzedaży nawozy rolnicze. Grunty te są więc przedmiotem podatku od nieruchomości. Względem tych gruntów podmiot nie ma także statusu producenta rolnego.

Status danego podmiotu jako producenta rolnego ocenia się na 1 kwietnia danego roku. Wnioski składane są przez uprawnione podmioty dwukrotnie w roku - w marcu oraz we wrześniu każdego roku. W odniesieniu do wniosków marcowych trzeba brać pod uwagę nie stan zadeklarowany we wniosku, lecz dane wynikające z ewidencji gruntów i budynków w dniu 1 kwietnia każdego roku. Podobnie w odniesieniu do wniosku składanego we wrześniu - nie bierze się pod uwagę stanu wówczas istniejącego (np. na dzień składania wniosku), lecz dane z 1 kwietnia.

Przykład:
Osoba fizyczna była właścicielem 25 ha gruntów rolnych w kilku działkach. W lipcu sprzedała część swojej ziemi (około 8 ha). Składając wniosek wrześniowy, ma jednak status producenta rolnego w odniesieniu do całych 25 ha, jakie posiadała w kwietniu danego roku.

Kwota zwrotu

Przepisy ustawy przewidują, że kwota zwrotu jest ustalana jako iloczyn ilości zakupionego oleju napędowego (w litrach) oraz stawki zwrotu podatku (określanej co roku w akcie wykonawczym). Jednocześnie jednak ustawodawca ustala limit zwrotu podatku. Ma on charakter roczny. Niezależnie od ilości zakupionego oleju napędowego, producent rolny nie będzie mógł dostać większego zwrotu niż przysługujący mu limit. Limit uzależniony jest od powierzchni użytków rolnych, względem których podmiot jest producentem rolnym.
Przepis art. 4 ust. 1 ustawy wskazuje, że kwotę zwrotu podatku ustala się jako iloczyn ilości oleju napędowego zakupionego przez producenta rolnego (wynikającej z faktur VAT) oraz stawki zwrotu podatku na 1 litr oleju napędowego, obowiązującej w dniu złożenia wniosku o zwrot podatku, w ramach rocznego limitu. Nie ma żadnego znaczenia cena oleju napędowego. Istotna jest tylko jego ilość.

Z przepisów ust. 2 - dotyczącego ustalania limitu - wynika, że przez ilość oleju napędowego należy rozumieć „ilość w litrach” (dm3). Stawkę zwrotu podatku co roku ustala Rada Ministrów. Na 2006 rok obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2006 r. w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2006 r. (DzU nr 120, poz. 829). Ustalono w nim stawkę zwrotu podatku akcyzowego w wysokości 0,45 zł za 1 litr oleju. Od każdego litra zakupionego oleju napędowego przysługuje zatem 45 groszy zwrotu.

Jak już wspominałem, kwota zwrotu jest ograniczona limitem rocznym. Producent rolny nigdy nie będzie mógł otrzymać zwrotu podatku ponad przysługujący mu limit. Jest on ustalany indywidualnie dla każdego producenta rolnego. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy, limit ustala się jako kwotę stanowiącą iloczyn stawki zwrotu podatku na 1 litr oleju napędowego, liczby 86 oraz powierzchni użytków rolnych, będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego, określonej w ewidencji gruntów i budynków, według stanu na 1 kwietnia danego roku.

Przy ustalaniu limitu bierze się zatem pod uwagę powierzchnię gruntów rolnych, względem których dany podmiot jest producentem rolnym. Przepisy nie określają tego jednoznacznie, jednakże należy przyjąć, że chodzi tutaj o powierzchnię w hektarach. Jednocześnie trzeba przyjąć, że będzie brana pod uwagę wyłącznie liczba hektarów fizycznych (a nie przeliczeniowych). Hektar przeliczeniowy nie jest bowiem miarą powierzchni, a jedynie sztuczną jednostką stworzoną na potrzeby wymiaru produktu rolnego /przypis 5/. Przepisy ustawy nie stanowią o zaokrąglaniu powierzchni. W związku z tym, licząc limit, trzeba wziąć pod uwagę wszystkie cyfry po przecinku w wielkości powierzchni, zapisane w ewidencji gruntów i budynków.

Przykład:
Podmiot jest posiadaczem gruntów rolnych o łącznej powierzchni 18,078 ha. W związku z tym będzie mu przysługiwał roczny limit zwrotu w kwocie: 18,078 × 0,45 zł × 86 = 699 zł i 62 grosze.

Jeśli zakupi 1000 litrów oleju napędowego, to będzie mu przysługiwać kwota zwrotu 450 zł (0,45 zł × 1000 l). Jeśli zakupiłby 2000 litrów oleju napędowego, to będzie mu przysługiwać kwota zwrotu 699 zł i 62 grosze (jako że kwota zwrotu przekracza limit - 2000 × 0,45 zł = 900 zł).

Limit oblicza się na podstawie stanu z 1 kwietnia 2006 roku. Zwiększenie bądź zmniejszenie stanu posiadanych gruntów pomiędzy 1 kwietnia a złożeniem następnego wniosku w roku (we wrześniu) nie powoduje zmian w wysokości limitu. Z kolei jednak zmiany w wielkości posiadanych gruntów (względem których przysługuje status producenta rolnego) w okresie pomiędzy złożeniem pierwszego wniosku w roku (w marcu) a 31 marca 2006 roku mogą powodować zwiększenie bądź zmniejszenie przysługującego limitu.

Przykład:
Podmiot jest posiadaczem gruntów rolnych o łącznej powierzchni 6,702 ha. Limit przysługującego mu zwrotu wynosi: 6,702 × 0,45 × 86 = 259,37 zł. W sierpniu zbył część gruntów (o powierzchni 2,102 ha). Nie wpływa to jednak na wielkość przysługującego mu limitu do wykorzystania w danym roku.

Limit zwrotu jest iloczynem trzech składników: 1) stawki zwrotu; 2) powierzchni użytków rolnych (w hektarach); 3) liczby 86.

Z powyższego wynika zatem, że ustawodawca przyjął, iż na jeden hektar przysługuje zwrot od ceny 86 litrów oleju napędowego.

Limit ma charakter roczny. Wynika to z art. 4 ust. 1 ustawy, który stanowi o zwrocie w ramach rocznego limitu. Limit nie jest więc liczony dla każdego wniosku (które są składane w marcu i we wrześniu). Jest on ustalany raz na rok i obowiązuje dla obu wniosków w danym roku.

Wniosek w sprawie zwrotu

Zwrot akcyzy następuje na wniosek uprawnionego podmiotu, tj. producenta rolnego. Art. 5 ust. 1 ustawy jednoznacznie bowiem stanowi, że wójt, burmistrz (prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego przyznaje, na wniosek tego producenta, w drodze decyzji, zwrot podatku.

Ustawa określa elementy wniosku, wymagane załączniki oraz tryb i terminy jego składania. Przede wszystkim należy wskazać, iż przyjęto zasadę, iż wnioski mogą być składane wyłącznie w ściśle określonym terminie. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy, wniosek o zwrot podatku składa się w terminach od 1 marca do 31 marca i od 1 września do 30 września danego roku. Szczególna regulacja obowiązuje w 2006 roku, w którym ustawa obowiązywała dopiero od 1 kwietnia (nie było więc możliwe składanie wniosków w marcu). Przepis art. 10 ust. 1 ustawy stanowi zatem, że w 2006 roku wniosek o zwrot akcyzy składa się w terminie od 1 września do 30 września.

Wniosek powinien być złożony do organu właściwego rzeczowo, czyli wójta, burmistrza (prezydenta miasta). Jego właściwość miejscową określono ze względu na miejsce położenia gruntów znajdujących się w posiadaniu (współposiadaniu producenta rolnego). Nie ma więc znaczenia miejsce zamieszkania (siedziby) producenta rolnego.

Przykład:
Osoba fizyczna zamieszkała w województwie mazowieckim posiada grunty rolne położone w województwie zachodniopomorskim. Jest wobec nich producentem rolnym. Wniosek o zwrot akcyzy powinna złożyć do wójta (burmistrza) danej gminy w województwie zachodniopomorskim.

Taka konstrukcja właściwości miejscowej organów dla dokonania zwrotu sprawia ponadto, że jeśli jeden producent rolny ma grunty położone w różnych gminach, będzie musiał składać odrębne wnioski do każdego z organów w danej gminie.

Przykład:
Spółka z o.o. ma ponad 100 ha gruntów, z których część położona jest w gminie X, część w gminie Y, zaś część w gminie Z. Będzie ona musiała złożyć trzy wnioski o zwrot akcyzy - do wójta (burmistrza) każdej z gmin, w granicach których znajdują się jej grunty rolne. W każdym wniosku oczywiście wskaże wielkość gruntów położonych w danej gminie.

Jeśli wniosek zostanie wniesiony do organu niewłaściwego rzeczowo bądź miejscowo, powinien on przekazać go organowi właściwemu, wydając w tej kwestii postanowienie, na które przysługuje zażalenie (wynika to z art. 2 ustawy w związku art. 65 k.p.a.).

Jeśli producent rolny złoży wniosek w odniesieniu do wszystkich swoich gruntów, z których tylko część będzie położona w obrębie gminy, do organu której kierowany jest wniosek, to zgodnie z art. 2 ustawy w związku z art. 66 k.p.a. - wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien rozpoznać sprawę należącą do jego właściwości (rozstrzygnąć o zwrocie w odniesieniu do gruntów położonych w jego gminie). Jednocześnie powinien zawiadomić wnioskodawcę, że w sprawach dotyczących pozostałych gruntów powinien wnieść odrębny wniosek do właściwego organu. Zawiadomienie następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. W zawiadomieniu tym należy również poinformować, że odrębny wniosek złożony do właściwej gminy w terminie czternastu dni od daty doręczenia postanowienia będzie uważany za złożony w dniu wniesienia pierwszego wniosku.

Wnioski powinny być składane w określonych terminach. Powstaje pytanie o możliwość przywrócenia terminu do złożenia wniosku w razie uchybienia mu przez wnioskodawcę. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące przywracania terminów mogłyby niewątpliwie mieć zastosowanie, jednak należy rozstrzygnąć, czy termin ten ma charakter terminu przywracalnego. Przywróceniu podlegają wyłącznie terminy o charakterze procesowym, nie można natomiast przywrócić terminów o charakterze materialnym. Charakter wielu terminów wywołuje wątpliwości /przypis 6/. Trzeba jednak uznać, iż termin do złożenia wniosku o zwrot akcyzy ma charakter materialnoprawny. Uchybienie mu powoduje utratę uprawnień do złożenia wniosku i ubiegania się o zwrot podatku. W związku z tym nie można go przywrócić.

Elementy, jakie powinien zawierać wniosek, określono w art. 6 ust. 2 ustawy. Należy jednak wskazać, że ustawodawca przewidział składanie wniosków na urzędowych formularzach (według powszechnie obowiązującego wzoru). Wzór wniosku określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 31 maja 2006 r. w sprawie wzoru wniosku o zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (DzU nr 103, poz. 706). Trzeba zauważyć, że ustawa (ani wzór wniosku) nie przewidują wskazania (złożenia oświadczenia) przez wnioskodawcę, że posiadane przez niego grunty nie są w posiadaniu zależnym (w związku z czym status producenta rolnego miałby wobec nich inny podmiot). Wydaje się, że jest to okoliczność, która może podlegać badaniu przez organy samorządowe w toku prowadzonego postępowania.

Ani wniosek, ani załączniki do niego nie podlegają opłacie skarbowej (art. 6 ust. 5 ustawy).

Do wniosku w sprawie zwrotu producent rolny jest obowiązany dołączyć stosowne załączniki. Przede wszystkim są to faktury VAT albo potwierdzone przez upoważnionego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pracownika urzędu gminy (miasta) za zgodność z oryginałem ich kopie, stanowiące dowód zakupu oleju napędowego w okresie 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku. Faktur nie mogą zastąpić żadne inne dokumenty. W szczególności nie można dokonać zwrotu, gdy zakup oleju napędowego został udokumentowany paragonem fiskalnym. Na fakturze nie musi się znajdować numer rejestracyjny ciągnika rolniczego.

Jeśli wnioskodawca zdecyduje się dołączyć do wniosku potwierdzone za zgodność z oryginałem kopie faktur, to wówczas muszą być one potwierdzone za zgodność już z chwilą składania wniosków. Brak potwierdzenia kopii faktur „za zgodność” nie może być usunięty przez sam organ (jego upoważnionego pracownika) już w toku postępowania w sprawie zwrotu. Przy braku potwierdzenia kopii właściwy organ powinien wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia braków wniosku poprzez dołączenie do niego kopii faktur potwierdzonych za zgodność z oryginałem. Wezwanie do usunięcia braków formalnych powinno nastąpić w trybie art. 64 § 2 k.p.a. (pod rygorem pozostawienia podania bez rozpatrzenia w razie nieusunięcia braków).

Za potwierdzenie za zgodność, dokonywane w odrębnym postępowaniu, organ samorządowy pobiera opłatę skarbową w wysokości 3 zł za każdą rozpoczętą stronę /przypis 7/. Należy wszakże zauważyć, że w sprawie tej - po istniejącym sporze pomiędzy Ministerstwem Finansów a Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Ministerstwo Finansów ostatecznie zajęło stanowisko, że potwierdzenie za zgodność nie podlega opłacie skarbowej /przypis 8/. Pogląd ten budzi jednak wiele wątpliwości i nie można się z nim zgodzić /przypis 9/.

Faktury mają stanowić dowód zakupu oleju napędowego w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Z powyższego wynika także, że we wnioskach składanych we wrześniu można się ubiegać o zwrot akcyzy za okres marzec-sierpień (włącznie), zaś we wnioskach składanych w marcu można się ubiegać o zwrot akcyzy za okres wrzesień-marzec (włącznie). Potwierdza to także przepis art. 5 ust. 2 ustawy, który stanowi, że zwrot podatku przyznaje się za okres 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o zwrot podatku.

Szczególna regulacja obowiązuje tylko w odniesieniu do 2006 roku. Z przepisu art. 10 ust. 1 ustawy wynika bowiem, że wnioskiem składanym we wrześniu 2006 roku można występować o zwrot podatku od oleju napędowego zakupionego od 1 stycznia 2006 roku.

Jeśli producent rolny podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, do wniosku o zwrot podatku powinien dołączyć także odpis z tego Rejestru.

Postępowanie w sprawie zwrotu

Po wniesieniu przez uprawniony podmiot wniosku o zwrot podatku przeprowadzane jest postępowanie administracyjne w tej sprawie. Powinno się ono zakończyć decyzją w przedmiocie zwrotu podatku bądź ewentualnie innym (niemerytorycznym) rozstrzygnięciem. Postępowanie prowadzone jest na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego przy uwzględnieniu wyjątków przewidzianych w ustawie (art. 2 ustawy).

Z przepisu art. 5 ust. 1 ustawy wynika, że postępowanie kończy się wydawaną przez właściwy organ decyzją przyznającą zwrot podatku. Należy jednak uznać, że na zakończenie postępowania wydawana jest decyzja „w przedmiocie” zwrotu. Właściwy organ może także wydać decyzję odmawiającą zwrotu części podatku akcyzowego. W szczególności będzie to miało miejsce wówczas, gdy stwierdzony zostanie brak przesłanek po stronie wnioskodawcy do otrzymania zwrotu podatku (np. gdy na danych gruntach nie jest prowadzona produkcja rolna; gdy podmiot nie jest producentem rolnym w odniesieniu do tych gruntów, bowiem oddał je innemu podmiotowi w posiadanie zależne). Możliwe także będzie wydanie decyzji częściowo uwzględniającej wniosek (przyznającej inną kwotę niż wynikałaby z wniosku). Będzie to możliwe np. w przypadku, gdy stwierdzone zostanie, że wnioskodawca nie jest producentem rolnym w odniesieniu do wszystkich gruntów, jakie wskazał we wniosku.

Możliwe jest także umorzenie prowadzonego postępowania postanowieniem. Nastąpi to wówczas, gdy postępowanie z jakichkolwiek przyczyn stanie się bezprzedmiotowe (art. 2 ustawy w związku z art. 105 k.p.a.). Wydaje się, że umorzenie będzie miało miejsce w szczególności w razie śmierci wnioskodawcy - osoby fizycznej /przypis 10/.

W toku postępowania, na fakturach VAT załączonych do wniosku, upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pracownik urzędu gminy (miasta) umieszcza adnotację o treści: „przyjęto w dniu... do zwrotu części podatku akcyzowego”. Wydaje się, że adnotację można umieścić również na potwierdzonych kopiach faktur (dołączanych do wniosku).
Adnotacja powinna być potwierdzona podpisem i pieczątką osoby prowadzącej postępowania, przy czym z treści pieczątki powinno wynikać, że osoba ta działa z upoważnienia właściwego organu.

Ustawa przyjmuje zasadę, że decyzję wydaje się w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o zwrot podatku. Należy przyjąć, że jeśli wnioskodawca był wzywany do usunięcia braków formalnych pisma, termin ten należy liczyć od dnia usunięcia braków formalnych.

Przykład:
Wnioskodawca złożył wniosek 11 września. Został jednak wezwany przez organ do usunięcia jego braków formalnych poprzez potwierdzenie za zgodność z oryginałem części kopii faktur. Braki formalne usunął 22 września. 30-dniowy termin na wydanie decyzji w przedmiocie zwrotu należy liczyć od 22 września (a nie od 11 września).

Nie ma natomiast możliwości przedłużenia terminu postępowania (nawet w razie uznania sprawy za szczególne skomplikowaną). Ustawa samodzielnie określa bowiem jedyny termin załatwienia sprawy. Nie mają więc zastosowania przepisy k.p.a. (art. 35 § 3) dające możliwość przedłużenia terminu rozpatrywania sprawy do 2 miesięcy.

Nie określono w ustawie skutków przekroczenia terminów wydania decyzji /przypis 11/. Trzeba jednak przyjąć, że w razie przekroczenia terminu wydania decyzji producent rolny może skarżyć gminę o odszkodowanie za utracone korzyści (na ogólnych zasadach określonych w art. 417 kc).

Wydawana w sprawie zwrotu akcyzy decyzja powinna spełniać ogólne warunki przewidziane dla tego aktu stosowania prawa (zob. art. 107 k.p.a.). Przepisy ustawy przewidują natomiast, że w decyzji powinno znaleźć się dodatkowo oznaczenie:
1) limitu ustalonego w sposób określony w ustawie,
2) kwoty zwrotu podatku,
3) części limitu pozostałej do wykorzystania.

Są to części decyzji odrębne od jej uzasadnienia. Nie wystarczy zatem zamieszczenie tych danych tylko w uzasadnieniu decyzji. Określenie w decyzji wielkości limitu oraz jego części pozostałej do wykorzystania powinno dotyczyć tylko limitu przysługującego producentowi rolnemu w danej gminie (obliczanego na podstawie gruntów położonych w tej właśnie gminie).

Decyzje wydawane na 2006 rok będą natomiast zawierały tylko limit zwrotu ustalony w sposób określony w ustawie oraz kwotę zwrotu podatku (nie będą zawierały pozostającej do wykorzystania części limitu /przypis 12/).

Przepisy ustawy wskazują, że postępowanie w sprawie zwrotu podatku i jego wypłata jest zadaniem z zakresu administracji rządowej. Na realizację tego zadania gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa. Przy ustalaniu wysokości dotacji celowej na realizację tego zadania uwzględnia się koszty ustalania i wypłacania zwrotu podatku producentom rolnym, ponoszone przez gminę, w wysokości 2% łącznej kwoty dotacji wypłaconych w danej gminie. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, na wniosek ministra właściwego do spraw rolnictwa i rozwoju wsi, przekazuje gminom, za pośrednictwem wojewodów, dotację, o której mowa. Tryb jej przekazywania oraz sposób jej rozliczania, a także zakres i tryb składania sprawozdań w tym zakresie powinny być ustalone w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy (zob. delegację zawartą w art. 8 ust. 6 ustawy). W wykonaniu tej delegacji wydane zostało rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 23 sierpnia 2006 r. w sprawie przekazywania gminom dotacji celowej na postępowanie w sprawie zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej i jego wypłatę (DzU nr 160, poz. 1132).

Do spraw nieuregulowanych w ustawie, związanych z rozliczeniem środków na zwrot podatku, stosuje się przepisy o finansach publicznych dotyczące dotacji celowych.

Wypłata kwoty zwrotu

Wypłata zwrotu podatku przyznanego na podstawie decyzji w tym przedmiocie następuje w terminach:
1) od 1 maja do 31 maja - jeżeli wnioski o zwrot podatku zostały złożone w terminie od 1 marca do 31 marca;
2) od 1 listopada do 30 listopada - jeżeli wnioski o zwrot podatku zostały złożone w terminie od 1 września do 30 września.

Formę zwrotu (odbiór w kasie gminy bądź też przekazanie na rachunek bankowy) określa sam wnioskodawca w składanym wniosku. Jeśli nie określono we wniosku formy zwrotu i nie wezwano wnioskodawcy do uzupełnienia braków w tym zakresie, zwrot powinien być wypłacony w kasie urzędu. Nie jest natomiast dopuszczalne w żadnym przypadku dokonanie zwrotu w formie przekazu pocztowego. Przepisy nie przewidują bowiem takiej formy zwrotu.

Mogą się zdarzyć sytuacje, w których zastosowanie znajdzie jeden z trybów nadzwyczajnych postępowania. W takiej sytuacji wypłata zwrotu podatku następuje w terminie 14 dni od dnia, gdy decyzja przyznająca zwrot podatku wydana odpowiednio w wyniku zmiany, uchylenia albo stwierdzenia nieważności decyzji stała się ostateczna.

Możliwe są sytuacje, w których producent rolny otrzyma nienależnie kwotę zwrotu bądź też zostanie ona wypłacona w zawyżonej wysokości. Kwota otrzymana nienależnie bądź nadmierna jest traktowana jak zaległość podatkowa. Podlega odsetkom za zwłokę (w wysokości jak dla zaległości podatkowych). Trzeba uznać, wobec milczenia ustawy w tym względzie, że wówczas termin naliczania odsetek liczy się od dnia otrzymania nienależnego bądź nadmiernego zwrotu. Producent rolny jest oczywiście obowiązany do zwrotu tej kwoty. Do kwoty tej stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.), zaś uprawnienia organów podatkowych przysługują wówczas właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta).

Kwoty z tytułu nienależnie pobranego lub w nadmiernej wysokości zwrotu podatku stanowią dochód budżetu państwa (a nie dochód gminy). Do egzekucji tych należności stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Przypisy:


1 B. Kurcz: Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa wspólnotowego, Kraków 2004, ss. 141–142.
2 Art. 15 ust. 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
3 Charakter spólki partnerskiej – także będącej handlową spółką osobową – jest taki, że nie będzie ona producentem rolnym w rozumieniu ustawy.
4 Mają status „podatników” na gruncie akcyzy oraz podatku od towarów i usług. Mają więc określone prawa i obowiązki jako same spółki, a nie jako wspólnicy łącznie.
5 Powiązaną z „wydajnoscią” danej klasy ziemi, co ma prowadzić do wymiaru podatku rolnego w powiązaniu z dochodowością produkcji na danym gruncie.
6 Zob. np.: B. Adamiak: Glosa do wyroku NSA z dnia 26 sierpnia 1999 r.,VSA708/99, OSP 2000, nr 9, poz. 134.
7 Pozycja 5 części III Tabeli określającej stawki opłaty skarbowej – załącznik do ustawy z 9 września 2000 r. O opłacie skarbowej (tekst jednolity: DzU z 2004 r. nr 253, poz. 2532 z późn. zm.).
8 Pismo z 12 września 2006 r., AE-VI-03-156/KK/06/1316.
9 Okoliczność, że kopie będą poświadczane dla celów wykorzystania w procedurze zwrotu podatku akcyzowego od ceny oleju napędowego, gdzie podania i załączniki są wolne od opłaty skarbowej, nie pozwala na wyłączenie samej czynności poświadczenia kopii faktury (wykorzystywanych jako załączniki do wniosków w tych prawach) spod opłaty skarbowej. Opłacie skarbowej nie podlegają poświadczenia dokumentów za zgodność z oryginałem, gdy są one wykonywane przez organ z urzędu, w związku z przeprowadzeniem określonego postępowania. Zgodnie jednak z przepisami ustawy, do wniosku o zwrot podatku – składanego do samorządowego organu podatkowego należy dołączyć oryginały lub poświadczone za zgodność z oryginałem kopie. Muszą być one zatem już w momencie złożenia wniosku poświadczone za zgodność z oryginałem. Nie może się to odbyć w ramach samej procedury rozpatrywania wniosku o zwrot akcyzy (w taki sposób, że podatnik dołączałby do wniosku kopie niepotwierdzone, zaś ich potwierdzenie następowałoby z urzędu w ramach rozpatrywania wniosku o zwrot podatku). To przed złożeniem wniosku powinno nastąpić poświadczenie kopii faktur. Odbywać się to będzie na wniosek zainteresowanego podmiotu. W takiej sytuacji trzeba będzie zatem pobrać 3 zł oplaty od każdej rozpoczętej stronicy potwierdzanego dokumentu (kopii faktury).
10 Powyższa kwestia wymagałaby szczegółowych i pogłębionych rozważań, jednakże wydaje się, że roszczenie o zwrot części akcyzy przysługujące producentowi rolnemu nie wchodzi w skład spadku. Nie jest to bowiem roszczenie o charakterze cywilnoprawnym. Nie ma zaś w prawie publicznym (w szczególności w ordynacji podatkowej) podstawy prawnej do sukcesji tego prawa. W związku z tym należy przyjąć, że w razie śmierci uprawnionego roszczenie o zwrot części akcyzy wygasa.
11 Jak to np. uczyniono w ustawie z 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (DzU nr 177, poz. 1468), gdzie za zwłokę organu przy wydawaniu decyzji przyznaje się podatnikowi odsetki równe stopie kredytu lombardowego NBP.
12 Jest to związane z faktem, że w 2006 r. Wydawana będzie tylko jedna decyzja w przedmiocie zwrotu akcyzy, a nie – jak to będzie w następnych latach – dwie decyzje.

Więcej na http://www.czasopisma.pwp.pl/fk.xml