W tym roku przypada 30-lecie działalności w Polsce regionalnych izb obrachunkowych. Z tej okazji Krajowa Rada RIO przygotowała opracowanie, w którym podsumowała najważniejsze obszary działalności izb. 

Prezydent podziękował pracownikom RIO za sumienną pracę

We wstępie opracowania przewodniczący KRRIO Damian Grzelka przypomniał, że sens stworzenia w Polsce wyspecjalizowanego organu nadzoru nad gminną gospodarką finansową wynikał z  faktu przejęcia przez samorząd do  realizacji i  finansowania po 1990  r. wielu zadań publicznych, ale również z doświadczeń wielu krajów Europy Zachodniej, w których podobne instytucje funkcjonowały od lat. 

„W polskiej ustawie o  regionalnych izbach obrachunkowych od początku przyjęty został model uwzględniający dwa obszary zadań. Podstawowym były i  są nadal, nadzór oraz kontrola nad działalnością finansową jednostek samorządu terytorialnego. Drugi, nowatorski w  skali europejskiej, obszar zadań regionalnych izb obrachunkowych to działalność informacyjno-szkoleniowa, która obejmuje kwestie związane z gospodarką finansową” – wyjaśnił Grzelka. 

Dodał, że dzięki niezmienności ustawowych zadań izb w ciągu 30 lat ich status systematycznie się umacniał.

„Można powiedzieć, że kurs obrany przez izby od początku ich powstania –  prowadzi w dobrym kierunku – pomijając jednostkowe i natychmiast skazane na niepowodzenie próby jego modyfikacji” – zaznaczył przewodniczący KRRIO.

Bilans 30 lat działalności RIO

Z opracowania wynika, że na koniec 2022 r. w RIO pracowało 1261 pracowników, z czego 223 to członkowie Kolegium, 462 to inspektorzy kontroli, a 309 to specjaliści-analitycy w wydziałach informacji, analiz i szkoleń.

Aż 92 proc. pracowników izb posiada wyższe wykształcenie, a 425 ukończyło specjalistyczne studia podyplomowe na co najmniej jednym kierunku lub jest w trakcie studiów podyplomowych. Prawie 74 proc. pracowników RIO to kobiety.

Ogółem w latach 1993–2022 regionalne izby obrachunkowe zbadały w trybie nadzoru ponad 3,8 mln uchwał i zarządzeń organów JST, z tego w 3,68 mln nie dopatrzyły się naruszenia prawa, zaś 118,6 tys. uznały za naruszające prawo. Co ciekawe w pierwszym roku działalności RIO zbadały tylko 14 tys. uchwał i zarządzeń. Dla porównania w 2022 r. sprawdzono ich aż 197 tys. 

W ciągu 30 lat działalności RIO wydały ponad 591 tys. opinii w sprawach określonych w ustawach i przeprowadziły prawie 39 tys. kontroli jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów, w tym 21 819 kontroli kompleksowych.

Izby skontrolowały też ponad 2,5 mln sprawozdań JST oraz udzieliły 12,7 tys. wyjaśnień w sprawach dotyczących przepisów o finansach publicznych. Izby przeprowadziły także prawie 8 tys. szkoleń, w których wzięło udział ponad 537 tys. pracowników samorządowych.

Zakres działania izb, jako państwowych organów kontroli i nadzoru, szczegółowo uregulowany został w ustawie z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych. Stosownie do jej postanowień izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych.

Podmiotami podlegającymi nadzorowi izb w 2022 r. były: jednostki samorządu terytorialnego, związki metropolitalne, związki międzygminne, stowarzyszenia gmin oraz stowarzyszenia gmin i powiatów, związki powiatów, związki powiatowo-gminne, stowarzyszenia powiatów, samorządowe jednostki organizacyjne, w tym samorządowe osoby prawne oraz inne podmioty, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

mp/