Pełną treść wystąpień Rzecznika do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Związku Miast Polskich publikujemy w załącznikach pod tekstem.

Bodnar uzasadnia, że interwencja to odpowiedź na skargi obywateli jakie napływają do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich (BRPO) "na ograniczanie jawności działania organów samorządu terytorialnego w ramach odbywania przez nie obrad i sesji zdalnie w związku z epidemią koronawirusa".

Z ustaleń BRPO wynika, że obrady z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość odbywają się niekiedy w sposób wyłączający możliwość udziału obywateli. Drugim problemem - w ocenie Rzecznika - jest rozszerzanie w aktach prawa miejscowego możliwości odbywania obrad i sesji w sposób zdalny na sytuacje niezwiązane z obowiązującym stanem zagrożenia epidemicznego - mimo braku odpowiedniego upoważnienia w ustawie o przeciwdziałaniu COVID-19.

RPO przyznaje, że specustawy „koronawirusowe” przewidują, że w trakcie epidemii organy jednostek samorządu terytorialnego mogą zwoływać i odbywać obrady, sesje, posiedzenia, zgromadzenia, a także podejmować rozstrzygnięcia, w tym uchwały, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość lub korespondencyjnie.

W praktyce jednak - jak stwierdza Rzecznik -  "może to ograniczać jawność ich działania i partycypację obywateli w działaniu samorządów".

RPO podkreśla, że zdalny tryb działania organów administracji samorządowej podczas epidemii nie może wpływać na zasadę jawności, w związku z czym nie powinien być on stosowany w sposób wyłączający możliwość udziału obywateli w obradach.

"Jawność działania samorządów leży u podstawy ich funkcjonowania, jest chroniona zarówno przez ustawy, jak i Konstytucję (art. 61). Jej ograniczenie jest co prawda możliwe, ale tylko z ważnych, konstytucyjnych powodów (np. potrzeba ochrony porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa)" - pisze Adam Bodnar.

"Rzecznik rozumie potrzebę wprowadzania ograniczeń związanych z przeciwdziałaniem epidemii, lecz wyraźne pominięcie przez ustawodawcę przesłanki ochrony zdrowia publicznego w art. 61 Konstytucji, a także fakt, że w obecnym stanie zaawansowania technologicznego istnieją środki umożliwiające zorganizowania zdalnego dostępu obywateli do obrad organów kolegialnych władzy publicznej, każe uznać, że ich odbywanie w trybie zdalnym w sposób wyłączający możliwość udziału obywateli stanowi istotne naruszenie konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej" - głosi stanowisko Rzecznika.

RPO wystąpił do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego o stanowisko i ocenę działania samorządów oraz "zwrócenie uwagi na tę kwestię w ramach koordynacji działań nadzorczych wojewodów nad jednostkami samorządu terytorialnego".

Rzecznik zwrócił się także do Związku Miast Polskich z prośbą o poświęcenie uwagi tej problematyce oraz prowadzenie dialogu społecznego z działaczami samorządowymi w tej kwestii.

"W związku z wnioskami kierowanymi do Rzecznika Praw Obywatelskich przez obywateli dotyczącymi problemu ograniczania jawności działania organów samorządu terytorialnego w ramach odbywania przez nie obrad i sesji zdalnie w trybie art. 15zzx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 r. poz. 374 ze. zm.; dalej jako: „ustawa o przeciwdziałaniu COVID-19”), doceniając wkład Związku Miast Polskich we wspieranie rozwoju samorządu terytorialnego w Polsce, zwracam się do Pana Prezesa o poświęcenie uwagi tej problematyce w ramach działalności Związku oraz rozpowszechnienie treści niniejszego stanowiska w środowisku działaczy samorządowych" - pisze RPO w piśmie do prezesa Zarządu ZMP Zygmunta Frankiewicza.

js/