Gminie podatek się należał, a jedynie zmiana orzecznictwa w sprawie przedawnienia spowodowała powstanie nadpłat - ocenia Joanna Sowa, skarbnik Miasta Pszów w nawiązaniu do informacji o ugodzie samorządu ze Spółką Restrukturyzacji Kopalń w sprawie zwrotu podatku od budowli w podziemnych wyrobiskach kopalń.
Jak tłumaczy Joanna Sowa, w 2003 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, wprowadzająca m.in. definicję budowli. Miała ona rozwiać wszelkie wątpliwości i wprowadzić jasne i precyzyjne kryteria kwalifikacji budowli jako przedmiotu opodatkowania. Wbrew intencji, przepisy te z czasem wywołały nie mniej kontrowersji i problemów interpretacyjnych, niż ich brak. W związku z narastającymi wątpliwościami w roku 2009 WSA w Gliwicach w jednej ze spraw skierował pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zgodności tych przepisów z Konstytucją.
W wyroku z 13 września 2011 r. TK orzekł, że art. 2 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych rozumiany w taki sposób, że nie odnosi się do podziemnych wyrobisk górniczych oraz może odnosić się do obiektów i urządzeń zlokalizowanych w tych wyrobiskach, jest zgodny z zasadą ustawowej określoności regulacji podatkowych i zasadą poprawnej legislacji wywodzonymi z art. 217 w związku z art. 84 i art. 2 Konstytucji RP.
Po wydaniu tego wyroku przez TK w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym przedmiot opodatkowania stanowią jedynie budowle zlokalizowane w podziemnych wyrobiskach górniczych, a nie same wyrobiska. W praktyce oznaczało to dla samorządowych organów podatkowych konieczność: po pierwsze powoływania biegłych w celu kwalifikacji danych obiektów (czy są one budowlami w rozumieniu obowiązujących przepisów), a po drugie powoływania biegłych w celu ustalenia podstawy opodatkowania (wartości tych budowli pomniejszonej o koszty drążenia wyrobiska). Trzeba bowiem podkreślić, że podatnik – kopalnia - mimo iż Trybunał Konstytucyjny nie orzekł o niezgodności przepisów podatkowych z Konstytucją i mimo że wyraźnie wskazał, że mogą istnieć budowle w podziemnych wyrobiskach, stała na stanowisku, że nie posiada żadnych budowli pod ziemią, w związku z czym nadal nie deklarowała do opodatkowania żadnych tego rodzaju budowli.
Gminy dostosowały się do wyroków, wydały nowe decyzje opiewające na mniejsze kwoty, zwróciły różnice jako nadpłaty. Decyzje takie były wydawane począwszy od roku 2012, a więc po wejściu w życie wyroku TK. Decyzje te dotyczyły podatku od nieruchomości począwszy od 2003 roku. Możliwość orzekania w roku 2012 i kolejnych o zobowiązaniach podatkowych dotyczących okresu sprzed ponad 5 lat wynikała z faktu przerwania biegu przedawnienia na podstawie decyzji podatkowych (ostatecznych lub nieostatecznych, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności) wydanych przed przedawnieniem, w oparciu o które wszczęto postępowania egzekucyjne.
W orzecznictwie sądowo-administracyjnym jednolicie prezentowany był wówczas pogląd, zgodnie z którym w utrwalonym już w tym zakresie orzecznictwie sądów administracyjnych, uchylenie decyzji określającej zobowiązanie podatkowe, na podstawie której wydano tytuł wykonawczy, nie działa wstecz (jak ma to miejsce w przypadku stwierdzenia nieważności) i nie unicestwia materialnego skutku (przerwania biegu przedawnienia) wywołanego dokonaną skutecznie czynnością egzekucyjną.
Począwszy od roku 2014 ma miejsce zupełna zmiana orzecznictwa sądów administracyjnych w tym zakresie. Zmianę tą zapoczątkowała uchwała 7 sędziów NSA z 28 kwietnia 2014 roku, zgodnie z którą uchylenie postanowienia o nadaniu decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności i w konsekwencji umorzenie na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 i art. 60 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji postępowania egzekucyjnego, powoduje unicestwienie materialnoprawnych skutków zastosowania środka egzekucyjnego, w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa.
Od 2014 roku NSA wydał szereg orzeczeń, w których przyjął analogiczny skutek unicestwiający przerwanie biegu przedawnienia w przypadku: uchylenia decyzji ostatecznej, wadliwego wszczęcia egzekucji, wadliwego zastosowania środka egzekucyjnego, czy uchylenia przez organ odwoławczy decyzji organu pierwszej instancji.
Ostatecznie diametralną zmianę orzecznictwa w omawianym zakresie przypieczętowała uchwała 7 sędziów NSA z 26 lutego 2018 r., zgodnie z którą uchylenie decyzji ostatecznej w zakresie określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania powoduje unicestwienie materialnoprawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Wskutek tej zmiany, w sprawach w których za lata 2003-2011 orzeczono już o wysokości zobowiązania podatkowego zgodnie z wytycznymi zawartymi w wyroku TK, cała kwota wyegzekwowanego podatku wraz z odsetkami za zwłokę podlega zwrotowi, jako przedawniona. Do tego podatnik, zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, żąda od organu podatkowego oprocentowania za okres, kiedy środki pieniężne znajdowały się na rachunku gminy. Zgodnie z przepisami, oprocentowanie nie przysługuje, jeżeli organ podatkowy nie przyczynił się do powstania przesłanki zmiany lub uchylenia decyzji.
Gmina, której organ wykonawczy orzekał w pierwszej instancji i której podatek od nieruchomości był należny, do dnia dzisiejszego ponosi w całości wszelkie skutki finansowe opisanych wyżej zmian w sposobie rozstrzygania spraw podatkowych oraz zmiany orzecznictwa w zakresie przerwania przedawnienia - reasumuje skarbnik miasta Pszów.
woj/