Spory między samorządami a spółkami górniczymi dotyczą spraw sięgających nawet kilkunastu lat wstecz. Chodzi o podatek od nieruchomości, jakim gminy obłożyły budowle w podziemnych wyrobiskach kopalń. Spółki kwestionowały uznanie całej podziemnej infrastruktury za budowle w rozumieniu prawa podatkowego i - choć płaciły podatek - kierowały sprawy do sądów. Obecnie sądy najczęściej nakazują samorządom zwrot tych środków, wraz z odsetkami. W końcu 2019 r. łączną kwotę dokonanych lub wnioskowanych zwrotów szacowano w całym górnictwie na ponad 350 mln zł.

W przypadku Spółki Restrukturyzacji Kopalń, zajmującej się likwidacją i zagospodarowaniem majątku zamkniętych zakładów górniczych, chodzi o środki, które z tytułu naliczonego podatku płaciła gminom w latach 2003-2015 dawna Kompania Węglowa - jeszcze zanim jej zamykane kopalnie trafiły do SRK. Spółka restrukturyzacyjna jest w tym zakresie następcą prawnym Kompanii. Niektóre samorządy - jak władze Pszowa, gdzie działała niegdyś należąca do Kompanii Węglowej kopalnia Anna - decydują się na ugody z SRK.

"Dzięki konstruktywnym rozmowom udało się osiągnąć porozumienie co do kwot, naliczenia oprocentowania i szczegółowych zasad spłaty zobowiązania miasta wobec SRK. Ugoda zatrzymała naliczanie dalszego oprocentowania" - poinformowała w poniedziałek SRK. 

"Praktycznie natychmiastowa spłata kwoty 8 mln zł stała się możliwa dzięki podjętym w okresie ostatnich trzech lat działaniom oszczędnościowym, które miały zabezpieczyć miasto przed zapaścią finansową. Wdrożenie tego pakietu oszczędnościowego było możliwe dzięki konstruktywnej współpracy i pełnemu zrozumieniu radnych Rady Miejskiej w Pszowie" - poinformował samorząd.

Jak ocenił wiceburmistrz Pszowa Piotr Kowal, jednorazowa spłata całości zadłużenia oznaczałaby finansową zapaść miasta. "Zawarta ugoda z jednej strony zabezpiecza roszczenia finansowe SRK, a z drugiej stabilizuje sytuację finansową Miasta Pszów i pozwala na przewidywalne i racjonalne prognozowanie przyszłych budżetów miasta" - poinformował samorząd.

Zgodnie z przepisami, nadpłata podatku z odsetkami za zwłokę, wyegzekwowana od podatnika, nie mogła już podlegać negocjacjom. Przygotowując ugodę strony rozmawiały natomiast o kwotach oprocentowania i rozłożeniu na raty części zobowiązań miasta wobec spółki. 

Sprawę opodatkowania podziemnych wyrobisk przesądził wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 września 2011 r., określający, iż wyrobisko górnicze jako całość nie stanowi budowli podlegającej opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. 

Dla sprawy egzekwowania przez SRK niesłusznie pobranego podatku wraz z odsetkami istotna byla także uchwała NSA z lutego 2018 r., interpretująca przepisy dotyczące przerywania biegu przedawnienia (5 lat) i nadająca temu skutki prawne z mocą wsteczną. W efekcie wiele gmin górniczych stanęło wobec konieczności zwrotu części podatków zapłaconych w przeszłości przez spółki wydobywcze. 

mab/ woj/