Zgodnie z nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, system kaucyjny ma ruszyć w Polsce od 1 października 2025 r. Senat w toku prac nad ustawą zaproponował poprawki zakładające przesunięcie startu systemu o trzy miesiące - do 1 stycznia 2026 r. Ostatecznie Sejm ich nie poparł.

Przeciwko senackim poprawkom, zarówno podczas prac w Senacie, jak i w Sejmie opowiedziała się też strona rządowa. Wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska wskazywała, że przesunięcie terminu budzi istotne wątpliwości, jeśli chodzi o zgodność z dyrektywą UE zakładającą, że kraje członkowskie osiągną objęcie selektywną zbiórką 77 proc. odpadów już w 2025 r.

"Uruchomienie systemu kaucyjnego od 1 stycznia 2026 r. uniemożliwi osiągnięcie przez Polskę wyżej wymienionego poziomu, a tym samym jest niezgodne z dyrektywą" - mówiła Sowińska.

Zwracała ponadto uwagę na ryzyko ubiegania się o odszkodowania przez przedsiębiorców, którzy już zainwestowali w kaucjomaty oraz operatorów jeśli system ruszyłby od 2026 r.

Poza przesunięciem terminu wejścia w życie systemu kaucyjnego (na październik 2025 r.), nowelizacja ustawy wprowadza szereg innych zmian. Zakłada m.in., że w każdej gminie w Polsce będzie musiał funkcjonować co najmniej jeden stacjonarny punkt odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego. Innym rozwiązaniem, który znalazł się w ustawie jest stworzenie tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji, czyli pobierania jej w całym łańcuchu dystrybucji. Ma to przyczynić się do uszczelnienia systemu, wyeliminować możliwość defraudacji kaucji i zapewnić monitorowanie jej przepływów.

Nowela wyłącza też z systemu kaucyjnego zbiórkę opakowań po mleku i produktach mlecznych oraz wprowadza harmonizację oznakowania opakowań logotypem systemu kaucyjnego. W noweli dodano też zapis gwarantujący, że operator odbierający opakowania ze sklepów musi zwrócić tym sklepom faktycznie wypłaconą przez nie kaucję.

Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 m kw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie w ich przypadku dobrowolne.

Po stworzeniu systemu kaucyjnego, kaucja pobierana będzie od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętego tym systemem. Zwrot tej kaucji użytkownikowi końcowemu będzie następował również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu nabycia napoju.

Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań. System docelowo ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra.

Prace nad ustawą kaucyjną trwały kilka lat. Przepisy w tej sprawie zostały ostatecznie przyjęte przez parlament i podpisane przez prezydenta w 2023 roku. Część branży, interesariuszy systemu kaucyjnego zwracała jednak uwagę, że przepisy są dziurawe i wymagają uzupełnienia o kluczowe dla nich elementy. Po wyborach parlamentarnych nowe kierownictwo resortu klimatu i środowiska rozpoczęło prace nad nowelizacją.

bpk/ mam/