Latem 25 sierpnia 1758 r., na polach położonych między Sarbinowem, Gudziszem, Chwarszczanami i Cychrami miała miejsce jedna z najkrwawszych batalii XVIII stulecia, w historiografii znana jako „bitwa pod Sarbinowem” (Schlacht bei Zorndorf). Naprzeciw siebie stanęły wojska pruskie króla Fryderyka II i armia rosyjska carycy Elżbiety dowodzona przez generała Wiliama Fermora.

Wydarzenie to stanowiło część tzw. wojny siedmioletniej (1756-1763) prowadzonej o dominację na kontynencie, pomiędzy mającym coraz większe aspiracje państwem pruskim, a Austrią, Rosją i ich sprzymierzeńcami. Przebieg konfliktu pośrednio dotyczył także państwa polskiego, którego królem był władca Saksonii August III. Historia ta ma swoje źródło w wydarzeniach z 1756 r.

Po zwycięskiej dla Prus wojnie prowadzonej z Austrią o ziemie śląskie, rosnąca potęga militarna państwa pruskiego naruszyła równowagę sił w Europie. Przeczuwając zagrożenie, państwa sąsiadujące z królestwem Fryderyka II zaplanowały rozbiór Prus. Główną rolę odgrywały Austria, która zamierzała odebrać Śląsk i Rosja chcąca zająć Prusy Wschodnie. Wyprzedzający ruch wykonał jednak król pruski, który w 1756 r. wkroczył na czele stutysięcznej armii do Saksonii.

W jej obronie stanęła Austria, Rosja, Francja, Szwecja i część państw Rzeszy Niemieckiej. Wojska rosyjskie przekroczyły granice Prus Wschodnich i skierowały się ku Brandenburgii - centrum państwa pruskiego. W lipcu 1758 r. armia carycy dotarła w rejon Kostrzyna, gdzie rozbiła obóz nieopodal Kamienia Małego. Okoliczna ludność schroniła się w twierdzy kostrzyńskiej.

Na wieść o przybyciu do Nowej Marchii oddziałów rosyjskich, uwikłany w walki na Śląsku król pruski, wyruszył pod Kostrzyn by powstrzymać marsz najeźdźców. W tym czasie Rosjanie prowadzili ostrzał artyleryjski twierdzy burząc doszczętnie zabudowę miasta.21 sierpnia wojska Fryderyka II przybyły za zachodni brzeg Odry w pobliże Kostrzyna, stąd pomaszerowały dalej wzdłuż rzeki, niszcząc po drodze budowany przez Rosjan most pontonowy w okolicy Szumiłowa. Odziały pruskie przeprawiły się przez Odrę na wysokości Gozdowic i poprzez Czelin kierowały się na Dębno.

Na wieść o tym generał Fermor zakończył oblężenie Kostrzyna i zwrócił swoją armię na północ. 24 sierpnia zajęła ona stanowiska na poprzecinanych niewielkimi strumieniami wyniesieniach w okolicach Gudzisza i Chwarszczan. Część oddziałów zajęła zabudowania folwarku w Chwarszczanach (dawny dwór zakonny templariuszy). Około godziny 15.00 wojska pruskie rozpoczęły pozorowany atak w kierunku na Dargomyśl, mający przekonać dowództwo rosyjskie, iż z tej właśnie strony powinni spodziewać się głównego natarcia.

Tymczasem późnym popołudniem Prusacy opuścili obóz w Dębnie, i przeprawiając się przez Myślę w okolicy wielkiego młyna, maszerując przez las obeszli od wschodu pozycje nieprzyjaciela. Manewr ten choć z opóźnieniem spostrzegli Kozacy, którzy w celu utrudnienia marszu przeciwnikowi podpalili zabudowania wsi Bogusław oraz Sarbinowa co nie przyniosło jednak spodziewanego skutku. Po przegrupowaniu oddziały Fryderyka kierując się poprzez spaloną już wcześniej przez Rosjan Krześnicę dotarły do Sarbinowa, gdzie po połączeniu z pozostałą częścią armii zajęły pozycje w pasie pól na północ i północny wschód od wsi.

Opis miejscowości związanych z bitwą pod Sarbinowem:

Bogusław (daw. Batzlow) duża wieś położona w południowo-wschodniej części gminy Dębno. 24 sierpnia 1758 r. wieś została spalona przez kozackie oddziały rosyjskie w celu utrudnienia przemarszu wojskom Fryderyka II. Odbudowano ją po kilku latach. W 2 poł. XIX w. wzniesiono, istniejący do dzisiaj kościół.

Chwarszczany (daw. Quartschen) wieś położona nad rzeką Myślą w południowej części gminy Boleszkowice. W trakcie bitwy sarbinowskiej został tu umieszczony obóz wojsk rosyjskich. W wyniku ostrzału artylerii pruskiej zniszczeniu uległa część dawnej zabudowy, naruszono także budynek zakonnej kaplicy, który w kolejnych latach remontowano.

Cychry (daw. Zicher) wieś zlokalizowana na południu gminy Dębno.Podczas wojny siedmioletniej Cychry były palone i plądrowane przez obie strony. W trakcie walk toczonych w bitwie pod Sarbinowem z rozkazu Fryderyka Wilhelma ostrzelano wieś ogniem artyleryjskim i podpalono w celu oczyszczenia przedpola. Spłonęła zabudowa chłopska i wieża kościoła, budynek uległ częściowemu zniszczeniu. Po wojnie ruszyła odbudowa. Charakterystyczny kontur wieży stanowiącej dominantę wyróżniającą bryłę budowli sakralnej w krajobrazie zauważył w 1899 r. Wojciech Kossak. Przenosząc na płótno wydarzenia bitwy pod Sarbinowem umieścił wizerunek płonącej wieży kościoła w Cychrach ukazując pożar nieistniejącego w trakcie tworzenia obrazu kościoła sarbinowskiego.

Dargomyśl (daw. Darrmietzel) wieś leżąca w zachodniej części gminy Dębno w widłach rzeki Myśli i strumienia Siennica. W XV stuleciu wieś została spalona w trakcie wojen husyckich, zniszczenia częściowo dotknęły kościoła. Podobna tragedia miała miejsce w przeddzień bitwy pod Sarbinowem, kiedy to maszerujące znad Odry w kierunku Dębna wojska pruskie dokonały pozorowanego ataku na Dargomyśl, w wyniku którego zabudowania stanęły w płomieniach. Po wojnie wieś odbudowano. Najstarszą budowlą jest przebudowany wielokrotnie kościół.

Gudzisz (daw. Kutzdorf) niewielka wieś położona w południowej części gminy Boleszkowice. 24 sierpnia oddziały pruskie prowadziły w okolicy Gudzisza działania mające przekonać Rosjan, iż od tej strony rozpocznie się atak na ich pozycje. W tym czasie, przy wschodnim skraju wsi stacjonowały oddziały kozackie. Wieś nie ucierpiała w wyniku bitwy.

Krześnica (daw. Wilkersdorf) wieś położona na południowym krańcu gminy Dębno. Kilka dni przed bitwą sarbinowską Krześnica została spalona przez pustoszące okolice odziały rosyjskie, zniszczeniu uległ
wówczas także kościół. Po wojnie odbudowano ją przy wsparciu finansowym Fryderyka II.

Sarbinowo (daw. Zorndorf) wieś położona na południowym krańcu gminy Dębno. Wieś podpalona wcześniej przez Kozaków, spłonęła całkowicie podczas bitwy 25 sierpnia 1758 r. W wyniku rosyjskiego ostrzału artyleryjskiego
częściowemu zniszczeniu uległ także kościół. 10 lat później Sarbinowo zostało odbudowane z rozkazu Fryderyka II. W 1825 r. na miejscu dawnej wybudowano nową stojącą do dzisiaj świątynię.

Suchlica (daw. Stein Buch) niewielka wieś położona w południowozachodniej części gminy Dębno między Sarbinowem i Cychrami. Założono ją w 1 poł. XIX w. jako kolonię Sarbinowa na miejscu walk z okresu bitwy z 1758 r.


Źródło: Portal Urzędu Marszałkowskiego