Przydzielenia godzin ponadwymiarowych nauczycielowi związkowcowi zwolnionemu od pracy w niepełnym wymiarze godzin byłoby nieetyczne - odpowiada MEN naszej Czytelniczce.

Dyrektor szkoły pyta: Nauczyciel wychowania fizycznego został powołany do pełnienia funkcji prezesa ZNP. We wniosku skierowanym do dyrekcji szkoły Zarząd ZNP wnioskuje o zniżkę w wysokości 1/2 etatu. Czy wyżej wymienionemu nauczycielowi można przyznać godziny ponadwymiarowe?

MEN odpowiada: Pełnienie przez pracownika funkcji związkowej z wyboru może mieć miejsce poza zakładem pracy i wówczas takiemu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu bezpłatnego zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167), bądź w zarządzie działającej u pracodawcy zakładowej organizacji związkowej i wtedy stosownie do przepisu art. 31 ust. 1 i 2 ww. ustawy, pracownikowi przysługuje prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji (w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin), z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bezpłatnie. Na mocy art. 34 ustawy o związkach zawodowych, przepisy art. 31 ust. 1 i 2 stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę.

Stosownie do zasad określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 71, poz. 336), wynagrodzenie od pracodawcy, przysługujące pracownikowi w okresie zwolnienia od pracy, ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy z wyłączeniem dodatkowego wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, trudnych, szczególnie uciążliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych w przypadku, gdy w czasie zwolnienia narażenie na takie warunki ustaje. Wynagrodzenie przysługujące w okresie zwolnienia od pracy podlega ponownemu ustaleniu w razie zmiany zasad wynagradzania, którymi pracownik byłby objęty, gdyby nie korzystał ze zwolnienia od pracy (§ 6 ust. 1 i 2).

Ponadto zgodnie z § 7 rozporządzenia korzystanie przez pracownika ze zwolnienia od pracy w niepełnym wymiarze godzin nie pozbawia go uprawnień pracowniczych uzależnionych od pracy w pełnym wymiarze czasu pracy a nadto pracownik korzystający ze zwolnienia od pracy zachowuje prawo do świadczeń wynikających z tytułu zatrudnienia u pracodawcy udzielającego zwolnienia, zgodnie z przepisami określającymi zasady ich przyznawania (§ 8).

Przyznanie nauczycielowi godzin ponadwymiarowych, o których mowa w art. 35 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191) dotyczy organizacji pracy i należy do decyzji dyrektora szkoły. W świetle art. 35 ww. ustawy nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania lub zapewnienia opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2004 r. (I PK 454/03) praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z powołanym przepisem.

Stanowi ona dodatkowe obciążenie dla nauczyciela, wykraczające poza jego normalne powinności wynikające z aktu mianowania, dopuszczone przez prawo w szczególnych sytuacjach określonych w art. 35 ustawy - Karta Nauczyciela. Zdjęcie z nauczyciela tego dodatkowego obowiązku przez nieprzydzielenie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być uważane za pogorszenie warunków pracy.

Ustawa - Karta Nauczyciela w art. 42a ust. 3 wprowadza normę generalną, zgodnie z którą nauczyciele, którzy korzystają z prowadzenia obowiązkowych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w obniżonym tygodniowym wymiarze godzin, nie mogą mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych.

Jest to konsekwentne działanie ustawodawcy, który dopuszczając możliwość obniżenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć bez ponoszenia straty finansowej oraz bez ograniczania innych uprawnień nauczyciela, jednocześnie nie dopuszcza możliwości przydzielania w takich sytuacjach stałych godzin zajęć dodatkowo płatnych, jakimi są godziny ponadwymiarowe.

Wydaje się bowiem, że w sytuacji, gdy godziny ponadwymiarowe nie są obligatoryjne dla nauczyciela i w danym roku szkolnym mogą być mu przyznane lub nie, przydzielanie ich nauczycielom, którzy z różnych przyczyn nie realizują pełnego przypisanego do danego stanowiska nauczycielskiego pensum może być działaniem nieetycznym.

Sytuacja taka wystąpiłaby również w przypadku przydzielenia godzin ponadwymiarowych nauczycielowi związkowcowi zwolnionemu od pracy w niepełnym wymiarze godzin.

zam. aba
Serwis Samorządowy PAP