Częstochowa: Rewitalizacja zabytków

13 marca w sali sesyjnej Urzędu Miasta odbyło się seminarium pt. „Zabytki w Częstochowie – finansowanie i rewitalizacja”. Seminarium było adresowane do właścicieli i zarządców obiektów zabytkowych zainteresowanych dotacjami udzielanymi na prace konserwatorskie.

W konferencji wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa, Konserwatora Zabytków i Prezydenta Częstochowy, którzy przedstawili informacje pomocne przy ubieganiu się dotacje na prace przy zabytkach. Udział w seminarium był bezpłatny.

O Programach Operacyjnych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego mówił Jacek Dąbrowski, Naczelnik Wydziału Planowania i Rozliczania Dotacji w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego; problem dotacji na prace przy zabytkach ze środków Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przedstawiła Barbara Klajmon, Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

O dotacjach miejskich w kontekście Miejskiego Programu Rewitalizacji dla Częstochowy mówiła Dorota Chudowska, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Częstochowy ds Rewitalizacji. Szczegóły wymogów formalnych przygotowania wniosku o dotacje gminne -omówiła Jadwiga Wawszczyk, Naczelnik Wydziału Administracji Architektoniczno- Budowlanej.

Prawne aspekty uzyskiwania zezwoleń konserwatorskich przedstawiła Aleksandra Janikowska-Perczak, Kierownik Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Częstochowie.
O zabytkach Częstochowy mówił Jarosław Kapsa, Doradca Prezydenta Miasta Częstochowy ds społeczno-gospodarczych.


Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

„DZIEDZICTWO KULTUROWE"

Priorytet 1. Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych

Priorytet 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy

Budżet Priorytetu 1 - 129,57 mln zł; budżet Priorytetu 6 – 3 mln



Rodzaje kwalifikujących się zadań

prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków:

- planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych;

- planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych;

- przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia wniosku (refundacja).



Uprawnieni wnioskodawcy

- osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego lub inne jednostki organizacyjne posiadające tytuł prawny do zabytku;

- z wnioskiem o udzielenia dofinansowania / refundacji mogą występować wnioskodawcy, których działalność nie jest finansowana ze środków publicznych, po wykonaniu wszystkich prac lub robót określonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.



Koszty kwalifikujące się do dofinansowania

a) nakłady konieczne na prace lub roboty konserwatorskie określone w art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;

b) dofinansowanie może być udzielone w wysokości 50% nakładów koniecznych;

c) dofinansowanie w wysokości do 100% nakładów może być udzielone w przypadkach, gdy:

- zabytek posiada wyjątkową wartość historyczną, naukową lub artystyczną, albo wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac lub robót,

- stan zachowania zabytku wymaga niezwłocznego podjęcia prac lub robót.



Terminy naboru wniosków: 31 styczeń i 31 maj

Formularze wniosków - strona internetowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego: www.mkidn.gov.pl/po/dziedzictwo.php


Informacje na temat priorytetów 1 i 6 Programów Operacyjnych: www.mkidn.gov.pl

Departament Ochrony Zabytków, ul. Ksawerów 13, 02–656 Warszawa

tel. (22) 646 05 13 w. 203

jdabrowski@mkidn.gov.pl; mchojnacka@mkidn.gov.pl

Dotacje na zabytki a Miejski Program Rewitalizacji


Rewitalizacja jest to przywrócenie dotychczasowych funkcji zdegradowanego społecznie, ekonomicznie, środowiskowo obszaru, bądź zamiana jego dotychczasowych funkcji na nowe.

Rewitalizacja to kompleksowy program remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych, rewaloryzacji zabytków na wybranym obszarze miasta, znajdującym się w kryzysie, w powiązaniu z rozwojem gospodarczym i społecznym. To połączenie działań technicznych - jak np. remonty - z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących na tych obszarach: bezrobocia, przestępczości, braku równowagi demograficznej.

Miejski Program Rewitalizacji został uchwalony przez Radę Miasta Częstochowy w 2005 r. Aktualizacja MPR została przyjęta uchwałą w październiku ubiegłego roku.

To program o charakterze wieloletnim i dotyczy działań w sferze gospodarczej, społecznej i przestrzennej ukierunkowanych na rewitalizację obszarów miasta.


Obszary rewitalizacji miejskiej i poprzemysłowej

W wyniku diagnozy sytuacji gospodarczej, społecznej i przestrzennej

zidentyfikowano szereg problemów, które są najbardziej widoczne w w dwóch obszarach rewitalizacji miejskiej oraz pięciu obszarach rewitalizacji poprzemysłowej (w załączniku mapka):

RM 1 - Śródmieście,

RM 2 - Raków - Ostatni Grosz,

RP 1 - Papiernia - Warta,

RP 2 - Wełnopol - Elanex,

RP 3 - rejon Częstochowskiego Parku Przemysłowego,

RP 4 - Złota Góra,

RP 5 - rejon stawów "Bałtyk" - "Adriatyk".



Celem Miejskiego Programu Rewitalizacji jest zachęcanie do rozwijania nowych form aktywności gospodarczej generujących miejsca pracy poprzez oferowanie infrastruktury do prowadzenia działalności dostosowanej do potrzeb nowych przedsiębiorstw, przy równoczesnej ochronie stanu środowiska naturalnego warunkującego zrównoważony rozwój gospodarczo-społeczny.

Istotą działania jest ożywienie gospodarcze i społeczne, a także zwiększenie potencjału turystycznego i kulturalnego, w tym nadanie obiektom i terenom zdegradowanym nowych funkcji społeczno-gospodarczych poprzez:

– rewitalizację i odnowę zdegradowanych obszarów miast i dzielnic mieszkaniowych;

– rewitalizację obiektów i terenów poprzemysłowych, przez zmianę dotychczasowych funkcji na gospodarcze, społeczne, edukacyjne, zdrowotne, rekreacyjne i turystyczne.



Miejski Program Rewitalizacji dla miasta Częstochowy obejmuje:

- projekty inwestycyjne, dotyczące infrastruktury technicznej, turystycznej, kulturalnej i społecznej, a także służącej rozwojowi działalności gospodarczej w obrębie zdegradowanych obszarów miejskich i poprzemysłowych,

- programy mające na celu aktywizację społeczną i gospodarczą obszarów zagrożonych marginalizacją i włączenie ich w procesy rozwojowe miasta.



W wyznaczonych obszarach zaplanowano szereg działań i zadań do realizacji w poszczególnych GRUPACH :

a. regeneracja przestrzeni publicznych;

b. poprawa bezpieczeństwa i zapobieganie przestępczości;

c. rewaloryzacja zabytków;

d. wzmocnienie struktury gospodarczej w obszarach rewitalizacji miejskiej;

e. wzbogacenie oferty kulturalnej i rozrywkowej;

f. wsparcie aktywności i integracji lokalnych społeczności;

g. profilaktyka i promocja zdrowia, zwalczanie chorób;

h. rewaloryzacja i rozbudowa systemu parków oraz terenów sportowo-rekreacyjnych;

i. porządkowanie starej tkanki urbanistycznej;

j. ponowne zagospodarowanie terenów i obiektów poprzemysłowych;

k. poprawa bezpieczeństwa ruchu pieszego i usprawnienie ruchu kołowego w rewitalizowanych obszarach miejskich;

l. modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej;

m. instrumenty planistyczne;



Aby zachęcić prywatnych inwestorów do remontów swoich nieruchomości, które są zabytkami Rada Miasta Częstochowy przyjęła w 2005 roku uchwałę w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.

Dotychczas w związku z jej działaniem udzielono 15 dotacji na łączną kwotę 980 tys. zł. W efekcie inwestycje na renowację obiektów zabytkowych wyniosły ok. 8,5 mln złotych. Dotacje udzielone w 2007 roku (500 tys. zł) spowodowały, że prywatni właściciele zabytków ponieśli koszty remontów w kwocie ok. 5,5 mln zł. Wynika z tego, że zaledwie 9,2 % finansowy wkład miasta uruchomił prywatny kapitał w wysokości 5 mln zł, co w efekcie przekłada się na poprawę stanu zachowania cennych zabytków, lokalizowanych w obszarze rewitalizacji.


Zabytki Częstochowy


Zabytki to obiekty którym chcemy zapewnić trwanie, które uczestniczą w kształtowaniu świadomości społecznej; które składają się na środowisko człowieka. Naszą rolą jest zachować i wzbogacić dorobek poprzednich pokoleń i taki sam obowiązek cedujemy na następców.

- Kontekst otoczenia – plan zagospodarowania przestrzennego jest z wielu względów najlepszą ochroną dziedzictwa kulturowego miasta – mówił Jarosław Kapsa. - Nie o to chodzi by ocalić sam zabytek w jego dawnej formie architektonicznej; nie da się także wiernie zachować otoczenia obiektu. Ale dążyć trzeba do spójności estetycznej. Dobrej architekturze musi towarzyszyć dobra architektura dostosowana pewnym duchem i wyrazem estetycznym. Dlatego razi wpisanie w Aleje „Merkurego”, lecz nie razi fronton modernistycznego budynku Biblioteki. Razi nowoczesna bryła pływalni przy pałacyku Hatkego; ale nie przeszkadza nowoczesne Wyższe Seminarium Duchowne przy kościele św. Barbary.

Kształtując świadomość społeczną warto wskazać w obiektach zabytkowych to co stanowi o unikatowości lokalnej oraz to co jest znakiem przenoszenia wzorów uniwersalnych wpisujących Częstochowę w określony krąg cywilizacyjny.

- Częstochowa może być pięknym miastem jeśli harmonijnie połączymy przeszłość z przyszłością – zakończył swoją wypowiedź Jarosław Kapsa.



BUDOWNICTWO PRZEMYSŁOWE

· Zabudowa dolin rzecznych fabrykami – osuszenie Warty – kanał Kohna (lata 60 te XIX ). Budowa „Warty”. Elanex - unikatowy układ architektoniczny projektu Edwarda Lilpopa (warszawski architekt, projekt pałacu Scheiblera w Łodzi, przędzalni pod Warszawą, grobowca Junga). Zwarty układ fabryki z charakterystyczną basztą – wieża ciśnień, czworoboku domów, willi dyrektorskiej francuskiego neogotyku pałacu Jeana Motte i parku angielskiego. Doskonałe odwołanie do tradycji architektury przemysłowej – gotyk – symbol obowiązków feudalnych – właściciel przejmuje na siebie opiekę nad rodzinami pracowników; razem tworzą hierarchiczną wspólnotę.

· Huta – układ osady rakowskiej w pobliżu Huty Hantkego. Układ domów z podziałem na inżynierskie- urzędnicze (przy ul. Rejtana) majstrowskie i robotnicze. Odrębny układ pałacu właściciela Hantkego – park – dom dyrekcji (dawny żłobek).

· Fabryka Stradom i Peltzery - zwarty zespół zabudowy związany z rzeką – pałac, fabryki, domy fabryczne Peltzera, domy przy 1 Maja .

· Browar – wpisanie przez Karola Szwede w końcu XIX w. neogotyku fabryki w otoczenie – neogotyk Katedry.



STYL BUDYNKÓW

· Bank ING przy Alei Najświętszej Maryi Panny– renesans – wzory włoskie – wybudowany 1904 r wg projektu Tadeusza Fijałkowskiego.

· Dom Księcia, zbudowany na wzór pałacu w Petersburgu przez Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa – tu mieszkał generał Maczek, tu bawił sie jako dziecko Piotr Skrzynecki .

· Szpital na Mirowie – pawilony z odwołaniem do gotyku.

· Kamienice kupieckie – pałace barokowe: ul. Piotrkowska, gdzie znajdziemy nawiązanie do flamandzkiego gotyku i francuskiego rokoko.

· Dom Frankego, dawniej hotel „Viktoria” wybudowany przez Adolfa Frankego.

· Wiek XX – początek funkcjonalizmu. Poczta Adolfa Szyszko-Bohusza – zmodernizowany renesans, drzwi obrotowe. Teatr – modernistyczne nawiązanie do klasyki. Funkcjonalizm lat 50 - ul. Szymanowskiego

· Częstochowa – miasto artystów. Kamienica Józefa Proszowskiego ul. 7 Kamienic 21 – putta, maszkarony, gryfy, Oko Opatrzności . U Proszowskiego mieściło się prywatne muzeum rzeźby. W mieście początku XX w kwitło życie artystyczne – Maczyński, Barylski, w czasie I wojny światowej Eugeniusz Zak. „Dziewczyna” - rzeźba Rudlickiego.

· W pięknym otoczeniu kształtuje się piękny charakter - dążność do piękna wnętrz mieszczańskich – kamienica przy ul. Katedralnej. Dbałość o szczegóły Dom Doliwy Dobruckiego ul. Kopernika 21 – z malowidłem Alfreda Wolańskiego – Flora i Doliwa.

/Na zdj. - sufit klatki schodowej jednej z kamienic przy ulicy Kopernika/

Sylwia Bielecka
UM Częstochowa