Nieczęsto w życiu pokolenia mają miejsce zdarzenia tak podniosłej wagi, jak powołanie do życia Muzeum Tatrzańskiego (1889), czy też wysiłkiem wielu znakomitych osób – by wspomnieć choćby Marię Skłodowską-Curie – otwarcie w 1922 roku, w samym sercu Zakopanego, murowanego gmachu muzealnego. Zaprojektowana jeszcze w 1913 roku przez Stanisława Witkiewicza i Franciszka Mączyńskiego budowla w swoim zamierzeniu łączyć miała lokalne tradycje zdobnictwa podhalańskiego z potrzebami nowoczesnego społeczeństwa, a po pierwszej wojnie światowej i odrodzonego państwa. Idea ta – połączenia wartości lokalnego dziedzictwa z nowoczesnością – stanowi o nieustannej aktualności zamierzenia, którego podjęli się nasi przodkowie. 

Nic dziwnego, że Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego, wspólnie z mieszkańcami regionu i jego gośćmi, świętowało przypadające na rok 2022 stulecie otwarcia gmachu głównego w sposób szczególny. Nie sama rocznica jest tego przyczyną – właśnie w tym roku gmach główny został otwarty po remoncie: pierwszym tak gruntownym w swojej historii. 

Na ten cel Muzeum Tatrzańskie pozyskało środki na szeroko zakrojone prace remontowo-konserwatorskie, które zostały współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014-2020 pt. „Rewaloryzacja i modernizacja zabytkowych budynków Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem dla zachowania i prezentacji unikatowego dziedzictwa kulturowego Podhala”. Prace objęły trzy murowane obiekty Muzeum Tatrzańskiego: nie tylko gmach główny, ale i Muzeum Kornela Makuszyńskiego w willi Opolanka oraz Galerię Sztuki im. Włodzimierza, Jerzego i Anny Kulczyckich na Kozińcu. Wartość całkowita projektu wyniosła 18 905 300 zł, z czego Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego przekazał 11 229 952 zł a z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego otrzymaliśmy 7 675 347,94 zł.

Prace remontowo-konserwatorskie w gmachu głównym Muzeum Tatrzańskiego objęły m.in. zaizolowanie fundamentów, odświeżenie elewacji, zaprojektowanie od nowa klatki schodowej wraz z windą, wykonanie nowych instalacji technicznych. Zadbano o odpowiadające charakterowi miejsca zagospodarowanie terenu oraz o iluminację elewacji, która podkreśla architektoniczne walory tego wyjątkowego obiektu – murowanicy w stylu zakopiańskim.

W zabytkowych wnętrzach poddano renowacji oryginalne drewniane odrzwia do sal wystaw stałych, starą klatkę schodową z kutymi barierkami; odtworzono kamienne ławy przy wejściu. Ciekawostką jest zachowany w świetnym stanie strop odcinkowy w salach konferencyjnych w piwnicy oraz preparat konserwatorski na 3. piętrze, który prezentuje oryginalną konstrukcję zrębową ściany. Stylistycznie ujednolicono przestrzeń recepcyjną z pozostałymi filiami muzeum.

W budynku pojawiły się pomieszczenia wystaw czasowych, przestrzeń na zaaranżowanie kawiarni, sale edukacyjno-konferencyjne. Zmodernizowano wystawy stałe: etnograficzną, geologiczną oraz przyrodniczą, m.in. renowacji poddano zabytkowe gabloty, przestawiono drewnianą chałupę, wykonano nowe dioramy.
Wszystkie prace przeprowadzane były z uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz bezpieczeństwa przechowywania i prezentacji muzealiów.

Z pietyzmem odnosząc się do historii tego miejsca, Muzeum dostosowuje gmach do potrzeb muzealnictwa XXI wieku. Łącząc przeszłość z przyszłością i lokalność z perspektywą globalną idzie śladami założycieli tej ważnej dla kultury narodowej instytucji.