Wiceminister udzielił obszernej odpowiedzi na interpelację grupy posłów KO, którzy w imieniu wiejskich społeczności zaapelowali o nadanie osobowości prawnej sołectwom i uczynienia ich osobnymi jednostkami samorządu terytorialnego.

„Sołectwa nie mają prawa odwoływać się od niekorzystnych dla nich decyzji, a także nie mogą one samodzielnie dysponować swoimi środkami finansowymi. Sołectwo jako jednostka najbliższa mieszkańcom wsi i najlepiej znająca realia obszarów wiejskich, powinna posiadać osobowość prawną po wpisaniu do właściwego rejestru gminnego” – argumentowali w interpelacji parlamentarzyści.

W odpowiedzi wiceszef MSWiA Paweł Szefernaker przypomniał, że konsekwencją przyznania sołectwu atrybutów jednostki samorządu terytorialnego (upodmiotowienie wspólnoty, samodzielność, osobowość prawna) powinno być ustanowienie jego organów w wyborach powszechnych, powierzenie ustawą wykonywania zadań publicznych oraz zapewnienie adekwatnych do zadań dochodów.

„Przyznanie więc sołectwom statusu jst wymagałoby jeszcze dalej idących zmian - tworzenia urzędów sołectw, samodzielności budżetowo-finansowej, objęcia sołtysów przepisami antykorupcyjnymi - a samych sołectw nadzorem wojewodów oraz regionalnych izb obrachunkowych. W tej sytuacji sołectwa, będące jst, stałyby się niezależne od gmin, w związku z czym relacje pomiędzy nimi a gminami kształtowałyby się na tych samych zasadach co między gminami, powiatami i samorządami województw. Przekazywanie zadań mogłoby następować wyłącznie na podstawie dobrowolnych porozumień zawieranych przez równe w świetle prawa strony” – wyjaśnił wiceminister.

Szefernaker zauważył jednocześnie, że sołectwo jest jednym z rodzajów jednostek pomocniczych tworzonych przez gminy, w związku z czym powstają wątpliwości odnośnie pozostałych kategorii tych jednostek. W jego ocenie przyznanie osobowości prawnej wyłącznie sołectwom może zostać uznane za nierówne traktowanie w ramach jednostek pomocniczych. 

„Ponadto byłaby to bardzo duża ingerencja w obecny ustrój samorządu terytorialnego – w praktyce oznaczałoby to utworzenie kolejnego szczebla samorządu terytorialnego, destabilizację obecnego ustroju jst oraz zmianę/dezorganizację prowadzenia gospodarki finansowej i majątkowej gmin” – wskazał wiceszef MSWiA. 

Według niego wzmocnienie w ten sposób pozycji sołectwa miałoby wpływ na podniesienie statusu jego organów, co w konsekwencji mogłoby wiązać się z koniecznością przyznania im uprawnień analogicznych jak uprawnienia pozostałych funkcjonariuszy publicznych w samorządzie, tak jak np. diety i wynagrodzenia oraz zapewnieniem stosownego zaplecza organizacyjnego umożliwiającego funkcjonowanie wyodrębnionych, niezależnych sołectw. 

"Z powyższymi uprawnieniami wiązałaby się także konieczność zapewnienia odpowiednich środków finansowych na realizację zadań" - dodał Szefernaker.

Zgodnie z przepisami jednostkami zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa są: gminy, powiaty i województwa.

W świetle przepisów ustaw ustrojowych poszczególnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego mieszkańcy poszczególnych jst tworzą wspólnoty samorządowe (odpowiednio lokalne i regionalną). Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina[, która wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jst.

Zgodnie z przepisami gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Może być nią również położone na terenie gminy miasto. Oznacza to, że gmina jest samodzielna w decydowaniu o tym, czy w ogóle utworzyć jednostki pomocnicze i jakie oraz czy utworzyć je na całym obszarze gminy, czy też tylko na jego części. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Nie mają one jednak charakteru wyodrębnionych ustawowo związków samorządowych, nie stanowią odrębnych korporacji i nie mają osobowości prawnej. Ich zadania powierzone w statutach są zadaniami gmin.

mp/