W odpowiedzi na poselską interpelację wiceminister Tomasz Szymański przypomniał, że fundusz sołecki jest formą budżetu partycypacyjnego, a jego cechą charakterystyczną odróżniającą go od innych budżetów partycypacyjnych, jest to, że poniesione w jego ramach wydatki są w części refundowane przez budżet państwa. 
 

NIK: dalszy rozwój funduszy sołeckich pod znakiem zapytania; potrzebna zmiana ustawy

Wiceszef MSWiA dodał, że w obowiązującej ustawie wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego podlegają zwrotowi w wysokości: 20, 30 lub 40%. Najwyższy zwrot otrzymują gminy o najniższych dochodach, a najmniejszy o najwyższych.

Szymański podkreślił jednak, że "od 2024 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, środki na zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego nie są limitowane”. 

„Oznacza to, że gminy otrzymają zwrot części wykonanych wydatków w ustawowej wysokości” – zaznaczył wiceminister.

Mechanizm korygujący wydatki na fundusz sołecki    

W poprzednich latach funkcjonował maksymalny limit wydatków na fundusz sołecki. Przekroczenie go przez gminy skutkowało wprowadzeniem tzw. mechanizmu korygującego obniżającego wysokości zwrotu dla poszczególnych grup gmin.

W ubiegłym roku z powodu wprowadzenia mechanizmu gminy otrzymały o niemal połowę mniej środków niż zakładały planując wydatki na fundusze sołeckie, tj. zamiast prawie 262 mln zł jedynie 152,5 mln zł.

Zmian w funduszu na razie nie będzie

Odnosząc się do pytania o możliwość ujednolicenia wysokości zwrotu wydatków na fundusz sołecki dla wszystkich gmin Szymański poinformował, że „obecnie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji nie są prowadzone prace nad nowelizacją ustawy o funduszu sołeckim, niemniej Kierownictwo resortu spraw wewnętrznych i administracji jest otwarte na dialog ze stroną samorządową oraz środowiskami sołeckimi w przedmiotowej sprawie” .

Fundusz sołecki jest realizowany od 2009 r. W latach 2009–2013 ok. 55% gmin, w których są sołectwa, tworzyło fundusz sołecki. Od 2014 r. liczba gmin, w których realizowany jest fundusz, systematycznie rośnie i wynosi obecnie ok. 70% gmin, w których są sołectwa. W roku 2023 fundusz sołecki wyodrębniły 1522 gminy.

Zaplanowano przez gminy wydatki z funduszu sołeckiego w skali całego kraju w roku 2023 na poziomie ok. 796 mln zł, zaś w roku 2024 – na poziomie ok. 916 mln zł. Państwo zwraca gminom tylko część wydatków funduszu sołeckiego. Zasady zwrotu z budżetu państwa określa ustawa i obecnie wynoszą 20, 30 i 40%. Najwyższy zwrot dostają gminy najuboższe, a najmniejszy te najbogatsze. 

mp/