O wyjaśnienia dotyczące uprawnień kontrolnych organizatora samorządowej instytucji kultury zwrócił się do Regionalnej Izby Obrachunkowej prezydent Inowrocławia. Chodziło m.in. o uprawnienia komisji rewizyjnej w tym zakresie. 

Według RIO zgodnie z ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej samorządowa instytucja kultury nie jest formalnie jednostką podporządkowaną swojemu organizatorowi, jednak nie oznacza to całkowitego braku podległości merytorycznej czy finansowej. Natomiast organy gminy nie mogą przekraczać nadanych ustawą uprawnień.

„Każda czynność organu musi się zatem mieścić w ramach jego ustawowo określonego zakresu działania, według przypisywanej mu z mocy prawa właściwości. Stąd też w ocenie RIO w Bydgoszczy prowadzenie kontroli całej gospodarki finansowej instytucji kultury, w tym przykładowo w zakresie gospodarowania środkami niepublicznymi, może zostać uznane za prowadzone bez podstawy prawnej” – wskazał prezes RIO Daniel Jurewicz.

Jak zaznaczono w wyjaśnieniach, z punktu widzenia dopuszczalności prowadzenia czynności kontrolnych w samorządowych instytucjach kultury istotne znaczenie mają zapisy statutu danej jednostki oraz statut JST, który określa zasady i tryb działania komisji rewizyjnej.

„Nie ulega wątpliwości, że uprawnienia kontrolne w zakresie udzielanej z budżetu Miasta dotacji podmiotowej przysługują Komisji Rewizyjnej, która na mocy art. 18a ust. 1 u.s.g. kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy, przy czym przepis ten nie różnicuje kompetencji kontrolnych na jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną lub nieposiadające osobowości prawnej i należy uznać, że dotyczą one jednych i drugich” – wskazano.

W wyjaśnieniach zaznaczono, że również program działalności merytorycznej podlega nadzorowi organów rady gminy np. gminnej komisji kultury, w szczególności w trakcie prac nad określaniem wysokości dotacji na dany rok budżetowy. 

„Należy tu także wskazać, że na organizatorze jako jednostce udzielającej dotacji ciąży obowiązek kontroli jej wykorzystania i w tym zakresie może on (organizator) nie tylko określać przeznaczenie dotacji, ale także kontrolować jej wykorzystanie przy zachowaniu autonomii i samodzielności finansowej instytucji” – wyjaśniono. 

Zdaniem RIO, organ wykonawczy JST może także przeprowadzić kontrolę w zakresie udzielanych instytucji kultury dotacji w oparciu o art. 68, 69 i art. 247 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Przepisy te nadają uprawnienie organowi wykonawczemu do sprawowania kontroli zarządczej i ogólnego nadzoru nad realizacją dochodów i wydatków jednostki samorządu terytorialnego, w tym dotacji udzielonej instytucji kultury.

RIO w tym zakresie przywołała też wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26.07.2023 r., (II OSK 855/22, LEX nr 3704746), który uznał za zgodne z prawem przeprowadzenie kontroli w oparciu o przepisy ustawy o finansach publicznych z zakresu kontroli zarządczej i koordynacji kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych. NSA wskazał, że „Miejska instytucja kultury realizuje zadania własne gminy, która powołuje instytucję kultury do tego celu i dotuje jej działalność ze środków publicznych. Dlatego instytucja kultury podlega rygorom ustawy o finansach publicznych i musi przestrzegać zasad wynikających z ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej”. Na mocy art. 15 ust. 5 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dyrektor zobowiązany jest przestrzegać umowy określającej warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania. Natomiast Na podstawie art. 68 i art. 69 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych organ wykonawczy JST jest uprawniony do przeprowadzenia zapowiedzianej kontroli realizacji dotacji podmiotowej. Kontrolę może też zlecić kwalifikowanemu audytorowi.

mr/