Opublikowane w poniedziałek stanowisko strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w sprawie projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu zostało podpisane przez szefów wszystkich ośmiu organizacji samorządowych tworzących stronę samorządową: Unii Metropolii Polskich, Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich, Związku Gmin Wiejskich RP, Unii Miasteczek Polskich, Związku Regionów RP, Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych oraz Związku Samorządów Polskich.

„Przedstawiony przez Ministerstwo Finansów w dniu 15 lipca 2024 r. projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zmienia strukturę dochodów gmin, powiatów i województw. Zawarte w projekcie rozwiązania nie gwarantują jednak deklarowanej w założeniach przedstawionych przez resort samodzielności finansowej oraz stabilizacji dochodów gmin, powiatów i województw” – czytamy w stanowisku.

Jego autorzy zwracają uwagę, że - zgodnie z wyliczeniami Ministerstwa Finansów do ustawy zmieniającej PIT - ubytki dochodów JST w latach 2023 i 2024 są szacowane na 30 mld zł rocznie.

„W rzeczywistości będzie to kwota wyższa, gdyż przywołany OSR nie uwzględniał dwucyfrowej inflacji i związanych z tym podwyżek wynagrodzeń. Tymczasem, zgodnie z projektem nowej ustawy, zwiększenie łącznych dochodów JST w 2025 roku będzie wynosiło zaledwie 16 mld zł. Dlatego prosimy o korektę projektu ustawy, której treść przesądzi na wiele lat nie tylko o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego, ale także o ich ustroju. A nie będzie silnej Polski bez silnych samorządów” – zaznaczono w stanowisku.

Zdaniem sygnatariuszy dokumentu błędnym jest ustalanie przyszłych dochodów gmin, powiatów i województw na podstawie danych historycznych, które nie uwzględniają faktycznie ponoszonych i niezbędnych wydatków na realizację usług publicznych.

„Dotychczas jednostkom samorządu terytorialnego, wbrew zapisom art. 167 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nie zapewniano udziału w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Brak standardów finansowania tych zadań oraz wprowadzane w ostatnich latach ograniczenia dochodów samorządów terytorialnych, o kwotę szacowaną nawet na ponad 60 miliardów złotych, doprowadziły do sytuacji kryzysowej. Zdecydowana większość samorządów nie jest w stanie zbilansować bieżących dochodów i wydatków, co mocno ogranicza ich możliwości rozwojowe, także z wykorzystaniem środków zewnętrznych” - czytamy.

Autorzy dokumentu zwracają szczególną uwagę na niedoszacowanie kosztów zadań z zakresu oświaty i wychowania. Ich zdaniem potrzeby oświatowe wyliczone zgodnie z projektem ustawy są daleko mniejsze od realnych wydatków na oświatę. Z tego względu postulują wprowadzenie rozwiązań gwarantujących, że na zadania oświatowe będzie przeznaczane z budżetu państwa co najmniej 3 proc. PKB planowanego w danym roku budżetowym.

„Szczegółowych wyjaśnień wymaga przyjęta przez Ministerstwo Finansów kalkulacja ewidentnie zaniżonego poziomu 14 proc. wartości przychodów z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przy naliczaniu dochodów należnych JST. Niezrozumiałe (i wymagające szybkiej korekty) jest ustalenie dla wyodrębnionej grupy miast na prawach powiatu niższego udziału w dochodach z PIT i CIT (8,6 proc. w PIT i 2.2 proc. w CIT) niż wynika to z sumy udziałów dla poszczególnych kategorii jednostek, czyli dla gmin i powiatów. Łączny udział powinien wynosić 9 proc. z tytułu PIT i 3,3 proc. z tytułu CIT” – zaznaczono również w stanowisku.

Zdaniem sygnatariuszy dokumentu nieuzasadnione jest również ustalenie dla miast na prawach powiatu wskaźnika zamożności na poziomie niższym niż dla gmin i powiatów. Jak zaznaczono, określenie potrzeb wyrównawczych powinno następować na podstawie wskaźnika równego dla wszystkich grup JST.

W związku ze wszystkimi zgłoszonymi uwagami autorzy stanowiska wnioskują o pilne powołanie zespołu roboczego ekspertów strony rządowej i samorządowej, którzy przygotują propozycje zmian do przedstawionego projektu ustawy, na podstawie opinii i wniosków przesłanych przez organizacje samorządowe.

„Rozpatrując propozycje przepisów dotyczących przyszłych dochodów gmin, powiatów i województw nie możemy pomijać przedkładanego od wielu miesięcy postulatu dotyczącego zapewnienia w 2024 roku samorządom dodatkowych środków finansowych, które pozwolą na uratowanie większości JST zagrożonych brakiem możliwości realizacji usług publicznych oraz utratą płynności finansowej już w III kwartale br. Dlatego bardzo prosimy o jak najszybsze przekazanie takich środków w wysokości nie niższej niż 10 mld zł” – czytamy w dokumencie.

mam/