25 września 2024 r. wejdzie w życie ustawa o ochronie sygnalistów, czyli osób, które alarmują o naruszeniach prawa w związku z zatrudnieniem. Ochroną przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy zostaną objęte osoby niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby.

Ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która miała zostać wprowadzona przez kraje unijne do 17 grudnia 2021 r.

Podczas ostatniego etapu prac parlamentarnych Sejm przyjął poprawki Senatu, które wykreśliły prawo pracy z katalogu obszarów, w ramach których będzie można dokonać zgłoszenia naruszeń.

Współautorem ustawy o ochronie sygnalistów jest główny inspektor pracy Marcin Stanecki, który wcześniej był dyrektorem Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

"Odpowiadałem za ten akt prawny przez ostatnie dwa i pół roku i zawsze mocno broniłem prawa pracy. Wykreślenie tego elementu z ustawy to duża strata dla sygnalistów. Bez prawa pracy ta ustawa nie będzie zbyt często stosowana w praktyce" – ocenił szef PIP w rozmowie z PAP.

Zaznaczył jednocześnie, że wraz z wejściem w życie ustawy Państwową Inspekcję Pracy czeka fala zgłoszeń od sygnalistów. Jak wyjaśnił, będą one dotyczyły działań odwetowych, którymi zajmuje się PIP.

"W ustawie o ochronie sygnalistów wskazane są 22 działania o charakterze odwetowym, które dotyczą pracy, takie jak mobbing, nieprzyznanie nagrody, przeniesienie na niższe stanowisko czy pominięcie przy awansie. To działania odwetowe, które trafią do rozpatrzenia przez Państwową Inspekcję Pracy" – wskazał Stanecki.

"Ponadto, nawet jeżeli zgłaszający nie będzie sygnalistą w myśl ustawy, a poinformuje, że w jego zakładzie pracy są naruszane przepisy, to my i tak będziemy działać, bo informację przekazaną przez sygnalistę będziemy traktować jak skargę. Jesteśmy przekonani, że liczba skarg drastycznie wzrośnie" – powiedział.

Zdaniem szefa PIP ustawę o ochronie sygnalistów trzeba będzie z czasem uzupełnić o bezpieczeństwo i higienę pracy.

"Dyrektywa unijna przewiduje, że następnym elementem, o który może zostać rozszerzony zakres przedmiotowy ustawy, jest bezpieczeństwo i higiena pracy. Nadal jest bardzo dużo naruszeń w tym zakresie" – podkreślił Stanecki.

Poinformował, że zanim ustawa o ochronie sygnalistów wejdzie w życie, PIP planuje działania informacyjne wyjaśniające nowe przepisy.

"Przygotowaliśmy ulotkę informacyjną, którą udostępnimy publicznie. Rozmawiałem też o współpracy i wspólnych działaniach w tym obszarze z przedstawicielami Rzecznika Praw Obywatelskich i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Będziemy ich wspierać w zakresie funkcjonowania infolinii" – zapowiedział szef PIP.

Państwowa Inspekcja Pracy na 17 września zaplanowała konferencję – webinar, na której eksperci odpowiedzą na najczęściej zadawane pytania.

"Będzie to darmowa impreza online z udziałem praktyków, autorytetów prawnych. Wydarzenie to zostanie nagrane i udostępnione na stronach Państwowej Inspekcji Pracy i ministerstwa rodziny, więc każdy będzie mógł je obejrzeć w dowolnym czasie" – powiedział Stanecki.

Zgodnie z ustawą sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa za pomocą wewnętrznych kanałów zgłoszeń, które zostaną utworzone przez podmioty prywatne i publiczne, zewnętrznych kanałów zgłoszeń do odpowiednich organów państwa i za pomocą ujawnienia publicznego (w określonych przypadkach).

Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich. Ten urząd zajmie się też przyjmowaniem zgłoszeń zewnętrznych od sygnalistów, jeśli chodzi o konstytucyjne prawa oraz wolności człowieka i obywatela.

W katalogu obszarów, w ramach których będzie można dokonać zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, znalazły się między innymi: korupcja, zamówienia publiczne; usługi, produkty i rynki finansowe; przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu; bezpieczeństwo produktów i ich zgodności z wymogami; bezpieczeństwo transportu; ochrona środowiska; ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe; bezpieczeństwo żywności i pasz; zdrowie i dobrostan zwierząt; zdrowie publiczne; ochrona konsumentów; ochrona prywatności i danych osobowych; bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych, a także konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela. (PAP)

kkr/ mam/