Podczas seminaryjnego posiedzenia senackiej komisji samorządu i administracji państwowej samorządowcy zgłosili cztery inicjatywy dotyczące zmian w ustawach, które mają naprawić dochody jednostek samorządu terytorialnego. Prowadzący posiedzenie senator Zygmunt Frankiewicz zapowiedział, że projekty zostaną wniesione do porządku obrad komisji. Zapewnił, że będzie lobbował, aby stały się inicjatywą Senatu.   

Porawski w Senacie: Dochody własne i subwencja rosną dużo wolniej niż wydatki samorządów

Pierwszy z projektów dotyczy przywrócenia subwencji rekompensującej w systemie dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Referując projekt, dyrektor biura ZMP Andrzej Porawski podkreślił, że samorządy, aby móc ponosić wydatki, których oczekują od nich mieszkańcy oraz rząd muszą zabezpieczyć stronę dochodową swoich finansów.

Jak zaznaczył kluczowy zapis propozycji brzmi: „subwencja ogólna jest uzupełniana o część rekompensującą, która obejmuje dochody utracone w wyniku zmian w dochodach własnych JST”.

Według Porawskiego zapis ten da samorządom gwarancję finansowania zadań. Przypomniał, że jest to gwarancja, która już kiedyś funkcjonowała w systemie, „tylko inaczej zapisana, bo dotyczyła konkretnych ubytków w konkretnych dochodach, ale potem została skasowana kiedy przeniesiono tę część subwencji rekompensującej do udziału w PIT”. Zdaniem dyrektora biura ZMP trzeba ją przywrócić. 

Drugi z projektów zgłoszonych przez ZMP zakłada zwiększenie udziału samorządów w podatku PIT. Dla dużych miast miałby on wzrosnąć o ponad 8 proc., a dla gmin o ok. 2 proc. W ten sposób samorządy uzyskałyby rekompensatę ubytku w dochodach spowodowaną zmianami podatkowymi wprowadzonymi w ostatnim roku przez rząd.  

Zygmunt Frankiewicz, który przedstawił projekt zaznaczył, że najnowsze dane, w tym, zwłaszcza wyniki ankiety przeprowadzonej w 255 miastach pokazują, że wprowadzone przez rząd zmiany podatkowe zaczynają niekorzystnie odczuwać samorządowe budżety.

„Zmiany spowodowały, że w styczniu 2020 w porównaniu do stycznia 2019 r. ubyło ok. 2 proc. z PIT” – wskazał. Dla porównania przypomniał, że rok wcześniej, notowany był przyrost rzędu 13,7 proc. „Ta sytuacja robi się dość dramatyczna, stąd propozycja wniesienie takiej zmiany w ustawie do dochodach JST” – podsumował Frankiewicz.

Trzecia inicjatywa dotyczy wprowadzenia subwencji rozwojowej. Paweł Kaźmierczak z serwisu Prawo dla samorządu podkreślił, że celem regulacji jest stworzenie systemowych rozwiązań w zakresie VAT-u, który nie jest odliczalny. Jak zaznaczył, chodzi o stworzenie formy zryczałtowanej rekompensaty dla JST z tytułu poniesionej i nieodliczalnej należności z tytułu podatku VAT w ramach wydatków majątkowych czynionych w zakresie działań wyłączonych całkowicie lub częściowo z systemu odliczania VAT ze względu na publiczny charakter zadań własnych JST w tym status organu władzy publicznej. 

Jak mówił, celem projektu jest też umożliwienie samorządom podejmowania działań w zakresie wytworzenia w ramach zadań własnych infrastruktury samorządowej służącej zaspokajaniu potrzeb wspólnoty i równolegle stanowiących jej zasadniczy czynnik rozwojowy.

Czwarty z zaprezentowanych projektów dotyczył wprowadzenia subwencji ekologicznej jako formy rekompensaty za utracone szanse rozwojowe dla gmin, na terenie których występują różne formy ochrony przyrody. Za rozwiązaniem już od prawie 10 lat lobbuje Związek Gmin Wiejskich RP.

Jej wiceprzewodniczący Jacek Brygman podkreślił w poniedziałek, że obszary chronione stanowią poważną barierę rozwoju dla wielu gmin. „Często spotykamy się z tym, że gdy inwestor słyszy, że w gminie istnieją formy ochrony przyrody to nie chce dalej rozmawiać. Konsekwencje ponoszą więc przede wszystkim te gminy oraz ich mieszkańcy, a korzyści z obszarów chronionych ma przecież ogół społeczeństwa” – tłumaczył Brygman.

Zgodnie z projektem subwencję ekologiczną miałyby dostawać gminy, które mają na swoim terenie parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu. Pieniądze przysługiwałyby także za część terenów objętych europejską siecią Natura 2000 - tę, która nie pokrywa się z innymi formami ochrony przyrody.

Według danych przedstawionych w projekcie ZGWRP, subwencja przysługiwałaby 1,3 tys. gminom z łącznie 32 proc. powierzchni Polski. Subwencja miałaby być przyznawana bezwarunkowo, gminy mogłyby ją wydać na dowolny cel. Miałaby być wyliczana w oparciu o powierzchnię danego obszaru chronionego i stawkę bazową ustalaną każdego roku na jeden hektar powierzchni chronionej. Kwota miałaby być korygowana o współczynnik zależny od formy ochrony danego obszaru.

mp/