Co trzy lata do Miłosławia przyjeżdża elita polskiej literatury i kultury, by wziąć udział we wręczeniu Nagrody Fundacji im. Kościelskich. To prestiżowe literackie wyróżnienie, zwane „Noblem przed czterdziestką" przyznawane jest na mocy testamentu Moniki Kościelskiej od 1962 roku młodym, polskim twórcom. Zdobywcą tegorocznego wyróżnienia jest Jacek Dukaj. Jury nagrodziło go za 1045-stronicową powieść science-fiction „Lód". Wręczenie Nagrody odbyło się 11 października w Miłosławiu, w dawnym pałacu Kościelskich, gdzie obecnie mieści się Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. Imprezę zorganizowała Fundacja Kościelskich w Genewie oraz Starostwo Powiatowe we Wrześni i Urząd Gminy Miłosław.

Wyobraźnia to latawiec, na którym możesz wzbić się najwyżej - mawiała niegdyś Lauren Bacall. Jacek Dukaj to jeden z najciekawszych współczesnych prozaików polskich dzięki swej nadzwyczajnej zdolności do tworzenia w świadomości czegoś nowego w stosunku do uprzedniego doświadczenia, bardzo szybko wznosi się po kolejnych stopniach kariery. Wielokrotny laureat nagród im. Janusza A. Zajdla, trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki", a także do nagrody literackiej Nike, Nagrody Mediów Publicznych Cogito i Angelusa.

Spotkania, warsztaty i wystawy

Uroczystości rozpoczęły się 10 października w Poznaniu serią spotkań krytyków literatury i laureatów nagrody z ubiegłych lat ze studentami i czytelnikami z całej Polski. Następnego dnia świętowanie przeniosło się do Miłosławia i Wrześni, gdzie odbyły się warsztaty literackie dla uczniów z terenu powiatu wrzesińskiego prowadzone przez zaproszonych pisarzy, oraz otwarcie wystawy fotografii Mikołaja Łozińskiego, ubiegłorocznego laureata Nagrody pt.: „Spojrzenia", zorganizowanej w kościele poewangelickim w Miłosławiu. Dwanaście czarno-białych zdjęć, pokazujących ludzi „przyłapanych" w różnych sytuacjach życiowych, w różnych miejscach świata było śladem obecności w Miłosławiu autora, który obecnie przebywa na stypendium zagranicznym. W jednej z sal pałacowych zorganizowano wystawę unikatowych pamiątek, fotografii, dokumentów i książek dotyczących rodu.

Świat, w którym kłamstwo jest prawdziwsze od prawdy...

I wojna światowa nigdy nie wybuchła, jest rok 1924, a Królestwo Polskie wciąż znajduje się pod władzą Imperatora. Warszawę skuwa wieczny lód, a nieziemskie anioły Mrozu, lute, spacerują ulicami miast, zamrażając prawdę i fałsz... Benedykt Gierosławski, zdolny matematyk, ale i niepoprawny hazardzista, na zlecenie carskiego Ministerium Zimy wyrusza Ekspresem Transsyberyjskim na Syberię w poszukiwaniu Ojca Mroza, zamrożonego w prawdzie powiernika lutych, sternika Historii. Szybko okazuje się, że dla Benedykta będzie to podróż, która odmieni jego życie...

 W taką alternatywną rzeczywistość przenosi nas akcja najnowszej powieści Jacka Dukaja - „Lód", ponadto pisarz jest autorem m.in.: Xavrasa Wyżryna, Czarnych oceanów, Extensy, Córki łupieżcy, Innych pieśni, Perfekcyjnej niedoskonałości, oraz licznych opowiadań - w tym zekranizowanej przez Tomasza Bagińskiego, nominowanej do Oskara Katedry.

Polski Nobel...

Kościelscy słynęli jako miłośnicy literatury i sztuki, byli mecenasami młodych literatów. W 1959 roku na mocy testamentu Moniki Kościelskiej powołana została Fundacja, której do dziś głównym celem jest wspieranie rozwoju literatury i poezji polskiej poprzez przyznawanie nagród młodym twórcom polskim, zamieszkałym w kraju bądź na emigracji. Nowym prezesem fundacji jest François Rosset - profesor literatury francuskiej na Uniwersytecie w Genewie, który przybył na uroczystości wraz z Olafem Kjelsenem zastępcą  ambasadora Szwajcarii w Warszawie.

Nagroda Kościelskich cieszy się ogromnym prestiżem w środowisku literackim, bywa zwana „polskim Noblem dla pisarzy przed czterdziestką". Przed 1989 rokiem Nagroda wręczana była w Genewie lub w Ambasadzie Konfederacji Szwajcarskiej w Warszawie. Obecnie jej wręczenie połączone jest z wielkim świętem i promocją młodej polskiej literatury w kraju. Jako miejsca przyznawania Nagrody wybrane zostały: Kraków, Warszawa (Ambasada Szwajcarii) i Miłosław - rodzinny majątek Kościelskich, na który kolej wypadła w tym roku. Dla Warszawy czy Krakowa wręczenie Nagrody jest jedną z wielu licznych imprez kulturalnych - mówił starosta Dionizy Jaśniewicz-  Dla Miłosławia jest to autentyczne święto - święto polskiej literatury i kultury...

Napisałem długą powieść, jako że takie lubię czytać - tłumaczył w podziękowaniu nieco zakłopotany laureat -Nagrody często wyznaczają nowe trendy, mam więc nadzieję, że ta książka zainspiruje innych do pisania długich powieści, bym miał co czytać - żartował. I faktycznie - przyznanie Nagrody za powieść fantastyczną jest wyznaczeniem nowych trendów i pewną rewolucją. Dotychczas laureatami Nagrody byli głównie poeci, pisarze „klasycyzujący". Laur dla Dukaja jest pewnym znakiem czasu.

„Miedzy ciszą a ciszą"

Wielkim wydarzeniem był koncert Grzegorza Turnaua i Andrzeja Sikorowskiego  „Pasjans na dwóch", który odbył się w kościele pw. św. Jakuba. Krakowscy artyści umiejętnie miarkowali napięcie, rozdając wciąż to nowe muzyczne karty. Piosenki przeplatali żartami, spontanicznie zapraszali publiczność do wspólnych występów. Nagrodzeni owacją na stojąco musieli dwukrotnie bisować, a po koncercie długo rozdawali autografy i pozowali do zdjęć.

Wielkie Nocne Czytanie i nie tylko...

Imprezę zakończyło „Wielkie Nocne Czytanie w kościele poewangelickim, gdzie w zaaranżowanym na salonik literacki prezbiterium Jacek Dehnel, Paweł Huelle, Kazimierz Orłoś, Krzysztof Rutkowski i Tomasz Różycki prezentowali swe najnowsze utwory. Publiczność usłyszała także fragment nagrodzonej powieści „Lód" Jacka Dukaja.

Wielkimi nieobecnymi literackiego świętowania w Miłosławiu byli: zmarła przed rokiem, ostatnia z rodu Janina Kościelska oraz profesor Jacek Woźniakowski - honorowy prezes Fundacji, któremu stan zdrowia nie pozwolił na przyjazd do Miłosławia. Ich brak odczuwalny był na każdym kroku.

Julia Drozda
Agnieszka Przysiuda