Trwają prace nad nowelizacją systemu nieodpłatnej pomocy prawnej. Jak poinformowało Ministerstwo Sprawiedliwości, w lutym skierowano pisma do wojewodów oraz korporacji samorządowych z prośbą o wskazanie tych elementów systemu, które w obecnym kształcie nie sprawdzają się lub wymagają usprawnienia.

„Pandemia wirusa SARS-CoV-2 postawiła przed systemem nieodpłatnej pomocy prawnej nowe wyzwania, dlatego też na bieżąco prowadzone są analizy dotyczące funkcjonowania systemu. Nadrzędnym celem jest usprawnienie świadczonych usług pomocowych. Nie tylko w zakresie ich skuteczności, ale przede wszystkim zwiększonego dostępu oraz znacznego podniesienia poziomu wiedzy społeczeństwa o rodzajach i zakresie pomocy” – poinformowało biuro prasowe ministerstwa.

Stanowisko zajął już Związek Powiatów Polskich, który prowadził w tej sprawie  konsultacje wśród członków związku. ZPP zaproponował  szereg poprawek związanych zarówno ze sposobem organizacji punktów pomocy prawnej jak i zmian legislacyjnych usprawniających prowadzenie punktów oraz sprawozdawczość.

ZPP chce, by w zakresie finansowania  tego zadania został wprowadzony mechanizm waloryzacji kwoty dotacji przeznaczonej na obsługę zadania, który będzie uwzględniał rzeczywisty spadek siły nabywczej pieniądza i ewentualnie uwzględniał wzrost kosztów wynagrodzeń w gospodarce, z uwagi na fakt, że większość kosztów związanych ze świadczeniem usług poradnictwa stanowią koszty pracy. 

Jednolity tekst ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej (dokument)

„W 2016 r. maksymalna wysokość środków na realizację ustawy wynosiła 94 mln zł. Uwzględniając spadek siły nabywczej pieniądza wysokość środków w 2021 r. powinna wynosić 112 mln złotych, a wynosiła 105 mln. Problem powiększy się po roku 2022 r. z uwagi na wysoki poziom inflacji. Ponadto w przypadku utrzymania obowiązków administracyjnoorganizacyjnych po stronie powiatów na dotychczasowym poziomie, wnosimy o zwiększenie wysokości środków na obsługę zadań”  - czytamy w stanowisku ZPP. 

Samorządowcy zwracają też uwagę na konieczność racjonalizacji polityki informacyjnej na temat punktów pomocy oraz uproszczenia obowiązków związanych z dokumentowaniem i sprawozdawczością, co również pozwoli lepiej wykorzystać czas osób udzielających porady. Zdaniem ZPP niezbędne jest też dostosowanie systemu teleinformatycznego do obsługi tego zadania.

ZPP apeluje o możliwość zwiększenia limitu punktów obsługiwanych przez organizacje pozarządowe oraz umożliwienie powierzenia im realizacji tego zadania na okres dłuższy niż jeden rok kalendarzowy zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która zezwala na zawarcie umowy na okres pięciu lat. Samorządy chciałyby mieć też prawo postawienia warunku, aby doradcy wskazywani przez organizacje pozarządowe zamieszkiwali w określonej odległości od powiatu, ponieważ da to większą pewność, że porady będą świadczone przez nich osobiście. 

ZPP oczekuje, że przy wyznaczeniu adwokatów i radców samorządy zawodowe będą zobowiązanie do brania pod uwagę wcześniejszych opinii dotyczących wywiązywania się radcy prawnego ze świadczenia usług w punktach nieodpłatnego poradnictwa prawnego. Oczekują też większej swobody w zakresie możliwości ustalania wynagrodzenia zarówno w systemie godzinowym jak i ryczałtowym. 

Samorządowcy oczekują też rozważenia ograniczenia nieodpłatnej mediacji do większych ośrodków miejskich, ponieważ klienci punktów z reguły nie byli zainteresowani skorzystaniem z tej formy pomocy. Chcieliby też uelastycznienia przepisów, które umożliwiłyby samorządom połączenie nieodpłatnej pomocy prawnej z poradnictwem. Liczą też na umożliwienie świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej w formie zdalnej również po zakończeniu pandemii oraz wprowadzenie większej elastyczności w zakresie organizacji zapisów do punktów. 

Nieodpłatna pomoc prawna zorganizowana jest na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Pomoc przysługuje każdemu, kto znajduje się w sytuacji, w której nie może ponieść kosztów odpłatnej pomocy i złoży takie oświadczenie w punkcie. Na terenie całego kraju funkcjonuje około 1500 punktów nieodpłatnej pomocy.

mr