Jak zaznaczono w sprawozdaniu, jest to druga po przeprowadzonej w 2012 r. przez NIK kontrola, która skupiła się na badaniu przygotowania i realizacji przedsięwzięć w modelu szeroko rozumianego partnerstwa publiczno-prywatnego. W wyniku poprzedniej kontroli NIK pozytywnie oceniła podejmowanie przez podmioty publiczne przedsięwzięć w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości oraz pomimo niewielkiej skali realizacji inwestycji publicznych w formule PPP. 

Tym razem Izba skupiła się na przedsięwzięciach realizowanych przez samorządy w latach 2016-2019. NIK pozytywnie oceniłą wybór przez skontrolowane samorządy formuły PPP do realizacji zadań publicznych.

Jak wskazano w raporcie, skontrolowane podmioty na ogół prawidłowo identyfikowały zadania możliwe do wykonania w formule PPP, sporządzały niezbędne analizy, dokonywały podziału ryzyk, korzystając w swoich działaniach ze wsparcia profesjonalnych doradców. Stosowano właściwy tryb wyboru partnerów prywatnych, a 15 z 20 postępowań na wybór tych partnerów przeprowadzono zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. 

Najwięcej trudności kontrolowanym jednostkom sprawiało zarządzanie realizacją przedsięwzięć PPP. 

Podmioty publiczne nie dostosowywały swojej organizacji do zadań związanych z zarządzaniem projektami, a także nie posiadały procedur pozwalających na skuteczne monitorowanie i kontrolę realizacji postanowień umów. 

Zarządzanie przedsięwzięciami na etapie inwestycyjnym przebiegało na ogół w sposób prawidłowy. Partnerzy prywatni wykonywali swoje zadania (poza nielicznymi wyjątkami) terminowo i w zakresie przewidzianym umowami. 

Jednak na etapie operacyjnym, obejmującym utrzymanie lub zarządzanie infrastrukturą niezbędną dla realizacji zadania publicznego, stwierdzono nieprawidłowości. Polegały one na: 

- nienaliczaniu kar umownych, pomimo wystąpienia okoliczności uzasadniających ich naliczenie, 
- nieegzekwowaniu od partnerów prywatnych wszystkich obowiązków wynikających z umów, 
- nierzetelnej weryfikacji raportów partnerów prywatnych, 
- nieprawidłowym zarządzaniu zmianami umów. 

Powyższe nieprawidłowości wystąpiły w różnej skali w 5 przedsięwzięciach. 

Podstawowe cele 14 z 15 przedsięwzięć PPP zostały osiągnięte. Niemniej w sześciu przedsięwzięciach nie zawsze osiągano, określone w umowach, szczegółowe parametry jakościowe lub ilościowe świadczonych usług. 

Jest jednolity tekst ustawy o PPP

Umowy PPP zabezpieczały podmioty publiczne przed negatywnymi konsekwencjami nieosiągania zakładanych w nich parametrów. Jednak dwie skontrolowane jednostki, tj. gminy Karczew i Racibórz, nie podejmowały działań przewidzianych w umowach w takich sytuacjach. Łączna wartość nienaliczonych kar umownych oraz niedochodzonych kwot z tytułu nieosiągania parametrów określonych w umowach wynosiła 981 tys. zł.

Ewolucja przepisów o PPP w Polsce

Przed rokiem 2005 w Polsce nie było regulacji ustawowych poświęconych partnerstwu publiczno-prywatnemu. Formułę tę wykorzystywano
sporadycznie, posługując się innymi przepisami prawa, np. ustawą z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, czy ustawą z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym.

Dopiero w 2005 r. zaczęła w Polsce funkcjonować ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, jednak – jak wskazano w Polityce PPP – zbytnia restrykcyjność, duże obciążenie regulacyjne i jednoczesny długotrwały brak przepisów wykonawczych spowodowały, że w czasie obowiązywania tej ustawy nie został zawarty żaden kontrakt PPP.

W 2009 roku weszła w życie nowa ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, która rozpoczęła kolejną fazę funkcjonowania rynku PPP w Polsce.

W 2018 r. Sejm przyjął „dużą nowelizację” tej ustawy (projekt rządowy), która wprowadziła zmiany dotyczące prawie wszystkich faz realizacji projektów PPP. Przyjęcie nowelizacji było odpowiedzią na liczne postulaty zgłaszane zarówno przez stronę publiczną, jak i prywatną, a przede wszystkim instytucje finansowe, bez których realizacja przedsięwzięć byłaby bardzo utrudniona.

Rynek PPP w Polsce

Łączna wartość wszystkich zawartych i realizowanych umów PPP wyniosła na koniec IV kw. 2019 r. 7,285 mld zł (wartość umów w 569 wszczętych postępowaniach – 21,8 mld zł). 

Dominującym zamawiającym w formule PPP były jednostki samorządu terytorialnego, które wszczęły 89 proc. postępowań. 

Najwięcej kontraktów, które weszły w fazę realizacji, zawarły gminy miejskie (42) oraz wiejskie (29) i miejsko-wiejskie (23). Zaledwie 15 umów PPP zostało podpisanych przez podmioty niezwiązane z samorządem, z czego w 7 przypadkach stroną umowy były organy administracji rządowej. 

mp/