W Sejmie jest rządowy projekt nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii, który zakłada, że w klastrze energii obowiązkowo musi uczestniczyć jednostka samorządu terytorialnego lub samorządowa spółka. W projektowanej nowelizacji definicji klastra energii wprowadzono wymóg, aby stroną porozumienia była przynajmniej jedna JST lub spółka kapitałowa utworzona na podstawie ustawy o gospodarce komunalnej przez samorząd lub spółka kapitałowa, której udział w kapitale zakładowym spółki jednostki samorządu terytorialnego jest większy niż 50 proc. lub przekracza 50 proc. liczby udziałów lub akcji. Ten wymóg to szansa, by przynajmniej w klastrach energetycznych samorządy zaczęły odgrywać wiodącą rolę. 

Jak czytamy w raporcie PARP, łączna liczba członków (firm, organizacji, instytucji) wszystkich badanych klastrów na koniec 2022 roku wyniosła 4208, czyli o 16,8% więcej względem badania z 2020 roku. Jeden klaster zrzesza średnio 103 podmioty, natomiast niektóre podmioty są członkami więcej niż jednego klastra. Trend ten dotyczy szczególnie instytucji otoczenia biznesu, uczelni i innych podmiotów szkolnictwa wyższego i nauki.

W strukturze klastrów zdecydowanie przeważały przedsiębiorstwa (84%), przy czym w grupie tej dominowały mikro- (38%) i małe firmy (32%). Pozostałe 16% członków klastrów dopełniają na zbliżonym poziomie: uczelnie i inne podmioty systemu szkolnictwa wyższego i nauki (6%), jednostki samorządu regionalnego (5%), instytucje otoczenia biznesu (4%) i inne, czyli np. instytucje edukacyjne, placówki zdrowotne czy też osoby fizyczne (1%).

Jak ocenili autorzy raportu, zdecydowanie największym atutem klastrów funkcjonujących na terenie kraju jest cyfryzacja i rozbudowane procesy zarządcze. W obszarze cyfryzacji najlepsze wyniki pod względem mediany osiągnęły klastry bardzo duże i funkcjonujące dłuższy czas, a także posiadające status Krajowych Klastrów Kluczowych i spisaną strategię, podlegającą aktualizacji. 

Wśród innych mocnych stron klastrów objętych badaniem zaobserwowano aktywność rynkową i marketingową, komunikację, oddziaływanie na środowisko przyrodnicze oraz kształtowanie warunków otoczenia. Ponad 90% klastrów zadeklarowało zaangażowanie pracowników naukowych, co uważa się za bardzo pozytywny przejaw aktywności tych struktur. Klastry mogą pełnić istotną rolę w zakresie nawiązywania współpracy badawczo-rozwojowej (B+R) pomiędzy przedsiębiorstwami a przedstawicielami sektora nauki.

Natomiast do słabych stron klastrów zaliczono posiadane zasoby finansowe oraz infrastrukturalne, jak również rozwój innowacji. Zasoby ludzkie, infrastrukturalne i finansowe były zdecydowanie wyższe w przypadku bardzo dużych klastrów (powyżej 120 członków) na tle tych mniejszych.

Wśród rekomendacji dla klastrów, opracowanych na podstawie analizy ich słabych punktów, autorzy raportu wskazują m.in. na konieczność efektywnego pozyskiwania nowych źródeł finansowania, wzrost aktywności w zakresie zaangażowania w kształtowanie strategii rozwoju oraz kontynuowanie i intensyfikowanie działań na rzecz wsparcia przedsiębiorstw w rozwoju kompetencji i kwalifikacji pracowników oraz w pozyskaniu nowych kadr.

25 kwietnia PARP ogłosiła nabór wniosków w ramach nowego konkursu „Rozwój oferty klastrów dla firm”, realizowanego w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki na lata 2021-2027 (FENG). Do wnioskodawców trafią dofinansowania o łącznej kwocie 66 milionów złotych. Nabór wniosków rozpocznie się 30 maja i potrwa do 30 sierpnia 2023 roku.

woj/