Przygotowane przez resort rodziny założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw zostały właśnie opublikowane w wykazie prac legislacyjnych i programowych rządu.

Mieszkania chronione po nowemu

Pierwszym z wymienionych w dokumencie celów ustawy jest zmiana formuły funkcjonowania istniejących obecnie mieszkań chronionych i związana z tym zmiana nazewnictwa. Mieszkania chronione zostaną zastąpione przez „mieszkania treningowe i wspomagane”.

W mieszkaniu treningowym świadczone będą usługi bytowe oraz nauka w zakresie rozwijania lub utrwalania samodzielności, sprawności dotyczącej samoobsługi, pełnienia ról społecznych w integracji ze społecznością lokalną, w celu umożliwienia prowadzenia samodzielnego życia. Natomiast w mieszkaniu wspomaganym świadczone będą usługi bytowe oraz pomoc w wykonywaniu czynności niezbędnych w życiu codziennym i realizacji kontaktów społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania samodzielności osoby na poziomie jej psychofizycznych możliwości.

Kierowanie do mieszkań treningowych i wspomaganych należeć będzie do kompetencji gminy lub powiatu. Objęcie tą formą pomocy będzie poprzedzone zawarciem kontraktu mieszkaniowego (nowa forma umowy wprowadzona w projekcie).

W celu odformalizowania procesu kwalifikacji osoby ubiegającej się o pobyt w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym przeprowadzanie rodzinnego wywiadu środowiskowego nie będzie wymagane.

Projekt przewiduje wprowadzenie obowiązku prowadzenia przez wojewodę rejestru mieszkań treningowych i wspomaganych, co ma pozwolić podmiotom zainteresowanym uzyskać dostęp do informacji na temat funkcjonujących mieszkań, a jednocześnie umożliwi wojewodom kontrolę nad spełnianiem odpowiednich standardów przez podmioty prowadzące te mieszkania.

Sformalizowanie tzw. usług sąsiedzkich

Drugim celem projektu jest doprecyzowanie kwestii świadczenia usług sąsiedzkich jako formy usług opiekuńczych. Dotychczas usługi sąsiedzkie są lub były realizowane w ramach różnego rodzaju projektów, także współfinansowanych ze środków unijnych, a także programów takich jak np. „Korpus Wsparcia Seniorów”.

Projekt zakłada, że w przypadku realizacji przez gminę usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich, rada gminy w uchwale określającej szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze (w tym także świadczone w formie usług sąsiedzkich) i specjalistyczne usługi opiekuńcze (z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi) oraz szczegółowe warunki zwolnienia od opłat i tryb ich pobierania, określi również szczegółowe kryteria przyznania usług sąsiedzkich, wymiar i zakres usług sąsiedzkich, sposób kontroli świadczenia i rozliczania wykonywanych usług sąsiedzkich, a także zasady sprawowania nadzoru nad świadczonymi usługami.

Tak jak przy pozostałych zadaniach, gmina będzie mogła zadecydować, czy organizując na swoim terenie usługę sąsiedzką będzie korzystać z możliwości jej zlecenia organizacjom społecznym. W zależności od indywidualnych potrzeb i możliwości będzie decydować też o formie podejmowania współpracy z opiekunami-sąsiadami (w większości przypadków podstawą takiej współpracy będzie umowa zlecenia). Projekt ustawy przewiduje także przyznanie radzie gminy kompetencji do rozszerzenia katalogu osób, na rzecz których będzie mogło być świadczone wsparcie w formie usług sąsiedzkich, o osoby, dla których takie wsparcie będzie miało charakter uzupełniający opiekę sprawowaną przez rodzinę.

Organizator usługi, niezależnie czy będzie nim gmina, czy inny podmiot realizujący zlecone przez gminę zadanie, będzie obowiązany do przeprowadzenia szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy dla osób wykonujących usługi sąsiedzkie.

W projekcie przewidziano wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego, które zdecydują się na realizację usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich, w postaci programu mającego na celu dofinansowanie tych usług.

Nowa usługa w DPS-ach - pobyt krótkoterminowy

Projekt zakłada również wprowadzenie usługi wsparcia krótkoterminowego świadczonych przez domy pomocy społecznej świadczonej zarówno w formie pobytu całodobowego jak i formie dziennego pobytu.

Usługa wparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego będzie mogła zostać przyznana na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku, z możliwością przedłużenia pobytu, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, nie dłużej niż o kolejne 30 dni. Natomiast usługa wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej będzie mogła zostać przyznana w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12 godzin dziennie, nie dłużej niż 30 dni w roku, z możliwością przedłużenia wsparcia, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, nie dłużej jednak niż o kolejne 30 dni. Łącznie usługa wsparcia krótkoterminowego niezależnie od formy nie będzie mogła przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.

Ograniczono do minimum formalności związane z przyznaniem usługi. Nie będzie przeprowadzany rodzinny wywiad środowiskowy, a podstawą wydania decyzji w sprawie przyznania usługi wsparcia krótkoterminowego będzie oświadczenie o sytuacji osobistej i dochodowej złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń oraz dokumenty potwierdzające istnienie przesłanek uzasadniających przyznanie tej usługi oraz wskazujących na rodzaj i zakres wsparcia, którego wymaga osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia.

Zmodyfikowano również definicję średniomiesięcznego kosztu utrzymania, od którego uzależniona jest nie tylko maksymalna odpłatność za pobyt i usługi w domu pomocy społecznej ponoszone za mieszkańca domu, ale także – zgodnie z projektem – minimalna opłata za usługę wsparcia krótkoterminowego całodobowego świadczona przez dany dom pomocy społecznej.

Rada gminy lub rada powiatu prowadzące lub zlecające prowadzenie domu pomocy społecznej określą, w drodze uchwały, wysokość opłat za godzinę usługi w przypadku usługi wsparcia krótkoterminowego świadczonego w formie dziennej oraz za dzień pobytu w przypadku usługi wsparcia krótkoterminowego świadczonego w formie pobytu całodobowego.

Różnicę między ustaloną odpłatnością osoby, a odpłatnością za usługę wsparcia krótkoterminowego, będzie ponosiła gmina, która przyznała usługę wsparcia krótkoterminowego. Dodatkowo proponuje się wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego, które zdecydują się na realizację usług wsparcia krótkoterminowego, w postaci programu mającego na celu dofinansowanie tych usług.

Obowiązek prowadzenia rejestru zdarzeń nadzwyczajnych

Poza tym projekt ustawy wprowadza obowiązek prowadzenia, przez kierowników lub dyrektorów domów pomocy społecznej oraz podmioty prowadzące placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych z udziałem podopiecznych, w szczególności dotyczących wypadków, samouszkodzeń, obrażeń ciała, pozostałych zdarzeń związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia tych mieszkańców lub osób. Stanowi to realizację postulatów zgłaszanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w ramach Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur.

Zgodnie z kolejnym z proponowanych w projekcie rozwiązań pierwsze zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej i placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym oraz osobom w podeszłym wieku będzie wydawane na czas określony – 1 rok, następne – na czas nieokreślony, chyba, że sam podmiot wnioskuje o wydanie zezwolenia na czas określony. Obecnie co do zasady jest ono wydawane od razu na czas nieokreślony. Uzasadnieniem tej zmiany jest wzmocnienie nadzoru nad nowopowstałymi placówkami.

mam/