Jedna ze świętokrzyskich gmin zwróciła się do RIO z pytaniem dotyczącym wypłaty dodatku wiejskiego w sytuacji spadku liczby mieszkańców jednej z miejscowości do poziomu poniżej 5 tys.  

Z opisu wynika, że w czerwcu 2024 roku GUS opublikował dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców miasta Kazimierza Wielka, z których wynika, że liczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2023 roku nie przekracza 5 tys. Oznacza to, że dla nauczycieli uczących w szkołach na terenie miasta zachodzi konieczność wypłaty dodatku wiejskiego. 

Władze gminy zwróciły uwagę, że sytuacja generuje ogromne koszty, które nie mają pokrycia w budżecie oraz naliczonej subwencji. Wskazały też, że przepisy dotyczące dodatku wiejskiego w zakresie terminu wypłaty oraz ewentualnego wyrównania nie są oczywiste.

W odpowiedzi RIO przyznała, że Karta Nauczyciela nie precyzuje w jaki sposób należy ustalać, czy dane miasto należy do kategorii objętej przepisem o dodatku wiejskim. Izba wskazała jednak, że w polskim systemie prawnym istnieją dwa zasadnicze źródła informacji na temat liczby ludności - ewidencja ludności oraz dane statystyczne. 

Izba wyjaśniła jednocześnie, że w ustawie o dochodach JST pojęcie liczby mieszkańców rozumie się jako „liczbę mieszkańców zamieszkałych na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego lub obszarze kraju, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok bazowy, ustaloną przez Prezesa GUS do dnia 31 maja roku bazowego”. Przy czym rokiem bazowym jest rok poprzedzający rok budżetowy. 

„Przy ustalaniu liczby mieszkańców warunkujących przyznanie określonego w art. 54 ust. 5 Karty Nauczyciela dodatku wiejskiego prawidłowe wydaje się oparcie na danych ustalonych przez GUS, jednakże w przypadku będącym przedmiotem niniejszego zapytania, w związku ze zmianą w niewielkim przedziale czasowym liczby mieszkańców, która powodowałaby nabycie prawa do dodatku wiejskiego, w opinii RIO wskazane byłoby zweryfikowanie tych danych” – zaznaczono w opinii RIO. 

Zdaniem Izby w tej sytuacji samorząd powinien zwrócić się do GUS o przedstawienie metodologii bilansów ludności oraz wyjaśnienie, od którego okresu zmniejszyła się liczba mieszkańców. „To umożliwiłoby rzetelne wyjaśnienie, od jakiego okresu należałoby lub nie, przyznać dodatek wiejski” – oceniła RIO. 

„Jeżeli zgodnie z potwierdzonymi danymi przekazanymi przez GUS o liczbie mieszkańców wynikałoby, że miasto za wskazany okres liczyło mniej niż 5 tys. mieszkańców, to nauczycielom za ten okres przysługiwałby dodatek wiejski. Dodatek należałoby wypłacić za miesiące, w których ustalono, że mieszkańców było nie więcej niż 5 tys. – zaznaczyła RIO. 

Jednocześnie Izba przyznała, że przepisy nie regulują sposobu postępowania w takiej sytuacji, ani tego, czy gminie w takiej sytuacji przysługuje wyrównanie subwencji oświatowej. RIO przypomniała jedynie, że rezerwą części oświatowej subwencji ogólnej dysponuje minister finansów. 

„W związku z płynną różnicą liczby mieszkańców na pograniczu liczby 5000, wydaje się wskazane monitorowanie na bieżąco liczby mieszkańców celem uniknięcia aktualnie zaistniałych wątpliwości” – wskazała RIO.

Zgodnie z Kartą Nauczyciela o nabyciu uprawnień do dodatku wiejskiego decyduje miejsce zatrudnienia nauczyciela na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5 tys. mieszkańców, kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela oraz zatrudnienie w wymiarze co najmniej połowy etatu. 

W przypadku wsi nie ma znaczenia liczba mieszkańców, lecz status miejscowości, w której jest położona szkoła. Natomiast w przypadku szkoły zlokalizowanej w mieście dodatek wiejski należy się tylko w przypadku, gdy miasto to liczy nie więcej niż 5 tys. mieszkańców. O nabyciu uprawnień do dodatku wiejskiego decyduje miejsce zatrudnienia nauczyciela na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5 tys. mieszkańców, kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela oraz zatrudnienie w wymiarze co najmniej połowy etatu. 

W przypadku wsi nie ma znaczenia liczba mieszkańców, lecz status miejscowości, w której jest położona szkoła. 

Natomiast w przypadku szkoły zlokalizowanej w mieście dodatek wiejski należy się tylko w przypadku, gdy miasto to liczy nie więcej niż 5 tys. mieszkańców.


mp/