Cieszyn: Projekt „Szlakiem cieszyńskiego tramwaju – rozwój transgranicznej turystyki”

18 grudnia 2023 r. Burmistrz Miasta Cieszyna Gabriela Staszkiewicz oraz Starosta Czeskiego Cieszyna Karel Kula uroczyście otworzyli Szlak cieszyńskiego tramwaju. Mieszkańcy i turyści zobaczyli po raz pierwszy mapping, a także… mogli wejść do repliki Ringhoffera, który od teraz oficjalnie jest atrakcją turystyczną Cieszyna i Czeskiego Cieszyna.

Projekt „Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju – rozwój transgranicznej turystyki“ nie jest pierwszym działaniem realizowanym wspólnie przez Cieszyn i Czeski Cieszyn, a wręcz przeciwnie – jest kolejnym krokiem we współpracy polsko-czeskiej i doskonale wpisuje się w koncepcję „Ogrodu dwóch brzegów”, dopełniając prace realizowane przez oba miasta w poprzednich latach – takich jak m.in. „Open Air Museum Cieszyn. Český Tĕšín”, „SPORTPARK – PARK SPORTOWY”, „REVITALPARK 2010”. W przypadku projektu „Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju – rozwój transgranicznej turystyki“, Miasto Cieszyn jest partnerem wiodącym, Czeski Cieszyn pełni zaś rolę partnera projektu.

Czy można powiedzieć, że tramwaj odżył w przestrzeni obu miast na nowo? Bez wątpienia tak. Stworzono transgraniczny produkt turystyczny inspirowany historią Ringhoffera, który w latach 1911-1921 kursował ulicami jednego niegdyś miasta. By jednak tak się stało, trzeba było przeprowadzić szereg różnych działań, zarówno inwestycyjnych, jak i koncepcyjnych czy promocyjnych.

Szlak cieszyńskiego tramwaju został zaprojektowany tak, by miał charakter liniowy. Oznacza to, że turysta będzie mógł się na niego natknąć w wielu miejscach – na przykład widząc tablicę na początku lub na końcu szlaku, natrafiając na jeden z przystanków, szynę w chodniku, czy też odwiedzając nowy budynek Transgranicznego Centrum Informacji Turystycznej o wyjątkowej architekturze. By jednak było to możliwe, konieczne było odpowiednie dostosowanie przestrzeni publicznej na trasie cieszyńskiego tramwaju do obowiązujących dzisiaj standardów, ale zachowując jej unikatowy, historyczny charakter. W związku z tym:
•    gruntownie zmodernizowano Rynek, ulicę Głęboką i Zamkową w Cieszynie, a także ulicę Dworcową (Nádražní) w Czeskim Cieszynie (w szczególności dostosowując te przestrzenie pod względem dostępności);
•    oznaczając szlak symboliczną szyną ułożoną na trasie cieszyńskiego tramwaju, od jego pierwszego przystanku na ulicy Bielskiej do Mostu Przyjaźni w Cieszynie, a także na ulicy Dworcowej (Nádražní) w Czeskim Cieszynie, zaś na ulicy Głównej (Hlavní třída) mosiężnymi płytkami;
•    w miejscu dawnych przystanków tramwaju w nawierzchnię chodników wstawiono tablice informacyjne z mapą trasy, jej opisem oraz kodami QR (o czym więcej w dalszej części tekstu), a także tablice informacyjne na początku i na końcu szlaku; materiały te stworzone zostały w języku polskim, czeskim i angielskim (z zachowaniem oryginalnych, niemieckich nazw przystanków z początku XX w.);
•    powstała ławeczka multimedialna nawiązująca swym kształtem do ławki tramwajowej, gdzie brzmieć będzie tramwajowy dzwonek, a także mobilna tablica do robienia pamiątkowych zdjęć;
•    wybudowano polsko-czeskie, a więc Transgraniczne Centrum Informacji Turystycznej przy Moście Przyjaźni, w miejsce budowli, która jeszcze do niedawna stanowiła dosłowny symbol podziału miasta – dawnej strażnicy granicznej.
Choć wszystkie działania inwestycyjne miały swój niebagatelny wpływ na stworzenie produktu turystycznego, to bez wątpienia właśnie Transgraniczne Centrum Informacji Turystycznej najpełniej oddaje ducha wspólnego, polsko-czeskiego projektu. Miejsce, które jeszcze dwie dekady temu stanowiło barierę pomiędzy dwoma częściami jednego miasta, dziś zostało zamienione w przestrzeń prawdziwie wspólną, transgraniczną, integrującą. W nowym centrum informacji turystycznej odwiedzających będą obsługiwać osoby mówiące zarówno po polsku, jak i po czesku; turyści będą mogli obejrzeć film oraz wystawę o historii miasta i linii tramwajowej. Na odwiedzających czekać będą także materiały przygotowane w języku polskim, czeskim i angielskim, m.in. przewodniki, ulotki, widokówki. W projektowaniu produktu turystycznego uwzględniono również atrakcje dla najmłodszych turystów – do dyspozycji dzieci będą m.in. papierowy model tramwaju oraz gry edukacyjne, zarówno multimedialne, jak i tradycyjne, analogowe.

Transgraniczne Centrum Informacji Turystycznej całkowicie zmienia przestrzeń w okolicach Mostu Przyjaźni. Budynek, o jedną kondygnację niższy od dawnej strażnicy granicznej, został wykończony zielonym dachem, na który można wejść i obserwować drugi brzeg Olzy, a także samą rzekę, niegdyś dzielącą, a dziś łączącą dwie części miasta. Również w tym przypadku nie zapomniano o kwestii dostępności - wejście na dach, a także do samego budynku, jest umożliwione różnym grupom osób - niezależnie od ich wieku, stanu zdrowia czy ograniczeń ruchowych.

Przy budynku Transgranicznego Centrum Informacji Turystycznej posadowiono replikę tramwaju z początku XX w. – czerwonego Ringhoffera – którą niemal w całości wykonano prawdziwie rzemieślniczymi metodami z materiałów, jakie były dostępne sto lat temu. Replika została odtworzona na podstawie dokumentów archiwalnych, z wielką dbałością o historyczną dokładność. Będzie to prawdziwa perełka dla wszystkich turystów odwiedzających Cieszyn i Czeski Cieszyn – w końcu jak często ma się okazję usiąść w wagonie tramwajowym, który jest wierną kopią pojazdu sprzed ponad stu lat? Dosłownie dotknąć historii, spojrzeć przez okno zabytkowego wagonu na współczesny świat? Jedynym nowoczesnym elementem w zabytkowym wnętrzu tramwaju będzie prezentacja multimedialna, jaką będzie można obejrzeć, rozsiadając się wygodnie na jednej z ławek.

Film, przedstawiający historię linii tramwajowej, będzie jednym z wielu elementów korzystających z najnowszych technologii, jakie weszły w skład produktu turystycznego „Szlaku cieszyńskiego tramwaju”. Na szczególną uwagę zasługuje mapping – multimedialna projekcja, performance nawiązujący do historii miasta. Turyści, planując pobyt w naszym mieście po obu stronach Olzy, wieczorową porą będą mogli zobaczyć, jak elewacje cieszyńskiego ratusza oraz budynku Euroregionu w Czeskim Cieszynie zamieniają się w niezwykłe ekrany prezentujące dzieje cieszyńskiego tramwaju.

Warto dodać, że Szlak cieszyńskiego tramwaju będzie angażował na różne sposoby, w zależności od preferencji turysty. Przystanki, mijane na trasie spaceru centrum miasta, niosą informacje, z którymi można zapoznać się zarówno poprzez skorzystanie jedynie z zamieszczonej mapy, jak i za pomocą przewodnika i ulotki. Dla potrzeb szlaku powstała także podstrona internetowa oraz aplikacja na smartfony, której funkcjonowanie oparte jest na rzeczywistości rozszerzonej – po zeskanowaniu kodów QR umieszczonych na symbolicznych przystankach turysta będzie mógł przenieść się do treści multimedialnych i rozszerzyć swoją wiedzę na temat historii miasta. Jeśli dodać do tego nowy, estetyczny system identyfikacji wizualnej, który prowadzi odwiedzającego ulicami Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, można z całą pewnością założyć, że czas spędzony na Szlaku cieszyńskiego tramwaju będzie prawdziwie angażujący i inspirujący.

Produkt turystyczny nie może jednak funkcjonować w próżni. Dlatego jednym ze skutków wdrożenia projektu jest także wzajemna lokalna promocja publiczno-biznesowa. Szlak cieszyńskiego tramwaju na równych prawach angażuje i będzie angażować różne podmioty turystyczne – hotele, obiekty noclegowe, biura podróży, przewodników turystycznych, punkty gastronomiczne – wpływając pozytywnie na rozwój małych przedsiębiorstw, a co za tym idzie – wspólny rozwój Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. Jednym z przykładów takiego działania jest opracowanie Kulinarnego szlaku cieszyńskiego tramwaju – kilkunastopunktowej mapy zawierającej listę kawiarni i restauracji, które oferują produkty nawiązujące do historii Cieszyna i Czeskiego Cieszyna oraz linii tramwajowej, jaka funkcjonowała na ich ulicach. Gastronomicy, którzy wzięli udział w przedsięwzięciu, zostali wyróżnieni certyfikatami świadczącymi o przynależności do kulinarnego szlaku.

Wspólny, nowy polsko-czeski produkt turystyczny podkreśla to, co w Cieszynie i Czeskim Cieszynie jest absolutnie wyjątkowe – transgraniczny charakter miasta, jego położenie w dwóch krajach. Szlak cieszyńskiego tramwaju wpłynie pozytywnie na długość sezonu turystycznego i przeciętnego czasu, jaki odwiedzający spędzają w Cieszynie i Czeskim Cieszynie. Różnorodność produktu, jego uniwersalność i skierowanie go do różnych odbiorców (turystów indywidualnych i grupowych, dzieci i osób dorosłych, pasjonatów historii i miłośników nowych technologii) ma na celu zwiększenie popytu na usługi turystyczne, a co za tym idzie – rozwój obu części miasta.
Warto tu wspomnieć, że realizacja projektu wytycza dalsze kierunki przyszłych działań związanych z obszarem turystyki. Za przykład mogą posłużyć badania archeologiczne, jakie były prowadzone na cieszyńskim rynku w czasie jego modernizacji. Ich rezultaty nie tylko poszerzają wiedzę na temat historii miasta, ale także rysują perspektywy na kolejne działania zwiększające jego atrakcyjność turystyczną.
Tramwaj, jako symbol tego, co łączy, a nie dzieli – to idea, która towarzyszy realizacji tego projektu. Zachęcamy Was zatem do wspólnej podróży! Zapraszamy na spacer ulicami Cieszyna i Czeskiego Cieszyna szlakiem cieszyńskiego tramwaju, jak przed stu laty, naprawdę czując się jak w jednym mieście.