Problematyka pobudzania rozwoju społeczno-gospodarczego w gospodarce otwartej i rynkowej wymaga coraz bardziej złożonego i jednocześnie holistycznego podejścia do wciąż komplikującego się procesu planistyczno- decyzyjnego. 

Sfera publicznych działań związanych z rozwojem współczesnych demokratycznych państw ulega dynamicznym zmianom pod wpływem zachodzących złożonych globalnych przemian politycznych, społecznych, gospodarczych i środowiskowych. 

Stan taki sprawia, że mamy utrudnioną komunikację nie tylko między naukowcami, ale i między praktykami i interesariuszami współczesnej polityki.
Fakt ten opóźnia znacząco budowanie konsensusu wokół potrzebnych reform instytucjonalnych i rozwijanie nowoczesnych koncepcji planistycznych oraz tworzenie właściwego systemu regulacji. Uznaliśmy, że taką szczególnie ważną dla Polskiej polityki regionalnej i przestrzennej sferą pojęciową - wymagającą uporządkowania i wyjaśnienia szeregu pojęć - jest sfera zintegrowanego planowania rozwoju. 

Środowiska  naukowe, ale również praktyczne próbują na bieżąco udzielać odpowiedzi na wskazane wyzwania. Problem polega jednak na tym, że odpowiedzi te – zwłaszcza z perspektywy systemowej – bywają często indywidualne i fragmentaryczne. Można odnotować zwłaszcza poważne rozbieżności terminologiczne, wynikające z różnych sposobów prowadzenia debaty, ale także specyfiki (i ograniczeń) poszczególnych dyscyplin naukowych. Często dochodzi więc do sytuacji, w której nawet doprecyzowanie pozornie prostych i oczywistych pojęć, nieoczekiwanie budzi dylematy. Wpływa to nie tylko na jakość samej debaty naukowej, ale także sferę praktyczną. Z uwagi na szybkie zmiany paradygmatów i koncepcji w dziennie współczesnego planowania rozwoju spotykamy się z rozbieżną interpretacją wprowadzanych i stosownych pojęć –  często wynikającą z dość dowolnej i różnorodnej lingwistycznej interpretacji pojęć wprowadzonych przez liderujące kraje UE w dziedzinie doskonalenia publicznych polityk na rzecz rozwoju. 

Warto zwrócić uwagę, że polskie środowiska naukowe ciągle pozostają poza głównym nurtem badań naukowych i formułowanych koncepcji w zakresie polityki rozwoju Unii Europejskiej. Nowe idee, koncepcje i słownictwo oficjalnych dokumentów UE przekładane są na język polski w sposób urzędowy i wprowadzane do „obiegu” przez instytucje rządowe nie oddając istoty nowych koncepcji. Dopiero potem pojawiają się wtórne interpretacje w lokalnych środowiskach naukowych i zawodowych. Wszystko to odbywa się kosztem niższej jakości planistycznych dokumentów oraz niższej sprawności procesów decyzyjnych. Tak jest m.in. z takimi pojęciami jak; spójność terytorialna, terytorialny, gospodarczy, społeczny i przestrzenny wymiar polityki rozwoju, polityka miejska i urbanistyczna, a przed wszystkim ze zintegrowanym planowaniem rozwoju. Takie planowanie zostało wprowadzone do obrotu prawnego znowelizowaną ustawą o polityce rozwoju (z 11 września 2019 roku). 

Konieczność zintegrowanego podejścia do współczesnej polityki rozwoju narzuca konieczność wprowadzenia do języka naukowego i praktyki planistycznej nowych pojęć, dotychczas pozostających poza bezpośrednią sferą praktyki planistycznej i decyzyjnej, lub stosownych tylko w wąskich ujęciach sektorowych. 

Ta sfera staje się - w warunkach współczesnych zagrożeń klimatycznych, epidemicznych, geopolitycznych, postępującej globalizacji negatywnych efektów środowiskowych i globalizacji dóbr publicznych, sferą publicznych działań o znaczeniu strategicznym dla sprawnego wychodzenia z kryzysów. Poprawa sprawności działania instytucji publicznych rządowych i samorządowych odpowiedzialnych za rozwój zrównoważony wymaga sprawnego procesu planistycznego i jednoznacznego rozumienia pojęć i zjawisk. Nowy model zintegrowanego planowania rozwoju szczególnie wymaga jednoznacznego rozumienia wprowadzonych nowych pojęć. Jednoznaczna a przynajmniej zbliżona interpretacja pojęć jest podstawą właściwego systemu komunikacji między decydentami, planistami i adeptami przyszłej sztuki zintegrowanego planowania rozwoju. Dzięki temu łatwiejsze będzie też budowanie konsensusu społecznego i podejmowanie trafniejszych decyzyjnych tak ważnych dla zrównoważonego rozwoju.

Podkreślenia wymaga właśnie ten ostatni element: wymiar praktyczny oraz wymiar dydaktyczny niniejszej publikacji. Z tej perspektywy czasami szczegółowe dyskusje naukowe nie będą aż tak istotne, jak pierwszy kontakt niektórych odbiorców z danym pojęciem. Leksykon ma pomóc także w podstawowym zrozumieniu – zarówno konkretnych terminów, jak też na tej podstawie – podstawowych zasad i wyzwań polityki rozwoju. Autorzy wyrażają nadzieję, że niniejsza publikacja spełni również ten cel. Adresatami leksykonu są pracownicy samorządowi i rządowi, nauczycie akademiccy i studenci szczególnie z kierunków związanych z gospodarką przestrzenną, geografią ekonomiczną, urbanistyką, administracją i prawem a także nauk o polityce publicznej i zarządzaniu publicznym.

Niniejszy leksykon ma na celu przynajmniej częściowe uporządkowanie terminologii związanej z planowaniem rozwoju. Wyodrębniono kilkaset pojęć, które zdaniem autorów mogą budzić pewne wątpliwości i zaproponowano ich sposoby rozumienia. W zależności od pojęcia, wskazano na możliwe problemy i dylematy, lub też ograniczono się do konkretnego ujęcia i zdefiniowania. Formuła leksykonu zakłada syntetyczne przedstawienie poszczególnych terminów. Autorzy mają świadomość, że przy większości zagadnień można dokonywać ich uzupełnień, nawet w ramach indywidualnych publikacji (czasem nawet o charakterze szerokim, monograficznym). Często jest to wskazane, a nawet potrzebne. Niemniej jednak celem leksykonu jest wypracowanie pewnego wspólnego mianownika, stanowiącego punkt odniesienia dla takich (wzajemnie zróżnicowanych) analiz. Może również sprowokować do dalszej dyskusji, co powinno znaleźć przełożenie na sferę praktyczną i dydaktyczną.
Leksykon został opracowany przez wieloautorski i multidyscyplinarny zespół. Zawiera szeroki opis pojęć i haseł i wskazuje podstawową literaturę uzupełniającą dla opisanego hasła. Nie jest to zatem słownik wyrazów obcych i bliskoznacznych lecz swoiste kompendium wiedzy niezbędnej dla praktyki planistycznej i komunikacji czerpiącej z doświadczeń wielu dyscyplin, urbanistyki, architektury, regionalistyki, ekonomiki miasta, socjologii, politologii i prawa.
Zapraszamy na stronę wydawcy – www.wydawnictwo.uni.pl 

Tadeusz Markowski

Prof. zw. dr hab. TADEUSZ MARKOWSKI  obecnie jest kierownikiem Interdyscyplinarnego centrum studiów miejskich w Uniwersytecie Łódzkim. W latach 1984 - 2020 był kierownikiem Zakładu Ekonomiki Rozwoju Miast, a potem  Katedry Zarządzania  Miastem i Regionem. W latach 2002 –2005 był dziekanem Wydziału Zarządzania UŁ. W  1990 roku był stypendystą programu Urban Fellows w Instytucie for Policy Studies at Johns Hopkins University. W latach  1994-2001 był członkiem Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów. W  latach 2006 - 2015  był Prezesem Towarzystwa Urbanistów Polskich. Od roku  2001 do 2019 pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk a obecnie jest jego I Wiceprzewodniczącym . W latach 2001-2003 pełnił funkcję Prezydenta Europejskiego Stowarzyszenia Szkół Planowania (AESOP). W latach a 2006 - 2015 był członkiem Głównej Komisji Urbanistyczno - Architektonicznej przy Ministrze Budownictwa. Wcześniej był wielokrotnie członkiem Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej.  W latach 2008-2012 był Członkiem Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Był członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP Lechu Kaczyńskim. 
Aktualnie jest członkiem Miejskiej Komisji Urbanistycznej w Łodzi. Jest autorem ponad 250 publikacji z zakresu rozwoju regionalnego i lokalnego oraz licznych ekspertyz dla Rządu RP przygotowanych dla potrzeb polityki regionalnej i planowania przestrzennego. Jest członkiem rad naukowych w kilku czasopismach i seriach wydawniczych. W 2022 roku otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa Zachodniopomorskiego Uniwersytet Technologicznego w Szczecinie. 

Kontakt: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, lukasz.orzechowski@uni.lodz.pl