Połączone sejmowe komisje samorządu terytorialnego oraz finansów rozpatrywały w czwartek rządowy projekt ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład. Cała dyskusja od początku przebiegała w napiętej atmosferze.

Zanim doszło do dyskusji o poszczególnych rozwiązaniach projektu poseł Marek Sowa (KO) zgłosił wniosek formalny o przerwę w obradach do momentu dostarczenia przez MF analizy porównawczej skutków finansowych dla JST procedowanego projektu w kontekście drugiej regulacji wprowadzającej zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu.

Z kolei poseł Izabela Leszczyna (KO) zwróciła uwagę na brak w OSR projektu opinii strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. 

Nie tylko subwencja rozwojowa, czyli Polski Ład dla JST punkt po punkcie (projekt)

Posłowie opozycji zgłosili także uwagi do samego tytułu projektu, przekonując, że w rzeczywistości nie jest on dla samorządów wsparciem. Swoje zastrzeżenia zgłosiło też biuro legislacyjne, wskazując m.in., że tytuł zawiera pojęcia niezdefiniowane w innych aktach prawnych. Ostatecznie, na wniosek przewodniczącego Henryka Kowalczyka (PiS), komisja przegłosowała zmianę tytułu projektu na: projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw.

Wyższa subwencja - odrzucona

W trakcie rozpatrywania poszczególnych artykułów projektu komisje odrzuciły m.in. poprawkę klubu KO projektu dotyczącą zwiększenia kwoty jednorazowej subwencji dla JST z 8 do prawie 12,4 mld zł. 

Jak tłumaczył poseł Jacek Protas (KO), zaproponowana przez rząd kwota 8 mld zł to próba tylko częściowej rekompensaty strat, jakie samorządy poniosły w wyniku zmian ustawowych z sierpnia 2019 i listopada 2020 skutkujących obniżką dochodów z PIT. 

„Zmiany te skutkowały dla JST konkretnymi stratami w roku 2019 , 2020, i 2021. Te wyliczenia oparte o oficjalne dane pokazują, że te straty opiewają na 12 mld 395 mln zł. Jeśli rząd chce pokazać dobrą wolę, rekompensując samorządom poniesione straty, to w tym artykule powinien być zapis, że w roku 2021 r. JST otrzymują z budżetu państwa rekompensatę w kwocie 12 mld 395 ml zł w ramach uzupełnienia subwencji ogólnej” – tłumaczył poseł KO.

Z kolei poseł Włodzimierz Tomaszewski (PiS) zwrócił uwagę, że proponowane rozwiązania są bezprecedensowe w historii funkcjonowania samorządu w Polsce. „Następuje wprost kompensata środków, można powiedzieć zabezpieczanie środków, na proces, który się będzie odbywał w następnych latach związany z tym, że wprowadzane będą obniżki podatków, skądinąd słuszne obniżki”.

Poseł przypomniał jednocześnie, że w okresie rządów PO-PSL dwukrotne spadały udziały samorządów w dochodach podatkowych. „Wtedy państwo, jako rządzący nie wnosili żadnej ustawy, która obligowałaby rząd do uzupełnienia tamtych konkretnych ubytków gotówki” – zauważył Tomaszewski.

Wyższy udział w PIT - odrzucony

Najwięcej emocji wzbudziła jednak dyskusja nad art. 6 projektu, który wprowadza do porządku prawnego reguły zapewniające długookresową stabilizację finansową JST w zakresie dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego PIT i CIT.  

Do artykułu poprawkę w imieniu koła poselskiego Polska 2050 złożył poseł Michał Gramatyka. Jak mówił, chodzi o zwiększenie procentowego udziału dochodów jednostek samorządu terytorialnego w PIT „w sposób, który rekompensuje straty, jakie samorządy poniosą na tym kaskaderskim i kontrowersyjnym projekcie, jaki państwo nazywacie Polskim Ładem”.

W wyniku głosowania poprawka została przyjęta. Szybko jednak ekspert biura legislacyjnego Sejmu zwrócił uwagę, że poprawka ta nie ma konsekwencji w dalszej części projektu i konieczne jest dostosowanie kolejnych jego zapisów. 

Poseł Gramatyka, po konsultacji z ekspertami biura legislacyjnego, zaproponował więc poprawki dostosowawcze, które jednak zostały odrzucone w kolejnym głosowaniu. W efekcie powstała sprzeczność, którą poseł Włodzimierz Tomaszewski zaproponował rozwiązać poprzez ponowne rozpatrzenie pierwotnej poprawki posła Gramatyki. 

Ostatecznie, po konsultacji z biurem legislacyjnym, przewodniczący komisji Henryk Kowalczyk zarządził poddanie pod ponowne głosowanie łącznie poprawek posła Gramatyki i konsekwencji tych poprawek wyrażonych w kolejnych poprawkach. W ponownym głosowaniu wszystkie poprawki zostały odrzucone.

Rządowy projekt ustawy przewiduje m.in. wprowadzenie nowej części subwencji ogólnej, tzw. rozwojowej, która będzie przeznaczona na inwestycje prowadzone przez samorządy. Regulacja zakłada, że dochody z tytułu udziału we wpływach z podatków dochodowych będą przekazywane samorządom w stałych, równych miesięcznych ratach.

Ponadto, zgodnie z projektem, kwota dochodów samorządów z tytułu udziału w PIT i CIT w skali makro będzie znana przed rozpoczęciem roku budżetowego, a jednostki samorządu terytorialnego będą pewne otrzymania zaplanowanych dochodów. 

W systemie finansów samorządu wprowadzona zostanie dodatkowo reguła zapewniająca długookresową stabilizację dochodów. Rozwiązanie to będzie zabezpieczać dochody samorządów w przypadku potencjalnych ubytków w dochodach podatkowych. Nowa subwencja rozwojowa ma być waloryzowana wskaźnikiem PKB.

Jednocześnie, rząd – jeszcze w 2021 r. – przekaże jednostkom samorządu dodatkowe 8 mld zł, jako pomoc w realizacji zadań własnych samorządu. Stanowi to 11,5 proc. w relacji do łącznej kwoty PIT i CIT planowanej przez samorządy na 2022 r. w maju br., tj. jeszcze przed ogłoszeniem programu Polski Ład.

mp/