W połowie stycznia informowaliśmy o projekcie nowelizacji ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym w 2021 r. Projekt przewidywał m.in. wydłużenie o trzy miesiące tegorocznego spisu powszechnego, regulował zasady wynagradzania rachmistrzów oraz wyznaczania ich spośród pracowników samorządowych. W RCL opublikowano kolejną wersję projektu, która uwzględnia uwagi zgłoszone przez prawników Rządowego Centrum Legislacji.

Spis powszechny 2021. Zmiany w rekrutacji i wynagrodzeniach rachmistrzów

Nie będzie wyznaczania urzędników na rachmistrzów

Najważniejszą zmianą w stosunku do projektu z początku stycznia jest wycofanie się z rozwiązania umożliwiającego powoływanie rachmistrzów spisowych także spośród pracowników jednostek samorządu terytorialnego wyznaczonych przez właściwych gminnych komisarzy spisowych. 

Rozwiązanie takie miało być stosowane w sytuacji np. braku zainteresowania potencjalnych kandydatów na rachmistrzów spisowych uczestnictwem w naborach.

Zastrzeżenia do tego zapisu zgłosiło jednak Rządowe Centrum Legislacji zwracając uwagę, że w obowiązującym stanie prawnym ubieganie się o status rachmistrza spisowego, jest dobrowolne i zależy od decyzji osoby zainteresowanej. Eksperci wskazali, że użyty w projekcie zwrot „wyznaczenie” jest aktem jednostronnym, a projekt ustawy nie przewiduje, by warunkiem takiego wyznaczenia było zgłoszenie się pracownika lub jego zgoda na wykonywanie obowiązków rachmistrza spisowego. RCL zwróciło uwagę, że w przypadku pracowników samorządowych wykonywanie obowiązków rachmistrza pozostaje poza zakresem ich obowiązków wynikających ze stosunku pracy (stosunku prawnego łączącego taką osobę z podmiotem „wyznaczającym”).

Spis wydłużony, jednolite stawki rachmistrzów  

Nowy projekt nadal zakłada wydłużenie czasu trwania NSP 2021 o trzy miesiące. Spis ma być przeprowadzony w okresie od dnia 1 kwietnia 2021 r do dnia 30 września 2021 r., a nie jak dotychczas planowano - do dnia 30 czerwca 2021 r. 

Nowelizacja przewiduje też ujednolicenie stawki wynagrodzenia albo dodatku spisowego dla rachmistrzów spisowych, bez względu na metodę zbierania przez nich danych w ramach NSP 2021 (wywiad bezpośredni albo wywiad telefoniczny). Nowa stawka ma wynosić 6 zł brutto za każdy przeprowadzony wywiad bezpośredni albo wywiad telefoniczny, skutkujący prawidłowym spisaniem danej osoby fizycznej. Według obecnych przepisów rachmistrz miał dostawać 7 zł brutto za wywiad bezpośredni i 4 zł brutto za wywiad telefoniczny. 

Dodatki spisowe fakultatywnie

W projekcie doprecyzowano też zasady przyznawania nagród i dodatków m.in. dla pracowników gminnych biur spisowych podkreślając ich fakultatywny charakter.

Zgodnie z projektem nagrody i dodatki za prace spisowe będą „mogły być przyznawane” przy uwzględnieniu określonych przesłanek, a nie jak obecnie - „są przyznawane”. Jak podkreślili autorzy projektu, zmiana ta „jest efektem doświadczeń zdobytych w trakcie przeprowadzania Powszechnego Spisu Rolnego w 2020 r. i ma na celu zapobieżenie ewentualnym wątpliwościom interpretacyjnym w trakcie NSP 2021”. 

GUS: nie będzie nagród dla gminnych i wojewódzkich biur spisowych (aktualizacja)

Jak pisaliśmy w grudniu 2020 GUS nie przyznał nagród za spis rolny m.in. pracownikom gminnych i wojewódzkich biur spisowych. Spotkało się to z ostrym sprzeciwem wielu wójtów i burmistrzów oraz korporacji samorządowych.

Miejsca do samospisu

Nowelizacja zakłada też rezygnację z udostępniania w urzędach wojewódzkich w trakcie NSP 2021 pomieszczeń wyposażonych w sprzęt komputerowy z zainstalowanym oprogramowaniem wystarczającym do przeprowadzenia samospisu internetowego, które mają służyć osobom fizycznym nieposiadającym we własnym zakresie techniczno-materialnych warunków umożliwiających przeprowadzenie samospisu internetowego. 

Pomieszczenia takie w dalszym ciągu będą udostępniane w jednostkach służb statystyki publicznej, a także w urzędach obsługujących wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz w gminnych jednostkach organizacyjnych. 

Jak podkreślono w uzasadnieniu zmiana wynika z ograniczeń dostępu osób spoza aparatu administracyjnego do urzędów wojewódzkich w czasie trwania epidemii COVID-19, a także przeorganizowania w tym czasie funkcjonowania administracji rządowej na tryb pracy zdalnej.

Zbiorcza lista tych pomieszczeń dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostanie zamieszczona przez Generalnego Komisarza Spisowego na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego w terminie do 31 marca 2021 r. 

Prezes GUS zaproponował, aby projektowana ustawa nie była opiniowana przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego ponieważ proponowane zmiany nie mają wpływu na wykonywanie przez gminy zadań w ramach NSP 2021.
 
Nowelizacja ma wejść w życie 1 kwietnia 2021 r.

Narodowy spis powszechny odbywa się w Polsce co 10 lat. Badanie dostarcza administracji publicznej, organom rządowym, instytucjom naukowym i badawczym, ośrodkom analitycznym, szkołom wyższym, mediom, a także osobom prywatnym – pełnych informacji o stanie i strukturze demograficzno-społecznej oraz ekonomicznej naszego kraju. Obowiązek przeprowadzenia spisu powszechnego wynika również z międzynarodowych zobowiązań Polski. Na całym świecie spisy ludności i mieszkań są podstawowym instrumentem gromadzenia informacji o sytuacji demograficznej, społecznej i ekonomicznej kraju, a także o jego zasobach mieszkaniowych.


mp/