Jak wynika z informacji opublikowanych na stronie wykazu prac legislacyjnych rządu, projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej określa, że na system ochrony ludności w Polsce składają się organy administracji publicznej i podmioty wykonujące zadania ochrony ludności, a także zasoby ochrony ludności, czyli siły i środki przeznaczone do realizacji tych zadań.

Projekt ustawy określa zadania ochrony ludności w czasie pokoju i wojny; organy i podmioty realizujące zadania ochrony ludności; zasady planowania ochrony ludności i obrony cywilnej; zasady funkcjonowania systemu wykrywania zagrożeń, ostrzegania, powiadamiania i alarmowania o zagrożeniach; zasady użytkowania i ewidencjonowania obiektów zbiorowej ochrony; zasady funkcjonowania i organizację obrony cywilnej oraz sposób powoływania personelu do obrony cywilnej; określa również finansowanie ochrony ludności i obrony cywilnej.

Według autorów projektu ustawa koncentruje się na bezpieczeństwie obywateli i nie wpływa na swobody obywatelskie.

Z informacji zawartych na stronie wykazu prac legislacyjnych rządu wynika, że system ochrony ludności będzie oparty na istniejących strukturach, obejmujących w szczególności Państwową Straż Pożarną, OSP, a także struktury zarządzania kryzysowego, systemu powiadamiania ratunkowego, Państwowego Ratownictwa Medycznego, podmiotów leczniczych oraz organizacji pozarządowych.

Projekt wskazuje, że zadania ochrony ludności są wykonywane przez organy i podmioty ochrony ludności, w zależności od rodzaju i skali zagrożeń i właściwości organu lub podmiotu, na zasadach subsydiarności. Podkreślono, że podmioty ochrony ludności są obowiązane do współpracy z organami ochrony ludności stosownie do swoich możliwości, kompetencji, obszaru i zakresu działania.

Zgodnie z projektem, organami ochrony ludności są: wójt lub burmistrz, czy prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, wojewoda, ministrowie kierujący działami administracji rządowej i minister spraw wewnętrznych.

Podmiotami ochrony ludności są m. in. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, jednostki organizacyjne PSP, ochotnicze straże pożarne, służby, inspekcje i straże, Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych, podmioty lecznicze, społeczne organizacje ratownicze, a także podmioty gospodarcze zapewniające podstawowe usługi społeczne.

System ochrony ludności na poziomie centralnym ma być koordynowany przez szefa MSWiA, który będzie wspierany przez Rządowy Zespół Ochrony Ludności (RZOL). Będzie to organ, który m.in. będzie doradzał rządowi w sprawach ochrony ludności i obrony cywilnej.

Wzmocniona ma zostać również rola Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, które będzie wiodące na poziomie centralnym w zakresie informowania, ostrzegania i alarmowanie ludności przez zagrożeniami.

Jak podkreślono, zadania ochrony ludności mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludności przez ochronę życia i zdrowia ludzi, mienia, infrastruktury niezbędnej dla zaspokojenia potrzeb bytowych, dziedzictwa kulturowego i środowiska podczas różnego rodzaju zagrożeń, w tym zagrożeń naturalnych i awarii technicznych.

Dodano, że podstawowym założeniem systemu ochrony ludności jest możliwość jego działania w formule obrony cywilnej, czyli w czasie wojny. Po ogłoszeniu stanu wojennego lub w czasie wojny obrona cywilna będzie miała na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami związanymi z działaniami zbrojnymi i ich następstwami.

"Organy ochrony ludności stają się organami obrony cywilnej, a podmioty ochrony ludności stają się podmiotami obrony cywilnej. Minister właściwy do spraw wewnętrznych staje się krajowym organem obrony cywilnej - Szefem Obrony Cywilnej" - czytamy.

Autorzy projekty przewidują także utworzenie korpusu obrony cywilnej, którym ma zarządzać szef MSWiA. W skład korpusu mają wchodzić personel obrony cywilnej i krajowa rezerwa obrony cywilnej. Natomiast w skład personelu obrony cywilnej wejdą osoby, które otrzymały przydział mobilizacyjny obrony cywilnej, osoby powołane do służby w obronie cywilnej w drodze zaciągu ochotniczego, powołani do służby w obronie cywilnej członkowie krajowej rezerwy obrony cywilnej, osoby zaliczone do personelu obrony cywilnej decyzją szefa MSWiA.

Z kolei w skład krajowej rezerwy obrony cywilnej będą wchodzić funkcjonariusze i żołnierze Sił Zbrojnych RP, Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, SOP, PSP, Służby Więziennej, KAS, Służby Celno-Skarbowej, Straży Ochrony Kolei, ABW, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i CBA - w stanie spoczynku.

Organy ochrony ludności prowadziły będą ewidencję zasobów ochrony ludności dotyczącą sił i środków służących realizacji zadań ochrony ludności. Ewidencja ta będzie zawierała m.in. szczegółowy opis sił i środków.

W urzędach obsługujących organy ochrony ludności oraz w innych urzędach administracji publicznej, radach dzielnic i sołectwach, przewidziano szkolenia kadry w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej.

Wskazano, że organy ochrony ludności mogą też prowadzić szkolenia z udziałem podmiotów ochrony ludności oraz szkolenia dla ludności, w tym zrzeszeń i przedsiębiorców. Będą one wspierane przez PSP, OSP i RCB.

W projekcie jest również mowa o edukacji na temat ochrony ludności i obrony cywilnej. Ma to być przekazywanie wiedzy o zagrożeniach mających, które mają wpływ na bezpieczeństwo, a także edukować w kwestii postępowania w sytuacjach zagrożenia. Wiedza taka ma być przekazywana w szkołach.

Projektowana regulacja zakłada, że zagrożenia dla ludności wykrywane są za pomocą systemu wykrywania zagrożeń integrującego m.in. system wykrywania skażeń Sił Zbrojnych RP – nadzorowany przez szefa MON; sieci i systemy nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych; system stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych; system wykrywania i alarmowania o zagrożeniach uderzeniami z powietrza.

Wójt lub burmistrz, czy prezydent miasta, a także starosta, wojewoda i szef MSWiA mają być odpowiedzialne za plany ewakuacji ludności. Plany te mają zawierać m.in. liczbę osób przewidzianych do ewakuacji; wykaz dóbr kultury i dziedzictwa narodowego przewidzianych do ewakuacji; wykaz dróg i linii kolejowych, które mają zostać wykorzystane do ewakuacji; wykaz miejsc zakwaterowania; wykaz niezbędnych sił i środków transportu, które można użyć do ewakuacji.

Projekt zakłada również utworzenie systemu bezpiecznej łączności państwowej. Operatorem systemu będzie szef MSWiA, który zapewni interoperacyjność między systemami łączności administracji publicznej, służb mundurowych podległych MSWiA z systemami podległymi MON.

System ma także umożliwiać ostrzeganie, powiadamianie i alarmowanie ludności o zagrożeniach i komunikację służb państwowych i podmiotów ochrony ludności. Ma również zapewniać funkcjonowanie bezpiecznych cyfrowych kanałów łączności w sieci stacjonarnej, radiowej, komórkowej i satelitarnej.

Obiekty zbiorowej ochrony, zgodnie z propozycją, zostaną podzielone na budowle ochronne i tymczasowe miejsca doraźnego ukrycia. Do tych pierwszych zaliczane są schrony (budowle hermetyczne z urządzeniami filtrowentylacyjnymi) oraz ukrycia (o konstrukcji niehermetycznej); do drugich - obiekty budowlane przystosowane do tymczasowego ukrycia ludzi.

Na finansowanie zadań z zakresu ochrony ludności przeznacza się corocznie środki w wysokości nie niższej niż 0,3 proc. Produktu Krajowego Brutto.

Ustawa o ochronie ludności to jeden z najpilniejszych projektów, nad którym pracował resort spraw wewnętrznych i administracji. Projekt, który bazuje na propozycji złożonej przez Koalicję Obywatelską w 2023 r. ma zawierać kompleksowe rozwiązanie na wypadek różnego rodzaju kryzysów. W zespole pracującym nad przygotowaniem ustawy, obok przedstawicieli MSWiA, byli również przedstawiciele MON.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to drugi kwartał 2024 r.

mchom/ mam/