Nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym została zaproponowana w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Radzie Ministrów oraz niektórych innych ustaw. Rząd chce uchylić przepisy obowiązujące od maja br., na podstawie których w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełnił zastępca wójta; pierwszy zastępca – w gminie, w której powołano więcej niż jednego zastępcę lub osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów w przypadku gminy, w której nie powołano zastępcy wójta albo został on odwołany.

„W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów” – zaproponowano w projekcie ustawy.

Jak wskazano w uzasadnieniu, chodzi o ujednolicenie postępowania wobec organów wykonawczych wszystkich szczebli samorządu terytorialnego. Przypomniano też, że w przypadku samorządu powiatu czy województwa, gdy rada nie wybierze organu wykonawczego ulega on rozwiązaniu i premier, „na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która pełni funkcję organu do czasu wyboru nowego organu wykonawczego w jednostkach samorządu terytorialnego odpowiedniego szczebla”.

„W celu ujednolicenia norm na wszystkich poziomach samorządu terytorialnego jest konieczne wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w przypadku wygaśnięcia mandatu organu wykonawczego gminy, do czasu wyboru nowego organu jego funkcję będzie pełniła osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów” – wyjaśniono w uzasadnieniu.

Z argumentacją strony rządowej nie zgadza się Związek Powiatów Polskich, który w ramach uzgodnień z Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego przedstawił uwagi do projektu. 

„Zwracamy uwagę na błędną logikę zawartą u w uzasadnieniu do projektu: ustawy ustrojowe dotyczące różnych szczebli samorządu różnią się znacząco w zakresie pochodzenia władzy wykonawczej. Wójt/burmistrz/prezydent miasta są jednoosobowymi organami wykonawczymi wybieranymi w wyborach bezpośrednich, podczas gdy w przypadku powiatów i województw mamy do czynienia z organami wykonawczymi kolegialnymi odpowiednio zarządami powiatów i zarządami województw na czele, których stoją starostowie i marszałkowie województw, wybranymi spośród radnych rady powiatu lub sejmiku województwa. Dlatego też niezrozumiała jest argumentacja, dotycząca konieczności wprowadzenia zaproponowanej zmiany z uwagi na ujednolicenie norm” – wskazał ZPP.

Zdaniem samorządowców zmiany w ustawie o samorządzie gminnym nie powinny być też wprowadzane przy okazji nowelizacji innych przepisów.

Od 28 maja nowe przepisy o powoływaniu komisarzy w gminach (dokument)

„Regulacja zaproponowana przez projektodawcę powinna znaleźć się w odrębnym projekcie ustawy, z właściwym tytułem sugerującym zmiany w ustawie ustrojowej tj. ustawie o samorządzie gminnym. Nie powinno mieć miejsca doklejanie zmian w przepisach ustrojowych do przepisów, które mają na celu zmiany w całkowicie odrębnej materii. W ten sposób bowiem adresaci zmian mogą je przeoczyć, z uwagi na fakt, że zostają one wprowadzone do całkowicie przypadkowych zmian w innych przepisach” – wskazano w uwagach ZPP.

Obowiązujące od 28 maja, znowelizowane przepisy ustawy o samorządzie gminnym, określają, że przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu nowych wyborów będzie pełnił zastępca wójta. Regulacja ta miała zapewnić ciągłość władzy w przypadku np. wyboru wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do Sejmu, Senatu lub Parlamentu Europejskiego. Była ona pokłosiem ubiegłorocznej sytuacji, kiedy po wyborach parlamentarnych ówczesny premier Mateusz Morawiecki zwlekał z powołaniem komisarzy w gminach, których włodarze zostali wybrani na posłów lub senatorów. 

mr/