Zebraliśmy opinie samorządowców wyrażone w 30. rocznicę pierwszych wyborów do rad gmin, które były pierwszymi w pełni wolnymi i demokratycznymi wybory w Polsce po II wojnie światowej. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzony jest Dzień Samorządu Terytorialnego.

Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz

Majowe wybory w 1990 roku były momentem przełomowym w tworzeniu fundamentów odrodzonej, wolnej Rzeczpospolitej po 1989 roku.

Bez wahania można nazwać tę zmianę rewolucyjną. Polacy przestali być poddanymi państwa komunistycznego. Staliśmy się prawdziwymi gospodarzami w swoich małych ojczyznach. Samorządowa rewolucja wymagała wzięcia odpowiedzialności nie tylko za samego siebie, ale także za innych. Dawała pierwszeństwo samoorganizacji i stawiała na odnowę lokalnych więzi. Słowem - wszystko było nowe: budowanie społeczeństwa obywatelskiego, tworzenie wolnej przestrzeni publicznej oraz debatowanie wokół tożsamości i pamięci lokalnej, powstawanie pierwszych organizacji pozarządowych. Taki nowy początek musiał być wielką przygodą.

Marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl

Po 30 latach możemy powiedzieć, że samorząd zdał egzamin. Ja szczególnie wspominam kolejną reformę samorządu, która wprowadziła duże regiony, województwa i rolę jaką odegrały przy wdrażaniu funduszy europejskich. To samorząd najlepiej wie jaka inwestycja jest w danym miejscu najbardziej potrzebna. Teraz podczas pandemii często to samorządy stoją na pierwszej linii ognia i w tym trudnym okresie również się sprawdziły.

Prezydent Rybnika Piotr Kuczera

Profesor Jerzy Regulski, twórca samorządu terytorialnego w Polsce, podkreślał, że „samorząd opiera się na wspólnotach mieszkańców o wspólnych interesach i potrzebach”. To właśnie to przeświadczenie, wskazujące na ogromne znaczenie związków międzyludzkich w podejmowaniu decyzji o najbliższym otoczeniu, stanowi o sile samorządu.

Dzisiaj polski system samorządowy stoi przed ogromnymi wyzwaniami. Wzrost kosztów związanych z realizacją zadań zlecanych samorządom przy braku środków z budżetu państwa na ich finansowanie – to podstawowy problem jednostek samorządu terytorialnego. Niepokojące są też dążenia zmierzające do ograniczania roli i kompetencji  samorządów na rzecz administracji centralnej. Dodatkowe  problemy – ekonomiczne, społeczne i organizacyjne – przyniosła z sobą pandemia koronawirusa. Wierzę, że dzięki wspólnej pracy trudności zostaną pokonane, a trzydziestoletnie osiągnięcia polskiej samorządności utrzymane.

Burmistrz Krosna Odrzańskiego, prezes Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego Marek Cebula.

30-lecie samorządu terytorialnego to doskonała okazja do podsumowań, ale i wytyczania ścieżek demokratycznej przyszłości. Celowo używam słowa „demokratycznej”, ponieważ do naszych drzwi puka szereg zagrożeń związanych ze zmniejszającym się udziałem obywateli w sprawowaniu władzy. I to na różnych szczeblach.

30 lat to zaledwie trzy dekady. Podkreślam krótki okres istnienia Jednostek Samorządu Terytorialnego i tym bardziej przestrzegam przed manipulowaniem w tym ciągle kształtującym się organizmie. A zakusy ku temu są i to coraz większe. Postępująca centralizacja stanowi największe zagrożenie dla demokracji. Stopniowo ograniczany wpływ radnych oraz wójtów, burmistrzów, prezydentów miast na sposób realizacji tzw. „zadań zleconych” oraz własnych stawia samorządy, a więc mieszkańców w roli wykonawców, a nie twórców.

Marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz

Bez samorządności, bez władz lokalnych, które są blisko mieszkańców i ich problemów, nie sposób jest działać szybko, nie sposób odpowiadać na realne potrzeby i zadania. Ostatnie tygodnie pokazały to jeszcze wyraźniej. Często wyprzedzaliśmy działania centralne, mimo że się z rządem nie ścigamy, a po prostu pomagamy tam gdzie możemy, gdzie nam się pozwala. Duża w tym zasługa Unii Europejskiej, która bardzo elastycznie podchodzi do wydatkowania funduszy na walkę z pandemią. Europa rozumie regiony, rozumie samorządność, traktuje nas jako partnera. W tych trudnych czasach szczególnie chodzi o odpowiedzialność i skuteczność, a tego samorządom odmówić nie można.

Powyższe cytaty, wygłoszone w związku z 30-rocznicą wyborów samorządowych, pochodzą z różnych źródeł i są fragmentami dłuższych wypowiedzi. Skróty pochodzą od redakcji.

kic/