Zygmunt Frankiewicz, senator RP, prezes Związku Miast Polskich, Jakub Banaszek, prezydent Chełma, prezes Stowarzyszenia Prezydentów Miast Polskich P.R.O. oraz Hanna Zdanowska, prezydent Łodzi, Stowarzyszenie Samorządy TAK! Dla Polski! wzięli w poniedziałek udział w debacie „Mapa wyzwań w relacjach na linii rząd-samorząd”.

Finansowanie JST musi się zmienić; trzeba rozmawiać

W opinii prezydent Łodzi jednym z wyzwań, z jakimi mierzy się samorząd, jest brak zaufania ze strony rządu.

„Fantastycznie ze sobą współpracujemy – samorządy różnych szczebli, niezależnie czy to małe wioski, czy duże miasta, metropolie – potrafimy rozmawiać, bo wbrew temu, co się wydaje, nasze wyzwania są te same; one są różne w skali, ale jednak mierzymy się z bardzo podobnymi wyzwaniami. Niestety brakuje nam tego kapitału zaufania na linii samorząd – rząd” – powiedziała Hanna Zdanowska.

Jak podkreśliła, widać to m.in. przy ocenie stanu finansów samorządowych. „Reformy podatkowe spowodowały, iż nie mamy szans w tej chwili żeby sprostać oczekiwaniom społecznym, sprostać przede wszystkim obowiązkom, które na nas ciążą z tytułu ustaw” – dodała. „My widzimy co innego, a co innego mówi się niestety społeczeństwu, nadal rozbudzając odpowiednie emocje i oczekiwania tego społeczeństwa. Czyli z jednej strony dobry rząd daje wszystko, z drugiej strony zły samorząd niestety musi podnosić opłaty lokalne, musi ograniczać zakres działań, które prowadzi na rzecz lokalnych wspólnot” – oceniła.

Zygmunt Frankiewicz zwrócił uwagę na skalę niedoborów w samorządowych budżetach. Jak przypomniał, w systemie stworzonym w 2004 roku dochody miast oparte były o udział w PIT i rosły wraz z rosnącymi dochodami mieszkańców; od 2021 r. system uwzględnia PKB.

„Teraz mamy do czynienia z czymś takim, że dochody są zależne od PKB, który jest na bardzo niskim poziomie, a wydatki, związane z inflacją, bardzo szybko rosną. Sam ubytek dochodów z PIT-u w tym roku to jest ponad 30 mld zł” – konstatował prezes ZMP. „Musi się zmienić sposób finansowania zadań samorządowych. Po prostu musi się zmienić” - podkreślił.

„Jedyne, co mam pozytywnego do zaproponowania, to to, żebyśmy współpracowali ze wszystkimi, z którymi się da współpracować, m.in. ze sobą wzajemnie - zgodnie i twórczo, konkretnie. Teraz jest czas, żeby przygotować sposób, narzędzia, wręcz dokumenty, które są konieczne do naprawy sytuacji” – mówił. 

Według niego dyskusja powinna być szeroka. „Nie bałbym się dyskusji nie tylko o PIT czy CIT, ale również o VAT i dochodach jednostek samorządu z podatków gruntowych" - wyliczał.

O współpracę na rzecz poprawy życia mieszkańców apelował prezydent Chełma. 

„Być może ile osób na sali, tyle poglądów, tyle spojrzeń na relację rząd-samorząd, ale na końcu liczy się efekt. I tym efektem powinno być to, żeby naszym mieszkańcom mogło się żyć po prostu lepiej” - podkreślił Jakub Banaszek.

Według niego administracja rządowa i samorządowa mogą mieć różne spojrzenie i trzeba rozmawiać, by móc wypracować właściwe rozwiązania.

„Jeżeli ktoś zajmuje się finansami w ministerstwie finansów (…) – patrzą na tabelki i w tabelce widzą, że tych środków jest w tym czy drugim paragrafie więcej. Kiedy my, już na szczeblu lokalnym patrzymy na to, co powinniśmy za te środki zrealizować, patrzymy na wzrosty (cen – PAP), no to wtedy mówimy: ale nam tych środków brakuje” - wskazywał.

„W tym roku wielokrotnie o tym mówimy, powtarzamy, ja także, że tych środków, szczególnie bieżących brakuje na realizację wielu ważnych zadań. I tu jest nasza rola – żeby budując tą ścieżkę dojścia do porozumienia, próbować na to wpływać” - stwierdził. 

„Nawet najlepszy samorząd bez dobrego wsparcia rządu nie będzie mógł zrobić tak dużo. I odwrotnie: nawet najlepszy rząd bez współpracy samorządu nie będzie mógł być tak efektywny. Ta współpraca jest potrzebna” - zaznaczył Banaszek.

Demografia jednym z wyzwań; trzeba działać już

Hanna Zdanowska zwróciła uwagę, że pieniądze potrzebne są samorządom m.in. na prowadzenie polityki, która pozwoli zatrzymać odpływ mieszkańców. Przywołała niedawny raport Komisji Europejskiej, z którego wynika, że Łódzkie jest wśród najszybciej wyludniających się regionów. Prezydent Łodzi szansę na poprawę sytuacji demograficznej widzi w napływie Ukraińców. 

„(Potrzebne jest – PAP) stworzenie regulacji, które być może pozwolą zostać tym ludziom na dłużej, stworzenie takich regulacji, żebyśmy mogli ich zabezpieczyć i zintegrować” – mówiła.

Według Zygmunta Frankiewicza by powstrzymać depopulację, potrzebna jest zmiana polityki demograficznej. „Wciąż ta dzietność jest niska i spada. A są przykłady rozwiązań w Europie, które są skuteczne; może by zamiast transferów bezpośrednich gotówki do rąk rodziców, zapewnić wysokiej jakości i dostępne usługi publiczne: żłobki, przedszkola” - argumentował.

W tym kontekście prezydent Chełma wskazał na konieczność wzmacniania małych i średnich miast z Polski wschodniej.

„Nasze samorządy z każdym kolejnym krokiem będą tracić. Będzie większa depopulacja, będzie utrata funkcji społeczno-gospodarczych i za 10, 20 lat, przykro mi to mówić, ale Chełm, Przemyśl, Tarnobrzeg, Łomża, Zamość, mógłbym wymieniać wiele takich miast małych i średnich, będą obciążeniem dla państwa” - ocenił. „To w naszych miastach będzie największe społeczeństwo starzejące się, to w naszych miastach będzie ta utrata funkcji największa i to do nas trzeba będzie transferować największe środki na utrzymanie po prostu miast. To jest duże wyzwanie żeby odwrócić ten trend i wzmocnić małe i średnie miasta, żeby nie były obciążeniem dla państwa, ale żeby były szansą i możliwością zmiany” – podkreślił Banaszek.

aba/