Z interpelacją w tej sprawie zwrócił się do ministerstwa finansów poseł Bartosz Romowicz (Polska2050-TD). Zwrócił on uwagę na sytuację wielu samorządów, które realizowały unijne inwestycje w sieci kanalizacyjne, wodociągowe i ciepłownicze.

W zdecydowanej większości przypadków beneficjentem były gminy, powiaty lub województwa, które mogły uzyskać wyższy poziom dofinansowania niż ich spółki komunalne (np. 85% zamiast 50%), a także które mogły uznać podatek VAT za wydatek kwalifikowany. 

Samorządy nie chcą ryzykować 

Jak zauważył poseł, w efekcie inwestycje w taką infrastrukturę były realizowane przez gminy, które w okresie trwałości projektu zarządzały nią, a po zakończeniu tego okresu przekazywały infrastrukturę swoim spółkom komunalnym. W zdecydowanej większości infrastruktura taka była przez gminę użyczana bezpłatnie własnej spółce komunalnej lub wydzierżawiana z zastosowaniem bonifikaty.

Z czasem pojawiły się jednak trudności dla takich spółek w zakresie eksploatacji lub bieżących napraw, ponieważ organy podatkowe mogą kwestionować tego typu wydatki spółek komunalnych jako wydatki w nieswoje środki trwałe.

Optymalnym rozwiązaniem w takich przypadku byłoby trwałe przeniesienie własności infrastruktury (mienia) z gminy na spółkę komunalną, a naturalną metodą powinno być wniesienie aportu do tej spółki. Poseł zwrócił jednak uwagę, że samorządy wstrzymują się od tego rodzaju postępowania w związku z praktyką organów podatkowych, które nakazują zapłatę podatku VAT od tej czynności. 

WSA: gmina nie zawsze płaci VAT od aportu do swojej spółki 

Dodatkową niepewność w tej sprawie wprowadziło odmienne orzecznictwo niektórych sądów administracyjnych. Przykładem jest wyrok WSA w Gdańsku z 22 listopada 2023 r. sygn. I SA/Gd 682/23, z którego wynika, że gmina nie może być uznana za podatnika VAT zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT w przypadku czynności wniesienia nieruchomości gruntowej aportem do swojej spółki komunalnej, gdyż spółka ta wykonuje za gminę jej zadania własne w zakresie gminnego budownictwa mieszkaniowego.  

Przedmiotem sporu była zatem wykładnia art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, zgodnie z którym nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Wyrok ten jest nieprawomocny – został zaskarżony i będzie w przyszłości przedmiotem orzekania Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA).

Poseł zapytał więc ministra finansów czy ten rozważa zmianę przepisów lub zwolnienie gmin, powiatów i województw z konieczności zapłaty podatku VAT od czynności wniesienia infrastruktury komunalnej do własnej spółki komunalnej.

MF: wniesienie aportu do spółki prawa cywilnego podlega opodatkowaniu VAT

W odpowiedzi wiceminister Jarosław Neneman przypomniał, że konstrukcja całego systemu podatku od wartości dodanej w krajach członkowskich Unii Europejskiej w całości objęta jest zakresem prawa unijnego. Oznacza to, że polskie przepisy dotyczące podatku od towarów i usług powinny być zgodne z unijnymi przepisami prawa dotyczącymi podatku od wartości dodanej. 

Jednocześnie wiceminister podkreślił, że czynność wniesienia aportu do spółki prawa cywilnego, zgodnie z przepisami ustawy o VAT oraz regulacjami dyrektywy VAT, podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.

„Co do zasady wniesienie aportu na gruncie przepisów dotyczących VAT traktowane jest – w zależności od przedmiotu tego aportu – jako odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług” – przypomniał Neneman.

Wiceszef MF dodał, że również organy podatkowe w swoich rozstrzygnięciach co do zasady prezentują jednolite stanowisko uznając, że transakcje przeniesienia własności mienia przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) w formie wniesienia wkładu niepieniężnego (aportu) do spółek komunalnych spełniają przesłanki do uznania ich za czynności podlegające opodatkowaniu VAT w świetle art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. 

„Czynności te, wykonywane na podstawie umów cywilnoprawnych, mają charakter działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, a JST występują w roli podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. Tym samym nie znajdzie w takich sytuacjach zastosowania art. 15 ust. 6 ww. ustawy, wyłączający z grona podatników organy władzy publicznej” – wyjaśnił Neneman.

Potrzebna wykładnia NSA

Wiceminister przyznał jednak, że orzecznictwo sądów administracyjnych jest w tej sprawie niejednolite.

Jako przykład wskazał odmienne od wspomnianego wyżej wyroku WSA w Gdańsku rozstrzygnięcie WSA w Gorzowie Wlkp. z 5 września 2023 r. (sygn. akt I SA/Go 150/23.). Gorzowski sąd wskazując na wytyczne płynące z orzecznictwa TSUE stwierdził, że wykonywanie przez spółkę zależną od gminy (poprzez większościowy udział w kapitale zakładowym spółki) zadań tej gminy nie wyłącza automatycznie takiej działalności z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. 

W efekcie WSA uznał, że przy czynności wniesienia aportem nieruchomości do spółki gmina wystąpi w charakterze podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. 

Wiceminister zauważył jednak, że zarówno na ten, jak też kilka innych wyroków WSA dotyczących omawianej problematyki, zostały wniesione skargi kasacyjne, które będą jeszcze rozpatrywane przez NSA. 

Dlatego, jak dodał Neneman, „ewentualne działania dotyczące jednolitego traktowania czynności w obszarze będącym przedmiotem interpelacji będą rozważane po analizie wyroków NSA, które zapadną w związku ze złożonymi kasacjami od wyroków WSA, w sprawach traktowania aportów wnoszonych przez JST do utworzonych przez nie spółek komunalnych”.


mp/