Podatki i opłaty lokalne

W 2023 roku Trybunał Konstytucyjny wydał dwa orzeczenia, które mają istotne znaczenie dla naliczania podatków lokalnych. W wyroku z 4 lipca TK uznał, że zawarta w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych definicja budowli jest niekonstytucyjna. Zdaniem TK na podstawie samego brzmienia przepisów ustawy podatkowej podatnik powinien wiedzieć, bez większych wątpliwości, czy podlega w danym stanie faktycznym opodatkowaniu, czy też nie, natomiast w przypadku budowli jest to niemożliwe.

TK zwrócił uwagę, że przepis „nie zawiera autonomicznej definicji legalnej budowli na potrzeby podatkowe, ale odsyła aż dwukrotnie do przepisów prawa budowlanego, a więc przepisów niepodatkowych”. Zakwestionowany przepis ma utracić moc po upływie półtora roku od ogłoszenia orzeczenia TK, aby zapewnić zachowanie ciągłości opodatkowania budowli.

Kolejny wyrok Trybunału Konstytucyjnego zapadł 18 października i dotyczył różnicowania stawki podatku od nieruchomości za garaż, w zależności od tego, czy stanowi on odrębną własność. Według TK zgodnie z art. 1a ust. 1 pkt 1 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2, w związku z art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a i e ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 70) uznanie wyodrębnionego garażu znajdującego się w budynku mieszkalnym, za część budynku o odmiennym niż mieszkalny charakterze, są niezgodne z zasadą szczególnej określoności regulacji daninowych wywodzoną z art. 84 w związku z art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Co za tym idzie, uzależnienie stawek podatku od nieruchomości do znajdującego się w budynku mieszkalnym garażu od jego wyodrębnienia lub niewyodrębnienia jako przedmiotu odrębnej własności, przez co do znajdującego się w budynku mieszkalnym garażu wielostanowiskowego stanowiącego przedmiot odrębnej własności, zastosowanie ma stawka określona w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. e ustawy o podatkach i opłatach lokalnych a nie stawka określona w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a tej ustawy, są niezgodne z art. 32 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 i art. 84 Konstytucji.

Rozliczanie podatku VAT

30 marca zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie dotyczącej Ciechanowa oraz gmin partnerskich, zgodnie z którym samorządy nie muszą odprowadzać VAT-u od dofinansowania pozyskanego na instalacje OZE na posesjach mieszkańców. Zdaniem ekspertów orzeczenie będzie miało skutki dla innych gmin w Polsce, które realizowały podobne zadania bądź będą je realizowały w przyszłości. W wyroku TSUE wskazał wprost, że dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów odnawialnych źródeł energii na rzecz jej mieszkańców, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych nie stanowi dostawy towarów i świadczenia usług.

Podobny wyrok wydał 5 czerwca Naczelny Sąd Administracyjny, który orzekł, że gmina nie musi odprowadzać VAT-u od unijnego dofinansowania pozyskanego na montaż kolektorów słonecznych na posesjach mieszkańców. NSA uchylił wyrok WSA w Lublinie z dnia 14 marca 2018 r., sygn. akt I SA/Lu 118/18 oraz interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 12 grudnia 2017 r. stwierdzając, że gmina, która realizując projekt z zakresu odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych), współfinansowany w znacznej części ze środków europejskich, w ramach którego montuje i podpina instalacje fotowoltaiczne na budynkach oraz na gruntach mieszkańców, którzy przejmą po upływie 5 lat własność zamontowanych instalacji, nie wykonuje z tego tytułu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT.

Opłaty za odpady

W wyroku z 4 lipca NSA rozstrzygnął skargę kasacyjną złożoną przez SKO na wyrok WSA  w sprawie określenia podwyższonej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku incydentalnego niedopełnienia obowiązku selektywnego zbierania odpadów. Według NSA błąd w segregacji odpadów, stwierdzony nawet jednorazowo, upoważnia wójta do podwyższenia opłaty śmieciowej. 

Sąd przypomniał, że obowiązek selektywnej zbiórki odpadów komunalnych jest obowiązkiem o charakterze powszechnym, gdyż ciąży na wszystkich właścicielach nieruchomości, na których te odpady powstały. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 pkt 3 u.c.p.g., właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1. 

Zdaniem NSA, z przepisu wynika zatem, że w przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów dochodzi do wszczęcia postępowania administracyjnego i w następstwie tego wydania decyzji administracyjnej nakładającej na właściciela opłatę podwyższoną. Sąd zwrócił też uwagę, że podwyższona opłata stanowi nie tyle finansową dolegliwość za niewłaściwą segregację, ale też jest rekompensatą dla gminy związaną z dodatkowym, wyższym kosztem zagospodarowania źle zebranych odpadów komunalnych.

Ustalanie taryf za wodę

WSA w Warszawie dwukrotnie przyznał rację spółkom wodociągowym będącym w sporze z Wodami Polskimi. W obu przypadkach sąd wskazał, że regulator nie może odmówić zatwierdzenia taryfy, posługując się pozaprawnymi argumentami. Oba wyroki dotyczyły decyzji Prezesa PGW Wody Polskie w przedmiocie odmowy zatwierdzenia taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków oraz poprzedzające je decyzje Dyrektora RZGW PGW Wody Polskie w Białymstoku (wyrok z 23 marca 2023 r. sygn. V SA/Wa 1255/22 oraz wyrok z 19 kwietnia 2023 r. sygn. V SA/Wa 1227/22).

W uzasadnieniach orzeczeń sąd zwrócił uwagę, że ocena projektu taryfy oraz uzasadnienia może być prowadzona tylko z punktu widzenia zgodności z przepisami prawa. Jak wyjaśnił WSA, oznacza to, że jeśli organ odmawia zatwierdzenia projektu taryfy, powinien wykazać sprzeczność tej taryfy z przepisami prawa powszechnie obowiązującego.

Grzywny

W październiku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że urząd gminy nie jest organem administracji publicznej i w związku z tym nie może być na niego nałożona grzywna. Tym samym NSA uchylił karę nałożoną na urząd gminy uzasadniając to tym, że grzywna może zostać nałożona na organ administracji publicznej, którego działanie zostało zaskarżone. W tym przypadku organem była rada gminy, natomiast grzywna została nałożona na urząd gminy. 

Dostęp do informacji publicznej

Wynagrodzenie urzędnika nie jest informacją publiczną, jeżeli jego działania nie wpływają bezpośrednio na sytuację innych osób – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Dotyczy to urzędników, którzy nie decydują o wydatkowaniu środków publicznych, tylko dokonują ich technicznej realizacji. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił skargę na Samorządowe Kolegium Odwoławcze, które utrzymało w mocy decyzję wójta o odmowie udzielenia informacji na temat wynagrodzenia urzędnika zatrudnionego na stanowisku ds. księgowości i płac (Sygn. Akt IV SA/Po 172/23). Zdaniem WSA w przypadku pracownika ds. księgowości i płac jego działania nie wpływają bezpośrednio na sytuację innych osób i nie są związane z wydawaniem decyzji dotyczących innych podmiotów. 

WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 27 lipca orzekł natomiast, że środki zgromadzone na rachunkach bankowych służbowych kart płatniczych urzędu stanowią wyłącznie środki publiczne, dlatego wyciągi z rachunku tych kart są informacja publiczną i podlegają udostępnieniu (Sygn. II SAB/Go 70/23). Sędziowie nie mieli wątpliwości, że informacje zawarte w wydrukach (wyciągach) z rachunków służbowych kart bankomatowych członków zarządu jednostki samorządu terytorialnego stanowią informację publiczną, jako, że zawierają one informacje o wydatkowaniu środków publicznych. 

Diety radnych

WSA w Bydgoszczy w wyroku (II SA/Bd 326/23) orzekł, że jeśli radny w danym miesiącu nie podejmuje żadnej aktywności mandatowej (przykładowo wskutek choroby), dieta nie będzie mu przysługiwać. Jak wskazał sąd, prawidłowa realizacja przepisów wyrażonych w art. 25 ust. 4, 6 i 8 ustawy o samorządzie gminnym wymaga od rady gminy stworzenia takich zasad ustalania diety radnego, które przy kształtowaniu jej wysokości w sposób ryczałtowy, będą uwzględniać wszystkie pełnione przez niego funkcje, a nie tylko te związane z uczestnictwem w posiedzeniach rady gminy, czy komisji rady gminy.

Na wniosek prokuratorów rejonowych WSA w Olsztynie stwierdził nieważność uchwał rady miejskiej w Suszu oraz rady miejskiej w Młynarach dotyczących przyznawania i ustalania wysokości diet dla radnych. W obu przypadkach powodem był brak publikacji aktu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Świadczenie dla sołtysów

W październiku siedem wojewódzkich sądów administracyjnych postanowiło przekazać Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, jako miejscowo właściwemu, sprawy dotyczące wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa. Chodzi o skargi złożone na decyzje Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w których skarżącym odmówiono przyznania prawa do tego świadczenia. Według WSA w Białymstoku stosownie do treści art. 5 ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (Dz. U. z 2023 r., poz. 1073) wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa składa się w oddziale regionalnym albo placówce terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego właściwych ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, jednakże przedmiotowe świadczenie przyznaje w drodze decyzji i wypłaca Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, zatem to WSA w Warszawie jako właściwy miejscowo powinien rozpatrywać sprawy w tym zakresie.

mr/