W związku z licznymi wątpliwościami zgłaszanymi przez samorządy oraz odmiennymi opiniami ekspertów co do możliwości organizacji sesji organów stanowiących w trybie zdalnym oraz ważnością uchwał podjętych na posiedzeniach bez fizycznego udziału publiczności zwróciliśmy się do organu nadzoru z prośbą o wyjaśnienie.

Rady odwołują sesje i czekają na przepisy o obradach online

W obszernej opinii (pełna treść w załączeniu poniżej) wydział prawny i nadzoru małopolskiego urzędu wojewódzkiego wskazał na szereg wątpliwości prawnych w tym zakresie oraz szczególne okoliczności związane z epidemią. 

Wojewoda wskazał m.in., że stwierdzenie nieważności uchwały może mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy uchwała narusza konkretne przepisy prawa i to w stopniu istotnym. Organ nadzoru zaznaczył jednocześnie, że każdorazowo musi rozważyć, czy jego ingerencja nadzorcza jest dopuszczalna i jak daleko idące środki nadzoru może on zastosować w kontekście obowiązującej organy nadzoru zasady proporcjonalności - wyrażonej w art. 8 ust. 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, która stanowi, że kontrola administracyjna społeczności lokalnych powinna być sprawowana z zachowaniem proporcji między zakresem interwencji ze strony organu kontroli a znaczeniem interesów, które ma on chronić. 

Brak możliwości udziału w sesji obywateli nie jest podstawą do uchylenia uchwały 

„Z uwagi na – przedstawione obszernie powyżej – uwarunkowania prawne, w ramach których sprawowany powinien być nadzór przez wojewodów, tut. organ nadzoru po dokonaniu wyważenia interesów i wzięciu pod uwagę różnych aspektów sprawy, stanął na stanowisku, że sam tylko fakt braku możliwości fizycznego uczestniczenia obywateli w sesji nie będzie stanowić wystarczającej podstawy do stwierdzenia nieważności uchwały” – czytamy w opinii.

Jak zaznaczył Mirosław Chrapusta, dyrektor wydziału prawnego małopolskiego urzędu wojewódzkiego, zajmując takie stanowisko organ nadzoru wziął pod uwagę konieczność zapewnienia wykonywania swych zadań przez organy jednostek samorządu terytorialnego. 

Jako przykład dyrektor wskazał art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zgodnie z którym rada gminy musi corocznie do 31 marca, w drodze uchwały określić program opieki nad zwierzętami bezdomnymi.

Według Chrapusty, wykonywanie tych zadań przy jednoczesnym zapewnieniu udziału w sesjach osobom postronnym prowadzić mogłoby do zwiększenia zagrożenia epidemiologicznego i narażania zarówno radnych, jak też i obywateli na ryzyko utraty zdrowia, a być może nawet i życia.

Zdaniem organu nadzoru „w przypadku stwierdzania nieważności uchwał z samego tylko faktu, że w sesji nie zapewniono fizycznego udziału obywatelom skutkowałoby paraliżem wykonywania zadań przez organy jednostek samorządu terytorialnego i niewykonywaniem przez nie zadań narzuconych im przez ustawy”. 

W ocenie Chrapusty, taka praktyka organu nadzoru mogłaby doprowadzić do sytuacji, w której organy stanowiące JST, chcąc sprostać obowiązkom ustawowym poprzez zwoływanie sesji z udziałem obywateli, mogłyby narazić radnych i tych obywateli na ryzyko utraty zdrowia, a nawet życia, „które to wartości wydają się być wartościami ważniejszymi niż fizyczny udział obywateli na sesjach organów stanowiących JST.

Zdrowie i życie ważniejsze niż prawo udziału obywateli w sesji

W dalszej części opinii czytamy, że „stanowisko prezentowane przez tut. organ nadzoru, który jednocześnie jest świadomy wątpliwości, co do zgodności z obecnie obowiązującymi przepisami prawa, rozwiązania, jakim jest prowadzenie sesji w trybie zdalnym (za pomocą środków komunikacji elektronicznej) wynika zatem głównie – jak zostało to powyżej opisane –  z konieczności ważenia konstytucyjnych wartości takich jak życie i zdrowie ludzkie - traktowane przez tut. organ nadzoru jako wartości szczególnie istotne - wobec prawa uczestnictwa obywateli w posiedzeniach organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego”. 

Sesje online nie wyłączają jawności i kontroli społecznej

Organ nadzoru zwrócił też uwagę, że samo w sobie podejmowanie uchwał na sesjach realizowanych w trybie zdalnym (za pomocą środków komunikacji elektronicznej) nie wyłącza automatycznie jawności takich sesji i nie pozbawia obywateli kontroli nad ich przebiegiem. 

Wojewoda wskazał tu na art. 20 ust. 1b ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym „obrady rady gminy są transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Nagrania obrad są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty”. 

Zdaniem wojewody możliwe jest więc prowadzenie obrad w trybie zdalnym (za pomocą środków komunikacji elektronicznej) i transmitowanie tych obrad, co pozwoli zapewnić niezbędną jawność sesji.

Pomimo wymienionych wątpliwości wojewoda powtórzył w swojej opinii, że „będąc tego w pełni świadomy, organ nadzoru nie zamierza kwestionować uchwał podjętych w takich okolicznościach. Takie jest aktualne stanowisko organu nadzoru w tych sprawach”.

mp/